Instalacja antenowa: jak zaprojetować instalację RTV w domu

Planowanie i budowa instalacji do odbioru telewizji naziemnej i satelitarnej. Telewizja stała się dla wielu z nas głównym źródłem informacji i rozrywki. Aby móc się nią cieszyć, niezbędna jest dobrze zaprojektowana instalacja RTV, która dostarczy do odbiorników mocny i niezakłócony sygnał.

Zadaniem instalacji antenowej jest doprowadzenie sygnału radiowo-telewizyjnego, a także przewodowego internetu szerokopasmowego, z anten do odbiorników rozmieszczonych w całym domu. Planując prowadzenie przewodów antenowych, jeszcze podczas projektowania domu lub na etapie stanu surowego zamkniętego, należy pamiętać, aby wykonać instalację funkcjonalnie i estetycznie tak, aby w przyszłości zapewniła możliwość łatwej rozbudowy. Instalacja RTV nie może również szpecić zarówno fasady budynku – nieodpowiednio zamontowaną anteną, jaki i wnętrz – źle poprowadzonymi i niedbale ukrytymi przewodami.

Z jakich elementów składa się instalacja RTV/SAT

Instalacja telewizyjna w domu jednorodzinnym może składać się z następujących elementów:

• Antena siatkowa lub kierunkowa (pokojowa lub zewnętrzna) – służy do odbioru kanałów cyfrowej telewizji naziemnej.
• Wzmacniacz antenowy – eliminuje zakłócenia i poprawia jakość sygnału RTV.
• Zwrotnica – sumuje sygnały z kilku niezależnie działających naziemnych anten odbiorczych, umożliwia dalszą jego transmisję pojedynczym kablem. Zwrotnicę montuje się w pobliżu zestawu antenowego, jest przystosowana do pracy na zewnątrz.
• Antena satelitarna – przeznaczona do odbioru telewizji satelitarnej.
• Konwerter satelitarny – wzmacnia sygnał odbity od czaszy anteny i dostarcza go do urządzeń podłączonych do instalacji antenowej.
• Multiswitch – sumuje sygnał z konwertera anteny satelitarnej (a także z anteny naziemnej) i dostarcza go osobnymi przewodami do gniazd. Umożliwia oglądanie różnych programów telewizyjnych na wielu dekoderach/odbiornikach TV, dodatkowo wzmacnia i filtruje sygnał. Do multiswitcha może być też doprowadzony sygnał z kamer monitoringu.
• Tuner / dekoder satelitarny – urządzenie pozwalające odbierać programy telewizji satelitarnej.
• Modulator – dopasowuje sygnał z innych źródeł np. kamery monitoringu lub wideo domofonu do odbioru na telewizorze.
• Przewody instalacyjne – łączą poszczególne elementy instalacji, służą do przesyłania sygnału audio i wideo.
• Gniazdo antenowe – wyodrębnia sygnał z instalacji antenowej i przekazuje go do różnych urządzeń np. odbiornika telewizji naziemnej, tunera radiowego czy tunera telewizji satelitarnej. Gniazda antenowe występują w wersji natynkowej i podtynkowej.
• Rozgałęźniki i odgałęźniki – przeznaczone do rozdzielania sygnału z jednego wejścia na wiele wyjść.
• Zabezpieczenie przepięciowe – chroni urządzenia elektryczne podłączone do instalacji antenowej przed intensywnym polem elektromagnetycznym, wywoływanym przez wyładowania atmosferyczne.

Planowanie instalacji RTV / SAT

Współczesne instalacje antenowe służą do rozprowadzania sygnału telewizji naziemnej, satelitarnej, kablowej, obrazu z kamer monitoringu, a także transmisji danych z internetu do różnych pomieszczeń w całym domu.

