Kim jest prosument? W jaki sposób rozlicza się za energię elektryczną?
Masz fotowoltaikę to jesteś prosumentem? Nie tylko. Słowo prosument zrobiło karierę w ostatniej dekadzie. Nazwę utworzyło połączenie dwóch wyrazów „producent” i „konsument”. W znaczeniu dotyczącym energii elektrycznej prosumentem jest osoba, która wytwarza prąd oraz jednocześnie pobiera go z sieci energetycznej.
Spis treści
- Kto to jest prosument?
- Co to znaczy prosument?
- Prosument wirtualny, indywidualny i zbiorowy
- Prosument net-metering i prosument net-billing – czym się różnią?
- Net-metering - jak działa?
- Net-billing - jak się to rozlicza?
- Net-billing – jak działa system rozliczeń?
- Trzy grupy prosumentów
- Taryfy konsumenckie a prosumenci
Kto to jest prosument?
Pojęcie prosumpcji nie jest nowe, ale stało się popularne wraz z pojawieniem się małych instalacji odnawialnych źródeł energii. W Polsce słowo prosument zaczęło być często używane w momencie, kiedy przepisy dopuściły możliwość montażu instalacji OZE małych mocy - paneli fotowoltaicznych m.in. przez osoby prywatne, które zyskały możliwość produkcji prądu na własne potrzeby, a jego nadwyżki mogły przekazywać do sieci dystrybucyjnej. Podłączenie umożliwiało także takiemu wytwórcy na korzystanie z energii w sieci w momencie, kiedy produkcja w jego instalacji nie była wystarczająca do zaspokojenia potrzeb. Rozwój małej przydomowej energetyki z instalacji fotowoltaicznych umożliwiły rządowe programy dofinansowań, głównie „Mój Prąd”.
Co to znaczy prosument?
W świetle Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii prosument energii odnawialnej to odbiorca końcowy, który wytwarza energię elektryczną wyłącznie z OZE na własne potrzeby w mikroinstalacji, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej i moc instalacji nie przekracza 50 kWp
Prosumentami mogą być
- osoby fizyczne,
- przedsiębiorcy, pod warunkiem, że wytwarzanie energii nie stanowi przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej,
- osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne, rybackie, sadownicze, hodowcy pod warunkiem, że działalność ta nie jest regulowana ustawą z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,
- jednostki sektora finansów publicznych,
- wspólnoty mieszkaniowe,
- kościoły i związki wyznaniowe.
Prosument wirtualny, indywidualny i zbiorowy
Prosument indywidualny to właściciel instalacji OZE, który wytwarza energię elektryczną i zużywa ją na własne potrzeby. W razie konieczności korzysta także z energii z sieci i rozlicza się indywidualnie. To może być osoba fizyczna, rolnik lub przedsiębiorca w przypadku gdy wytwarzanie energii nie jest przedmiotem wykonywanej działalności gospodarczej, a także instytucja czy inny podmiot korzystający z instalacji o mocy do 50 kW. W przypadku wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni mówi się o tzw. prosumencie lokatorskim, w którym korzyści z tańszej energii osiąga zarząd wspólnoty, a nie wszyscy właściciele mieszkań danej nieruchomości. Najczęściej te korzyści zmniejszają tzw. koszty wspólne, np. oświetlenie ulic, klatek schodowych itp.
Prosument zbiorowy pozwala korzystać z energii wytwarzanej w pojedynczej instalacji OZE wielu odbiorcom. To rozwiązanie np. dla mieszkańców wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni, zespołów budynków, którzy wykorzystują energię elektryczną z systemu OZE zamontowanego na dachach i tworzącego wspólną, jedną instalację. Z wytworzonej energii korzystają później wszyscy uczestnicy, co obniża ich rachunki za prąd.
Prosument wirtualny będzie mógł skorzystać z instalacji OZE, która nie jest związana z jego punktem poboru energii elektrycznej. Jest od niego niezależna i może znajdować się w znacznej odległości. Tę formę uczestnictwa w rynku energii odnawialnej wprowadziła nowelizacja ustawy o OZE z dnia 29 października 2021 r. Pozwoli to skorzystać z instalacji OZE wszystkim, którzy nie mogą ich zamontować w swoim domu. Prosument w tym wypadku będzie mógł wykupić udział, ale nie większy niż odpowiadający 50 kW w instalacji, która jest położona poza miejscem jego zamieszkania. Będzie połączony niejako wirtualnie z tą instalacją OZE a wykorzystanie produkowanej przez nią energii, odczuje w obniżeniu rachunków za prąd, w miejscu skąd pobiera energię do zaspokojenia swoich codziennych potrzeb, czyli przeważnie w miejscu zamieszkania. Prosumencka instalacja fotowoltaiczna będzie mogła powstać teoretycznie w dowolnej lokalizacji. Zyskają na tym firmy, wspólnoty mieszkaniowe i inne osoby i podmioty, które nie mają wystarczającej ilości miejsca na dachach lub w bezpośrednim otoczeniu do zamontowania paneli słonecznych. Ta forma korzystania z energii odnawialnej będzie dostępna dopiero od lipca 2025 r.
Prosument net-metering i prosument net-billing – czym się różnią?
