Piec kominkowy wolno stojący (koza): czy warto kupić? Jak grzeje?

Kominek w domu to marzenie wielu osób. Niestety nie wszyscy mogą je zrealizować. Istnieje alternatywa - piec kominkowy, potocznie zwany kozą. Jako jedyne źródło ciepła piec kominkowy nie jest idealny. Za to w roli dodatkowego sprawdza się doskonale. Aby cieszyć się z jego posiadania, musisz pamiętać o podstawowych zasadach wykonania i użytkowania pieca kominkowego.

Kiedy myślimy o dodatkowym źródle ciepła, zwykle pierwszy przychodzi nam do głowy kominek, oczywiście z wkładem, bo tylko wtedy jest możliwość efektywnego wykorzystania ciepła powstającego podczas spalania. Dopiero kiedy na kominek nie ma dość miejsca albo dom jest już gotowy i nie chcemy zbytnio zniszczyć wykończenia, rozglądamy się za odpowiednim modelem kozy. Czy słusznie? Czy warto kupić piec kominkowy?

Piec kominkowy zalety:

• Doskonale nadaje się na dodatkowe źródło ciepła
• Jest atarakcyjny z wyglądu i tani w eksploatacji
• Można go stosunkowo szybko i prosto zamontować

Wolno stojący piec kominkowy: gotowy do zamontowania


Wolno stojące piece kominkowe mają budowę podobną do wkładów kominkowych. Wkład to zamknięte palenisko zrobione z żeliwa lub ze stali, szczelne i bezpieczne w eksploatacji, ale surowe, „niewykończone”, wymagające obudowania. Piec kominkowy to także palenisko o podobnych właściwościach, lecz z własną fabrycznie wykonaną obudową, a więc gotowe do zainstalowania bez dodatkowych prac budowlanych. Dzięki temu montaż jest tańszy, trwa krócej, a końcowy efekt estetyczny jest dokładnie taki, jakiego oczekujemy. Z obudową wkładu kominkowego wznoszoną na miejscu może być różnie.


• Piec kominkowy z żeliwa

Wygląd kóz zależy w pewnym stopniu od materiału, z którego są wykonane. Piece kominkowe odlewane z żeliwa mają zazwyczaj bardziej tradycyjny, rustykalny styl. Ich obudowy są czasem zdobione wymyślnymi ornamentami.


• Piec kominkowy stalowy

Korpusy pieców kominkowych stalowych są proste, prezentują się bardziej nowocześnie, niekiedy wręcz ascetycznie. Robią wrażenie lżejszych i zazwyczaj rzeczywiście mniej ważą mimo podobnych wymiarów. To może być ważne przy wyborze miejsca, w którym zostaną ustawione.
 Żeliwo ma większą niż stal zdolność akumulacji ciepła. Ta cecha bardzo przydaje się w urządzeniach, od których oczekujemy dobrych walorów grzewczych. Właściwości akumulacyjne paleniska stalowego można polepszyć, wykładając jego ścianki płytami szamotowymi. Stosuje się je zresztą także w kozach żeliwnych. Sprawiają one, że palenisko dłużej się nagrzewa, za to po wygaśnięciu ognia dłużej trzyma ciepło. 
Inną, ale także przydatną funkcję pełnią płyty wermikulitowe. Mają one bardzo dobre właściwości izolacyjne, dzięki którym w wyłożonym nimi palenisku poprawiają się warunki spalania. Powstające w nim ciepło jest w większości wypromieniowywane przez szybę.

Koza w salonie

Koza nie potrzebuje dodatkowej obudowy, więc zajmie w pomieszczeniu znacznie mniej miejsca niż wkład kominkowy o porównywalnej mocy grzewczej. Jest tak, ponieważ przeciętne modele kóz mają gabaryty zbliżone do wymiarów nieobudowanych wkładów kominkowych. Zdarzają się wyjątki.

Najmniejsze modele pieców kominkowych można „upchać” w kąciku o powierzchni niewiele większej niż 1 m² (uwzględniając konieczny odstęp od rozgrzewających się ścianek korpusu), jednak trzeba się liczyć z tym, że ich moc również nie będzie imponująca, a więc ciepło da się odczuć jedynie w ich pobliżu.