Przystępując do projektowania, trzeba określić własne potrzeby co do domowej instalacji antenowej i zastanowić się, w których pomieszczeniach będziemy chcieli korzystać ze sprzętu RTV, oraz ile dekoderów i odbiorników zamierzamy podłączyć. Projekt instalacji musi zakładać przebieg okablowania, miejsce zamocowana anteny oraz gniazd (natynkowych lub podtynkowych).

Planując instalację antenową w domu powinniśmy kierować się własną wygodą. Na początek dobrze jest przygotować schemat ułożenia kabli oraz rozmieszczenia urządzeń. W salonie, który zazwyczaj pełni funkcję centrum domowej rozrywki, należy zainstalować maksymalną liczbę gniazd tak, aby w przyszłości móc swobodnie podłączyć sygnał z telewizji naziemnej, satelitarnej, a także przewodowy internet. Z drugiej strony nie można przesadzać i montować gniazda w każdym pomieszczeniu (np. w toalecie lub w sypialni), gdyż większości z nich nigdy nie użyjemy.  

Najczęściej wybiera się uniwersalny układ okablowania typu gwiaździstego, w którym przewody ze wszystkich pomieszczeń, w których planuje się rozmieszczenie sprzętu RTV, biegną równolegle od punktu centralnego, usytuowanego zwykle na poddaszu. Oprócz gwiaździstej istnieją jeszcze dwa inne typy instalacji antenowych – przelotowa oraz mieszana. 

Kable antenowe powinny być przeprowadzane możliwie jak najbliżej posadzki, w peszlach wewnątrz ścian (przed nałożeniem tynków wewnętrznych), w wylewce podłogowej lub ukryte w listwach przypodłogowych.

Do każdego gniazda należy doprowadzić minimum jeden kabel antenowy oraz jedną skrętkę komputerową, przeznaczoną do przewodowej transmisji internetu, np. do telewizora wyposażonego w funkcje smart.

Punkt centralny to skrzynka teletechniczna, w której instalowane są elementy aktywne takie jak wzmacniacz sygnału i multiswitch. Do skrzynki należy też doprowadzić zasilanie 230 V.

Przewody antenowe sprzedawane są na metry. Zanim dokonamy zakupu należy dokładnie zmierzyć trasę, po jakiej przebiegać będzie kabel od anteny do odbiorników i oszacować, jak długi przewód będzie nam potrzebny. Kabel koncentryczny powinien być poprowadzony od anteny do gniazd jak najkrótszą drogą, bez niepotrzebnych załamań i gięcia.

Rozprowadzanie przewodów antenowych przy elektrycznych zwykle nie powoduje zakłóceń, ale jeśli jest to możliwe, lepiej tego rozwiązania uniknąć. Gdy jednak będziemy zmuszeni układać kable antenowe i elektryczne obok siebie, warto jest zastosować bardzo dobrze ekranowany przewód antenowy.

Dobry przewód antenowy – podstawa instalacji RTV 

Przewód koncentryczny, zaraz po antenie odbiorczej, to najważniejszy element instalacji RTV/SAT. Kiepskiej jakości okablowanie powoduje degradację przesyłanego sygnału, a co za tym idzie kłopoty z prawidłowym odbiorem obrazu i dźwięku.

Kable antenowe umożliwią przesyłanie sygnału telewizji naziemnej, satelitarnej, kablowej oraz z kamer monitoringu. Rozprowadzając domową instalację antenową, należy zastosować przewody koncentryczne o odpowiednich parametrach. Płaszcz zewnętrzny kabla przeznaczonego do pomieszczeń powinien być wykonany z tworzywa PVC, zaś przewody do montażu na zewnątrz muszą mieć izolację z tworzywa PE z dodatkową żelową warstwą ochronną. 

Wewnątrz kabla znajdują się dwa elementy chroniące sygnał przed zakłóceniami. Pierwszy to foliowy ekran, wykonany z aluminium lub miedzi. Służy on do odizolowania sygnału płynącego wewnętrznym rdzeniem przed falami elektromagnetycznymi, nie pozwala też na przenikanie sygnału na zewnątrz. Ekran powinien być owinięty „na zakładkę” i przyklejony.