Pierwszy okres dla prosumentów skończył się 1 kwietnia 2022 r., kiedy zaczęły obowiązywać przepisy znowelizowanej ustawy o OZE. Wszyscy, którzy zakładali instalacje przed wejściem w życie ustawy mogli rozliczać się według do tej pory obowiązującej zasady net-metering. Ci którzy zdecydowali się na fotowoltaikę po tym terminie byli rozliczani według nowo obowiązującego systemu net-billing.
Net-metering i net-billing to systemy rozliczeń nadwyżek instalacji prosumentów z sieciami dystrybucyjnymi.
Net-metering - jak działa?
Net-metering to system zgodnie z którym prosument może przekazywać nadwyżkę do sieci w ramach wymiany bezgotówkowej. Rozliczenie następuje na systemie opustów polegającym na tym że prosument przekazuje nadwyżkę, skąd może je odebrać w okresie niedoboru produkcji własnej. Nie stosuje się jedak przelicznika 1:1 – w przypadku instalacji do 10 kWp prosument za 1 kWh otrzymuje 0,8 kWh a przy instalacji powyżej 10 kWp jest to już tylko 0,7 kWh. Pomimo dysproporcji jest to bardzo wygodny i prosty system rozliczania. Będą mogli korzystać z tego systemu aż do 2037 r.
Net-billing - jak się to rozlicza?
Net-billing to sprzedaż nadwyżek na zasadach rynkowych. Prosumenci sprzedają nadwyżki energii do sieci energetycznej po cenach rynkowych publikowanych przez PSE. Uzyskane w ten sposób fundusze trafiają do depozytu prosumenckiego i są wykorzystywane do zakupu energii z sieci w okresach niedoborów produkcji własnej.
Net-billing – jak działa system rozliczeń?
W oparciu o net-billing prosumenci rozliczają się za pośrednictwem indywidualnego konta prosumenta prowadzonego przez sprzedawcę energii i w oparciu o depozyt, czyli kwotę wynikającą z rozliczenia energii oddanej do sieci i energii odebranej. Kwota depozytu naliczana jest po stawkach ceny sprzedaży energii z instalacji prosumenta według miesięcznej stawki Rynkowej Ceny Energii i ceny zakupu energii z sieci według obowiązującej w danym roku (okresie) taryfy zatwierdzonej przez URE.
Środki na depozycie mogą być rozliczane przez 12 miesięcy od dnia przypisania ich jako depozyt prosumencki na koncie prosumenta.
Cena sprzedaży energii z instalacji na początku obowiązywania systemu była porównywalna do ceny odkupu, ale od lutego 2023 r. nastąpił skokowy wzrost ceny odkupu, który w niektórych miesiącach był ponad trzykrotnie wyższy od ceny energii sprzedawanej przez prosumentów. Ta tendencja utrzymuje się do dzisiaj, chociaż cena sprzedaży wzrosła, a cena odkupu zmalała. Ma to znaczenie dla osób, które od 1 lipca 2024 r. pozostały w systemie miesięcznej stawki Rynkowej Ceny Energii.
Osoby, które przeszły na system godzinowy rozliczeń, korzystają z godzinowych stawek cen energii publikowanych przez Towarową Giełdę Energii.
Trzy grupy prosumentów
Zgodnie z nową ustawą o OZE, która weszła w życie 28 grudnia 2024 r. prosumenci w zależności od czasu, w którym zgłoszona została instalacja są podzieleni na trzy grupy jeśli chodzi o systemy rozliczeń.
Prosumenci net-metering to wszyscy, którzy zamontowali OZE przed 31 marca 2022 r. Będą mogli korzystać z tego systemu aż do 2037 r.
Prosumenci net-billing, z instalacjami zamontowanymi między 1 kwietnia 2024 r. a 30 czerwca 2024 r. Mogą wybrać pomiędzy systemem rozliczeń w oparciu o średnią miesięczną cenę energii lub godzinowe stawki publikowane przez Towarową Giełdę Energii.
Prosumenci net-billing z instalacjami zgłoszonymi po 1 lipca 2024 r. korzystają tylko systemu godzinowych cen energii.
Taryfy konsumenckie a prosumenci
Prosumenci indywidualni, jako konsumenci energii mają do wyboru kilka taryf. G11, G12, G12W czy wprowadzona ostatnio przez Tauron taryfa G14dynamic. Ta ostatnia jest taryfą dynamiczną, w której cena energii zmienia się w cyklach piętnastominutowych. Od 24 sierpnia każdy z dystrybutorów prądu powinien mieć możliwość skorzystania z takiej dynamicznej oferty.
Taryfa G11 ma stałą cenę niezależnie od pory dnia, G12 to taryfa dwustrefowa z różnymi cenami w droższej strefie dziennej (14 godzin) i nocnej (10 godzin, z czego osiem w godzinach 22 - 7 i dwie następujące po sobie w przedziale 13 - 16), a taryfa G12W, tzw. weekendowa ze strefą dzienną od poniedziałku do piątku w godz. 6 - 13 i 15 - 22 i nocną w godzinach 22 - 6 i 13 - 15 i przez całą dobę w dni wolne od pracy i święta.
Prosumenci zbiorowi, a w przyszłości także prosumenci wirtualni mogą nabywać energię elektryczną w standardowy, a więc korzystać z taryf, w tym z taryfy dynamicznej. Zużycie będzie mierzone przez domowy licznik, ale taki prosument jednocześnie będzie posiadał także konto prosumenta, na którym będzie gromadzony depozyt z jego udziałów w instalacji OZE, który pomniejszy jego ogólny rachunek za energię.