Wśród pieców kominkowych oferowanych w sprzedaży można znaleźć także modele o dużej mocy i pokaźnych wymiarach, odpowiednie do dużych otwartych przestrzeni, w których mogą być odpowiednio wyeksponowane.
 Wspólną cechą wszystkich pieców kominkowych, niezależnie od ich wymiarów, jest możliwość ich wymontowania bez istotnego rujnowania wnętrza. To pozwala dość ławo wymienić urządzenie na nowe, np. w razie jego niedającej się usunąć awarii albo zmiany wystroju wnętrza.


Małe piece kominkowe, zwłaszcza stylizowane na stare prymitywne kozy, mają niewielkie drzwiczki z materiału takiego jak reszta korpusu. W większości nowoczesnych pieców kominkowych drzwiczki są jednak stosunkowo duże i przeszklone, tak jak we wkładach kominkowych płaskie lub panoramiczne, gładkie albo ze szprosami. Można przez nie wygodnie wkładać do paleniska duże kawałki drewna bez konieczności ich rozdrabniania oraz obserwować płomienie podczas palenia.

Jak grzeją
 piece kominkowe

Piece kominkowe ogrzewają zazwyczaj wnętrze, w którym są ustawione. Gdy mają dużą moc, może ono mieć spore wymiary, ale lepiej, jeżeli jest to przestrzeń tak zwana otwarta – niepodzielna ścianami – na przykład salon z otwartą kuchnią, jadalnią i/lub holem.
 Ciepło wytwarzane przez kozę będzie w ograniczonym zakresie docierało także do oddzielnych pokoi, jeśli drzwi do nich pozostawimy otwarte, jednak cyrkulacja powietrza w takim układzie nie jest na tyle dobra, żeby można było liczyć na skuteczne ogrzewanie.


Energia cieplna wytworzona podczas spalania opału w piecu kominkowym jest przekazywana do otoczenia częściowo w wyniku promieniowania przez ścianki urządzenia (tak oddają ciepło przód i góra pieca), częściowo przez konwekcję wokół tylnych i bocznych ścianek pieca.


W piecach kominkowych żeliwnych przeważa zjawisko radiacji. Takie urządzenia najlepiej ogrzewają, gdy są ustawione w centralnym punkcie otwartego pomieszczenia, skąd ciepło może się równomiernie rozchodzić we wszystkich kierunkach. W ciasnych wnętrzach w bezpośrednim sąsiedztwie paleniska z przewagą radiacji można odczuwać nadmierne gorąco.
 W piecach kominkowych z przewagą konwekcji większa część ciepła jest oddawana powietrzu wpływającemu do pieca przez wloty znajdujące się w jego dolnej części i przepływającemu w przestrzeni między korpusem pieca a tak zwanym drugim płaszczem. Ogrzane powietrze wydostaje się do pomieszczenia przez kratki
 wylotowe w górnej części pieca, unosi się i ogrzewa pomieszczenie. Ponieważ ciepło jest odbierane przez powietrze, korpus nie wypromieniowuje go intensywnie. W jego pobliżu nie tworzy się więc strefa nieprzyjemnego przegrzania. Dzięki cyrkulacji ogrzanego powietrza ciepło rozchodzi się we wszystkich kierunkach i na większą odległość, dlatego piec nie musi być ustawiony centralnie w pomieszczeniu. Konwekcja daje możliwość ogrzania większej przestrzeni niż promieniowanie, jednak i tak powinna to być przestrzeń otwarta albo połączona przez otwarcie drzwi między poszczególnymi ogrzewanymi wnętrzami, po to by powietrze rozchodzące się od pieca po ochłodzeniu mogło do niego wrócić, żeby się ponownie ogrzać.


Niektóre nowoczesne piece kominkowe mają system wtórnego (podwójnego) spalania spalin. Dzięki specjalnej konstrukcji paleniska i dodatkowym wlotom powietrza temperatura wewnątrz urządzenia osiąga wyższą wartość, co umożliwia całkowite spalenie części gazów spalinowych. Mogą też mieć katalizator, który podobnie jak katalizator w samochodzie obniży temperaturę dopalania gazów i resztek w dymie. Piece kominkowe z systemem wtórnego spalania oraz katalizatorami osiągają wyższą sprawność.


