Jak wybrać system zarządzania energią HEMS? Na co zwrócić uwagę przy wyborze? Na jakie dofinansowanie można liczyć?

Koszty energii elektrycznej są bardzo wysokie. Zasilanie domów w prąd i korzystanie z niego staje się coraz bardziej rozbudowane i skomplikowane. Efektywne zarządzanie domowymi urządzeniami elektrycznymi umożliwiają systemy HEMS. Na czym polega działanie systemów HEMS? Jak wybrać odpowiedni do naszego domu?

Spis treści

1. Rodzaje systemów HEMS
2. Niezbędne elementy systemu
3. Jak wybrać system HEMS do naszego domu?
4. System HEMS na polski rynek
5. Koszt systemów HEMS
6. Dofinansowanie systemów HEMS

HEMS (Home Energy Management System) to system zarządzania zużyciem energii w domu. W jego skład wchodzą różnorodne komponenty sprzętowe oraz oprogramowanie. Służy do optymalnego wykorzystania energii w budynku poprzez monitorowanie jej zużycia i dostosowanie pracy urządzeń elektrycznych, tak żeby ograniczyć koszty. Systemy HEMS są dostępne w różnych wariantach. Jak wybrać odpowiedni do naszego domu?

Czytaj też: Smart home. Czy to się opłaca i jak możemy sterować naszym domem zdalnie?

Rodzaje systemów HEMS

Systemy zarządzania energią są w różnym stopniu rozbudowane, co daje możliwość wyboru i dostosowania do potrzeb, wymagań i możliwości budynku oraz oczekiwań właściciela domu. Są przeznaczone przede wszystkim do budynków z rozbudowaną infrastrukturą elektryczną obejmującą instalację fotowoltaiczną i magazyn energii. Pozwalają monitorować ilość wyprodukowanej przez panele energii i tak zarządzać urządzeniami elektrycznymi, żeby w jak najmniejszym stopniu korzystać z energii z sieci, zwłaszcza wtedy gdy jest ona najdroższa. System HEMS w czasie rzeczywistym pokazuje, ile energii wyprodukowano, ile zużyto bezpośrednio, ile skierowano do magazynu. Najprostsze warianty mogą być wykorzystane w domach bez fotowoltaiki i magazynu energii - system HEMS służy do zarządzania pracą głównego źródła ogrzewania, na przykład pompy ciepła wraz ze sterowaniem strefowym, inteligentnym oświetleniem oraz z możliwością rozbudowy o smart home.

Paweł Smarzyński, dyrektor do spraw technologii w firmie Columbus Energy, zwraca uwagę, że:

Najprostszy wariant systemu HEMS, aby działał efektywnie, potrzebuje przynajmniej jednego z systemów magazynowania energii elektrycznej. Wystarczy, że mamy do dyspozycji magazyn energii lub magazyn ciepła, aby generować pierwsze oszczędności, operując na taryfach wielostrefowych lub dynamicznych.

Niezbędne elementy systemu

Systemy HEMS mogą być systemami modułowymi pozwalającymi tworzyć różne konfiguracje w zależności od rozwiązania. Elementem podstawowym są moduły komunikacyjne wmontowane w inwerter hybrydowy, dzięki którym system tworzy statystyki dotyczące produkcji i konsumpcji energii elektrycznej, a także daje podgląd pracy całej instalacji. Pomiary mogą być realizowane także przez zewnętrzny niezależny miernik energii. Niektóre systemy HEMS można rozszerzyć o większą liczbę odczytywanych parametrów, wykorzystując na przykład czujniki temperatury, wilgotności, inteligentne gniazdka. Paweł Smarzyński dodaje:

W najbardziej zaawansowanych systemach może być wykorzystywana sztuczna inteligencja, która uczy się zachowań użytkownika i automatycznie poprawia efektywność energetyczną gospodarstwa domowego. Takie rozwiązania są czymś więcej niż “klasyczny” system HEMS.

Jak wybrać system HEMS do naszego domu?

Najważniejszym parametrem, który należy uwzględnić, jest liczba wspieranych urządzeń. Podstawowe składniki to:

• instalacja fotowoltaiczna,
• magazyn energii,
• magazyn ciepła,
• ładowarka do samochodu elektrycznego,
• połączenie z dynamicznymi stawkami energii.

Rozbudowany system może obejmować także takie urządzenia jak:

• pompa ciepła,
• rekuperacja,
• klimatyzacja.

Dla niektórych inwestorów ważna może być możliwość zarządzania ogrzewaniem strefowym, czyli utrzymywanie określonej temperatury w poszczególnych pomieszczeniach domu, jak również inteligentne oświetlenie, sterowanie roletami oraz możliwość zarządzania urządzeniami w domu przy wykorzystaniu inteligentnych gniazdek. Ważnym kryterium wyboru systemu jest możliwość obsługi zarówno z użyciem komputera, jak i aplikacji na telefon. Warto sprawdzić, czy możliwe jest rozwijanie systemu wraz z przyłączaniem w budynku kolejnych instalacji. 

Koszt systemów HEMS

Podstawowe moduły często są dostarczane wraz z instalacją fotowoltaiczną lub magazynem energii i uwzględniane w ich cenie. Najprostsze systemy mogą kosztować kilkaset złotych, te zdecydowanie rozbudowane – kilka tysięcy, a w przypadku najbardziej zaawansowanych - nawet kilkanaście tysięcy.

Michał Sadowski, koordynator do spraw OZE w firmie Kaisai, tak ocenia nakład na inwestycję i oczekiwany zwrot:

W obecnej chwili koszt zakupu rozwiązań HEMS jest relatywnie niski w stosunku do rachunków, jakie płacimy za energię elektryczną czy gaz. Czas zwrotu inwestycji może być zaskakująco szybki. Większość dostawców rozwiązań HEMS deklaruje oszczędność na poziomie 20-30% rocznie dla domu jednorodzinnego. Nie wlicza się w to korzyści niematerialnych, jakimi są łatwość zdalnego zarządzania, pełen monitoring parametrów budynku i zwiększenie komfortu.

Dofinansowanie systemów HEMS

Obecnie koszty poniesione na instalację systemu HEMS można w całości odliczyć jedynie w ramach ulgi termomodernizacyjnej podczas remontu starego domu mającego na celu likwidację kopciucha i podniesienie standardu energetycznego budynku. Systemy zarządzania energią zostały wymienione w punkcie 13b ustępu 2 dodanym w Rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Technologii z 19 grudnia 2024 r. (Dz.U. 2024, poz. 1943) stanowiącym nowelizację wcześniejszego rozporządzenia z 2018 r.

Systemy HEMS były dofinansowywane w IV edycji programu Mój prąd kwotą w wysokości do 3000 zł. W jeszcze trwającej edycji VI zrezygnowano z nich. Czy pojawią się w najnowszej odsłonie programu Czyste powietrze, który ma ruszyć 1 kwietnia, dowiemy się wkrótce.

Anna Kazimierowicz