Drugi element chroniący przesyłany sygnał przed zakłóceniami z zewnątrz to siatka (oplot), wykonana z miedzianych lub aluminiowych drucików. Im większa jest gęstość oplotu, tym lepsza ochrona przed zakłóceniami. Kable antenowe o najlepszych parametrach (typu quadshield) zbudowane są z aż czterech warstw ochronnych: dwóch folii i dwóch oplotu.

Elementem, który przesyła sygnał telewizyjny jest rdzeń (żyła), biegnący wewnątrz dialektryka, czyli warstwy tworzywa sztucznego. Od rodzaju i grubości rdzenia zależy jakość odbieranych kanałów TV. Rdzeń kabla koncentrycznego wykonywany jest ze stali miedziowanej lub czystej miedzi (mającej lepsze właściwości przewodzące). Średnica żyły w kablu koncentrycznym powinna wynosić 1 mm lub więcej.  

Kupując kabel koncentryczny szukajmy przewodu o jak najwyższej szczelności elektromagnetycznej. Na rynku dostępne są przewody w kilku klasach ekranowania od C (najgorsza), poprzez B, A, A+, do A++ (najlepsza). Do wyboru są przewody dwuwarstwowe typ twinshield (folia+oplot), trójwarstwowe trishield (folia+oplot+folia) oraz najlepsze, czterowarstwowe quadshield (oplot+folia+oplot+folia).

Przeczytaj też:

Naziemna telewizja cyfrowa: jak ją odbierać >>>

Dobry kabel koncentryczny powinien mieć impedancję na poziomie 75 Omów. Zapewni to dobre parametry przesyłanego sygnału oraz niskie tłumienie do częstotliwości 2400 MHz.

Antena do odbioru telewizji satelitarnej

Podstawowym urządzeniem do odbioru telewizji satelitarnej jest antena. Wyróżniamy anteny paraboliczne (masywne, starego typu, z centralnie umieszczonym konwerterem), anteny offsetowe (obecnie powszechnie stosowane, o eliptycznym kształcie, odporne na zakłócenia oraz gromadzenie się lodu i śniegu) oraz niewielkich rozmiarów anteny panelowe (płaskie, łatwe w montażu, wykorzystywane w kamperach czy domkach letniskowych). Talerz może być wykonany z ocynkowanej blachy stalowej, aluminium, żeliwa lub tworzywa sztucznego. Anteny różnią się średnicą talerza, wagą, żywotnością (odpornością na korozję) oraz ceną. 

Projektując instalacje indywidualną, wybiera się anteny o średnicy talerza wynoszącej od 60 do 120 cm (im większa średnica, tym zysk energetyczny jest większy, a jakość sygnału lepsza). W zachodniej części Polski odbieramy silniejszy sygnał satelitarny niż we wschodnich rejonach, dlatego średnica talerza uzależniona jest od tego, w jakim rejonie kraju mieszkamy.

Instalując anteną należy zwrócić uwagę na jakość i sposób mocowania konwertera do czaszy oraz samej anteny do uchwytu. Solidność montażu ma duży wpływ na stabilność odbioru podczas złych warunków atmosferycznych, zwłaszcza w przypadku dużych anten parabolicznych. Talerz anteny satelitarnej mocuje się na oddzielnym maszcie, lub w dolnej części masztu przeznaczonego dla anteny telewizji naziemnej. W przypadku anten offsetowych maszt mocujący jest znacznie krótszy niż w antenach parabolicznych. Montaż i ustawienie anteny satelitarnej oraz konwertera najlepiej powierzyć specjaliście, gdyż od precyzyjnego wyregulowania tych elementów zależy jakość odbioru sygnału satelitarnego.