Kozy, w odróżnieniu od wkładów kominkowych, nie są przystosowane do współpracy z systemem DGP rozprowadzającym powietrze do wielu pomieszczeń, ale można kupić takie z „namiastką DGP”, czyli elementem wspomagającym rozprowadzenie ciepła wytwarzanego przez piec po pomieszczeniu, w którym pracuje. Urządzenie umieszczone na tylnej ściance pieca zwiększa wzdłuż niej przepływ powietrza, przyspiesza odbieranie od niego ciepła i przekazywanie go do pomieszczenia. Składa się z turbiny oraz termostatu, dzięki któremu uruchamia się automatycznie po osiągnięciu ustawionej temperatury. Zakres regulacji termostatu wynosi od 50 do 300ºC.


Gdy zależy nam na dogrzewaniu więcej niż jednej kondygnacji, możemy zainstalować w domu więcej pieców kominkowych (na przykład jeden na parterze, drugi na piętrze lub poddaszu), pod warunkiem że każdy z nich zostanie podłączony do osobnego przewodu kominowego. Tego wymagają przepisy i nie ma od nich odstępstwa, nawet jeżeli nie zamierzamy palić w obu urządzeniach jednocześnie. To na wypadek, gdyby kiedyś komuś z domowników lub gości przyszedł do głowy taki pomysł.

Jak zainstalować
 wolno stojący piec kominkowy

Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Warunkach technicznych piece kominkowe, podobnie jak kominki, można instalować w domach jednorodzinnych wolno stojących lub szeregowych oraz w wielorodzinnych nie wyższych niż 12 m (czyli maksymalnie czterokondygnacyjnych). Aby palenie w nich było bezpieczne, a korzyść ze spalania opału była jak największa, muszą być podłączone do osobnego przewodu kominowego o odpowiednich wymiarach i prawidłowym przebiegu. Należy też zapewnić im dopływ dostatecznej ilości świeżego powietrza do spalania oraz należycie zabezpieczyć bezpośrednie otoczenie paleniska przed przypadkowym zaprószeniem ognia.


Koza musi stać co najmniej 80 cm od elementów dekoracyjnych i łatwo palnych (drewno, tkaniny), ponieważ jej korpus znacznie się nagrzewa, co mogłoby powodować zagrożenie pożarowe. Z tego samego powodu ściany oraz strop w jej pobliżu należy zabezpieczyć przed nadmiernym nagrzewaniem się, zwłaszcza gdy są drewniane.


Podłoże pod piecem kominkowym i mniej więcej 60 cm od korpusu urządzenia z przodu i po bokach powinno być niepalne albo przynajmniej zabezpieczone materiałem niepalnym, na przykład kamieniem, ceramiką, stalą lub szkłem.

Przewód kominowy musi mieć wymiary dostosowane do rozmiaru paleniska (producenci podają je zwykle w danych technicznych urządzenia), lecz nie mniejsze niż 14 x 14 cm lub Æ 15 cm. Musi mieć co najmniej 4 m od miejsca połączenia z czopuchem pieca do wylotu nad dachem, być szczelny oraz odporny na wilgoć i wysoką temperaturę.


Piec kominkowy należy ustawić jak najbliżej komina, najlepiej tuż pod nim lub obok, zależnie od usytuowania króćca wylotu dymu, który w niektórych modelach urządzeń znajduje się z tyłu, w innych – z boku bądź u góry korpusu.


Wylot łączy się z kominem stalową rurą. Dobrze jest ustawić ją kątem ostrym w stosunku do przewodu kominowego, aby sadza swobodnie zsypywała się do paleniska. Gdy zostanie poprowadzona poziomo, powinna dać się łatwo zdemontować albo mieć szczelny otwór rewizyjny umożliwiający czyszczenie z sadzy.
 Miejsce wprowadzenia rury do przewodu kominowego trzeba uszczelnić i zamaskować rozetą.
 Żeby spalanie przebiegało bez zakłóceń, a podczas otwierania paleniska pieca spaliny nie cofały się z komina do pomieszczenia, w którym zostanie zamontowana koza, należy doprowadzić powietrze przewodem bezpośrednio z zewnątrz do króćca w korpusie kozy albo przynajmniej dostarczyć je do pomieszczenia przez nawiewniki w oknach lub ścianach.