Konwerter do odbioru telewizji satelitarnej

Drugim oprócz talerza, istotnym elementem anteny satelitarnej jest konwerter, który „zbiera” z niego sygnał, konwertuje go, wzmacnia i przekazuje do instalacji. Wybór konwerterów satelitarnych jest bardzo szeroki. Poszczególne modele różnią się między sobą liczbą wyjść, poborem prądu, jakością tworzywa, z jakiego wykonana jest obudowa (zapewniająca hermetyczność), poziomem szumów LNB (który powinien wynosić od 0.3 do 0.1 dB – im mniejszy współczynnik, tym lepiej), siłą wzmocnienia sygnału (50-65 dB, im większa wartość, tym lepiej) oraz zakresami sygnałów wejściowego i wyjściowego. Powszechnie stosuje się następujące typy konwerterów:

• konwerter Single – umożliwia podłączenie jednego tunera bez funkcji nagrywania
• konwerter Twin –  dwa tunery bez nagrywania lub jeden z nagrywaniem
• konwerter Quad –  cztery tunery bez nagrywania lub dwa z nagrywaniem
• konwerter Octo – osiem tunerów bez nagrywania lub cztery z nagrywaniem

Oprócz tego występują konwertery typu Monoblock, umożliwiające odbiór kanałów z dwóch satelit jednocześnie, (np. Hot Bird i Astra), czterowyjściowe konwertery typu Quattro (do instalacji wykorzystujących multiswitch) oraz konwertery Wideband, przeznaczone do współpracy z multiswitachami typu Wideband. W odróżnieniu od konwerterów typu Quattro, technologia Wideband wymaga przeprowadzenia tylko dwóch przewodów między konwerterem a multiswitchem. Ostatnim typem są konwertery Unicable, wykorzystujące nowoczesną technologię jednokablową. Umożliwia one podłączenie do jednego kabla antenowego czterech tunerów satelitarnych jednogłowicowych lub dwóch dwugłowicowych tunerów PVR bez użycia multiswitcha.

Dekoder telewizji satelitarnej

Zadaniem tunera (dekodera) jest odbieranie sygnału płynącego instalacją z konwertera, jego przetwarzanie i przekazywanie do odbiornika TV. Technologia analogowa odchodzi już w przeszłość, obecnie na rynku dominują dekodery cyfrowe, umożliwiające odbiór sygnału w wysokiej rozdzielczości Full HD i 4K. Tuner można nabyć na własność w sklepie RTV, lub wydzierżawić od operatora telewizji. Pierwsze rozwiązanie pozwala na indywidualny odbiór wybranych kanałów kodowanych i niekodowanych, w drugim przypadku otrzymujemy gotowy pakiet kanałów, płacąc za usługę miesięczny abonament.

Decydując się na zakup tunera, warto jest zwrócić uwagę na kilka parametrów technicznych. Urządzenie powinno być wyposażone w czytnik kart (modułów warunkowego dostępu), niezbędny do odbioru kanałów kodowanych. Modele tunera ze złączem CI (Common Interface) umożliwiają zainstalowanie równolegle dwóch kart od różnych dostawców telewizji.

Dobry dekoder powinien mieć funkcje nagrywania (PVR), dzięki której na wbudowanym twardym dysku będzie można, podczas naszej nieobecności, zapisywać programy, a także przewijać i pauzować ich odtwarzanie. Przydatny jest też interfejs USB, umożliwiający podłączenie zewnętrznego nośnika danych oraz wyjście audio, pozwalające przesyłać dźwięk, np. do amplitunera kina domowego. Nowoczesne dekodery wyposażane są też w obsługę Wi-Fi, dzięki której urządzenie łączy się bezprzewodowo z domowym internetem. Przed zakupem warto upewnić się, czy menu urządzenia jest w języku polskim.