Jak wybrać odpowiedni piec
 kominkowy? Kupujemy kozę

• Moc pieców kominkowych

Kiedy poszukujemy urządzenia grzewczego, nawet takiego z przeznaczeniem na uzupełniające, a nie podstawowe źródło ciepła, powinniśmy przede wszystkim skupić się na jego mocy. Im większą powierzchnię chcemy ogrzewać, tym moc powinna być większa. Jednak w tej sytuacji nie musimy jej obliczać bardzo dokładnie – nie ma obawy, że okaże się za mała, wszak ma być tylko dodatkiem.
 Kozy mają moc nominalną (uśrednioną w czasie) od kilku do kilkunastu kilowatów. Każdy kilowat mocy wystarczy do ogrzania mniej więcej 8 m² powierzchni lub blisko 25 m³ kubatury pomieszczenia.
 Nie zawsze musimy to przeliczać samodzielnie. Producenci często ułatwiają nam sprawę, podając w danych technicznych pieca kominkowego powierzchnię lub kubaturę, którą ten jest w stanie ogrzać.


• Sprawność pieca kominkowego

Warto zwrócić uwagę na sprawność, ponieważ to ona decyduje o tym, jaka część energii powstającej podczas spalania opału trafi do ogrzewanego pomieszczenia, a jaka uleci z dymem przez komin, czyli ile faktycznie będzie nas kosztowało dogrzewanie za pomocą kozy.
 Podczas normalnej pracy sprawność pieca nie powinna być mniejsza niż 70%. Wtedy ponad 2/3 energii powstającej podczas spalania opału w palenisku będzie ogrzewało pomieszczenia.
 Aby piec dobrze sprawował się w roli źródła ciepła, pełny załadunek komory spalania przy zredukowanym dostępie powietrza powinien się spalić nie szybciej niż w ciągu 8 h. Najwydajniejsze piece na drewno potrafią utrzymać żar nawet do 15 h, a modele na pelety ze zbiornikiem na nie – do 50 h.

• Regulacja mocy pieca kominkowego

Jeżeli chcemy mieć możliwość bardziej skutecznego sterowania mocą pieca kominkowego niż tylko przez dokładanie mniejszej lub większej porcji opału do paleniska, powinniśmy wybrać model kozy wyposażony co najmniej w szyber do regulacji przekroju wylotu dymu albo regulatory wlotów powietrza do paleniska. Otwarcie szybra spowoduje zwiększenie prędkości wypływania dymu, a więc zasysanie większej ilości powietrza do spalania. Podobny skutek będzie miało zwiększenie powierzchni wlotu powietrza do paleniska. Więcej powietrza do spalania oznacza większy płomień i szybsze spalanie opału. Przymknięcie szybra albo wlotów wywoła odwrotny skutek.


Bardziej zaawansowaną formą regulacji mocy pieca jest automatyczne sterowanie wielkością wlotu powietrza do paleniska, uzależnione od wartości temperatury w pomieszczeniu. W tym celu piec kominkowy musi być jednak wyposażony w termostat.


• Szyba samoczyszcząca

Jeżeli piec będzie używany do celów grzewczych, a nie tylko okazjonalnego palenia dla przyjemności, będzie się szybciej brudził, zwłaszcza jego palenisko i szyba w drzwiczkach, na której podczas palenia osadzają się cząsteczki sadzy. Żeby nie stało się to zbyt uciążliwe, warto wybrać model z drzwiczkami z tak zwaną szybą samoczyszczącą. Dzięki wtopionej w szybę przezroczystej metalowej powłoce cząsteczki sadzy, zamiast przyklejać się do szkła, będą się od niego odbijały i dopalały w komorze paleniska. W ten sposób szyba dłużej pozostanie przejrzysta.