Samodzielna instalacja anteny do telewizji naziemnej

Antena zewnętrzna składa się w wielu elementów, które zazwyczaj trzeba samodzielnie zmontować. Wykonana jest najczęściej z aluminium, stali ocynkowanej galwanicznie i tworzywa ABS. Aby odbierać dobrej jakości sygnał bardzo istotnym jest właściwe zamontowanie anteny. Instalując antenę trzeba zaplanować miejsce lokalizacji i sposób mocowania, zwrócić uwagę na jej ukierunkowanie względem najbliższego nadajnika, na moc odbieranego sygnału cyfrowego i warunki odbioru (ukształtowanie terenu, wysokość budynku, ew. naturalne i sztuczne przeszkody).

W przypadku anteny pokojowej, montaż jest łatwy. Ustawiamy ją przy oknie i podłączamy do telewizora. Gdy natomiast zdecydujemy się na antenę zewnętrzną, w pierwszej kolejności należy zapoznać się z instrukcja jej montażu oraz zaopatrzyć się w niezbędne narzędzia: wiertarkę, wkrętak, kombinerki, klucze płaskie oraz taśmę izolacyjną.

Anteny zewnętrzne instaluje się na masztach z rury ocynkowanej. Umieszcza się je przy kominach (za pomocą obejm kominowych) lub na elewacji budynku za pomocą uchwytów przyściennych, z uwzględnieniem kierunku odbieranego sygnału oraz ewentualnych przeszkód na jego drodze (zasada ta dotyczy również anten satelitarnych). Przewód antenowy w miarę możliwości należy poprowadzić wewnątrz masztu.

Maszt anteny nie powinien być umieszczony w pobliżu wylotu kanału dymowego, gdyż narazi to antenę na zanieczyszczenie i oblodzenie. Aby uniknąć tego problemu, można zamontować nasadę kominową, która skieruje spaliny z dala od anteny. Przewód antenowy wprowadza się do budynku poprzez kanał instalacyjny (szachtę) lub przez specjalną dachówkę, pozwalającą przeprowadzić końcówkę masztu wraz z kablem przez pokrycie dachu.

Instalując antenę należy się upewnić, czy w linii między nią a najbliższym nadajnikiem nie ma przeszkód np. drzew. Aby rozwiązać ten problem, antenę można wynieść do góry stosując do tego dodatkowy maszt przedłużający. Po dokręceniu śrub obejmy mocującej antenę do uchwytu, pozostawiamy lekki luz w celu regulacji i ustawiamy antenę poziomo w kierunku nadajnika, korzystając z informacji znalezionych za pomocą aplikacji w smartfonie (np. DVB-T Finder lub EmiMaps).

Po przeprowadzeniu i zamocowaniu przewodu, należy zdjąć izolację z jego końcówki, i podłączyć żyłę oraz oplot bezpośrednio do anteny (lub wykonać połączenie za pośrednictwem złącza typu F). Na drugim końcu kabla należy zainstalować wtyk, pozwalający podłączyć kabel do dekodera lub do telewizora. Najlepiej, aby był to kabel w czarnej osłonie, przeznaczony do instalacji zewnętrznych, odporny na wilgoć, zmiany temperatury i promieniowanie UV.

Telewizja cyfrowa na starszym sprzęcie

Współczesne telewizory nie mają problemu z odbiorem naziemnej telewizji cyfrowej, gdyż wyposażone są w cyfrowe tunery pierwszej oraz drugiej generacji. Wystarczy podłączyć antenę i już można odbierać darmowy sygnał. Posiadacze starszych odbiorników musza dokupić zewnętrzny dekoder, który podłącza się do telewizora za pośrednictwem złącza HDMI lub SCART, i łączy przewodem koncentrycznym z anteną.

Przeczytaj też:

Przystawka Smart TV Box: tuning telewizora >>>

Sygnał cyfrowy emitowany jest na tych samych częstotliwościach co kiedyś sygnał analogowy. Dzięki temu do odbioru telewizji cyfrowej można wykorzystywać starsze anteny. W przypadku występowania zakłóceń w odbiorze konieczny jednak będzie zakup nowej anteny szerokopasmowej lub kierunkowej.