Zobacz też: Jak czyścić szybę kominka >>>

• Wysuwany popielnik

Spośród elementów pieca kominkowego, które nie mają wprawdzie wpływu na jakość grzania, ale ułatwiają jego codzienną obsługę, na szczególną uwagę zasługuje jeszcze wysuwany popielnik. Opał w takim piecu spala się na ruszcie, a popiół zsypuje się do znajdującego się pod nim popielnika. Po zakończeniu palenia albo przed kolejnym rozpalaniem wystarczy go wyjąć i opróżnić, zamiast wygarniać popiół z paleniska, ryzykując zabrudzenie siebie i posadzki wokół pieca.

Piec kominkowy z płaszczem wodnym


Piece kominkowe (z wyjątkiem takich na pelety) nie mają możliwości współpracy z systemem DGP, ale odpowiednio wyposażone modele mogą, podobnie jak kominki z płaszczem wodnym, wspomagać zasilanie wodnej instalacji centralnego ogrzewania. Mowa o piecach kominkowych z fabrycznie wbudowanym płaszczem wodnym, czyli wymiennikiem spaliny-woda. W korpusie płaszcza znajdują się dwa króćce do połączenia z przewodami zasilającym i powrotnym instalacji c.o. Woda podgrzana w płaszczu kozy może zasilać instalację grzewczą z grzejnikami. Nie można jej bezpośrednio wykorzystywać jako użytkowej. 
Obieg zasilany przez piec kominkowy, tak jak każdy z urządzeniem grzewczym na paliwo stałe, musi być zabezpieczony otwartym naczyniem wzbiorczym. Włączenie go do zamkniętej instalacji c.o. (zasilanej na przykład przez kocioł gazowy) wymaga zastosowania pośredniego wymiennika płytowego.

Piece kominkowe na pelety

Gdy wybieramy na dodatkowe źródło ciepła piec kominkowy, często chodzi nam o coś więcej niż tylko wspomaganie ogrzewania – o przyjemność dokładania drewna do paleniska, jego charakterystyczny zapach, widok płomieni i trzask towarzyszący spalaniu. Piece na pelety nie zapewnią nam tych wszystkich atrakcji, za to mają inne dodatkowe zalety, których brakuje urządzeniom na drewno. Mają zakres mocy od kilku do ponad 20 kW i sprawność przekraczającą 80%, a więc nieco lepsze parametry grzewcze. Przede wszystkim jednak ich przewaga polega na tym, że mogą pracować w pełni automatycznie.
Mają zasobniki, z których opał jest dostarczany do paleniska przez automatyczne podajniki, więc ich obsługa jest mniej uciążliwa i absorbująca niż urządzeń na drewno. Większość ma także mechaniczny wyciąg dymu wymuszający ciąg w przewodzie kominowym i regulujący jego siłę w zależności od trybu pracy urządzenia.
 Piece na pelety można automatycznie rozpalać i wyłączać. Można również programować ich pracę w trybie dziennym lub tygodniowym. Utrzymaniem żądanej temperatury steruje wbudowany w urządzenie elektroniczny termostat albo termostat pokojowy, z którym można je połączyć. Obsługa może się odbywać także zdalnie za pomocą pilota.
 Wszystkie te udogodnienia wymagają jednak podłączenia do pieca zasilania elektrycznego. W razie przerwy w dopływie prądu podajnik nie będzie działał, pelety nie będą dostarczane do paleniska i przestanie pracować wyciąg spalin. Jeśli przerwa w dostawie prądu potrwa kilka sekund, piec samoczynnie się włączy, gdy kilka minut – system sterowania rozpocznie wygaszanie i po mniej więcej 15 minutach piec przestanie działać.
 Tak samo będzie w razie awarii jakiegokolwiek elementu pieca, na przykład problemów
z podawaniem paliwa, odprowadzeniem dymu lub przegrzaniem urządzenia.
 Piece kominkowe na pelety mogą być wyposażone w płaszcz wodny oraz osprzęt umożliwiający podłączenie do instalacji centralnego ogrzewania wodnego albo wentylatory z płynną regulacją obrotów nadmuchujące ogrzane powietrze do pomieszczenia. Są także modele urządzeń z wbudowanym układem sterującym obiegiem powietrza, które mogą współpracować z system dystrybucji gorącego powietrza (DGP).