Ogród na dachu - jak go zrobić? Rodzaje ogrodów, zasady projektowania, wymagania
Budując dom, odbieramy naturze kawałek powierzchni biologicznie czynnej. Możemy później spłacić ten dług, przenosząc roślinność na dach. Jak wykonać ogród na dachu? Wyjaśniamy.
Spis treści
- Dach ekstensywny co to jest?
- Dach intensywny co to jest?
- Dach klasyczny czy odwrócony?
- Ogród na dachu - podłoża i drenaż
- Dach - hydroizolacja i ochrona przed korzeniami
W wielu wypadkach zapisy planów miejscowych określają procentowy udział powierzchni biologicznie czynnej (czyli pozwalającej na wegetację roślin) w całkowitej powierzchni działki. Nawet jeżeli takich zapisów nie ma, to w przypadku zabudowy wielorodzinnej Warunki techniczne narzucają konieczność przeznaczenia co najmniej 25% działki na teren biologicznie czynny. Ponieważ przepisy umożliwiają zaliczenie do terenu biologicznie czynnego 50% powierzchni dachów, tarasów i stropodachów z nawierzchnią zieloną (nie mniej jednak niż 10 m2), inwestorzy coraz częściej decydują się na takie rozwiązania.
Zobacz też: Najpiękniejsze ogrody botaniczne w Polsce. Idealne na letni spacer i chwilę relaksu
Prawidłowa konstrukcja ogrodu na dachu wymaga wiedzy budowlanej oraz ogrodniczej i współpracy różnych specjalistów. Dlatego najlepiej korzystać ze sprawdzonych rozwiązań systemowych, w których produkty są tak dobrane, aby współpracować ze sobą, a firmy dostarczają szczegółowe wytyczne i udzielają wsparcia technicznego podczas projektowania oraz realizacji dachu zielonego.
Dach ekstensywny co to jest?
Najcieńsze i najlżejsze (30-120 kg) są dachy pokrywane specjalnymi matami wegetacyjnymi, które są wcześniej obsadzane roślinami (mchem, rozchodnikami, ziołami). Przywozi się je na budowę w rolkach i po wstępnym nawodnieniu i ukorzenieniu (co trwa od kilku do kilkunastu miesięcy) tworzą powierzchnię prawie bezobsługową. Ze względu na specyficzny dobór zieleni ma ona dużą zdolność do regeneracji. Wytrzymuje długie okresy przesuszenia oraz mróz. Dachy pokryte takimi matami zaliczamy do ekstensywnych. Do tej samej kategorii należy łatwa w konserwacji zieleń z sadzonek na specjalnym podłożu mineralnym o niewielkiej grubości (od 5-15 cm). Taki dach jest cięższy niż wykończony matami. Pokryty 10-centymetrową warstwą zwykłego substratu mineralnego waży 160-230 kg/m2. Dachy z zielenią ekstensywną pełnią bardziej funkcje estetyczne niż użytkowe. Chodzenie po zieleni tego typu nie jest wskazane.
Dach intensywny co to jest?
Dachy, na których są planowane byliny, krzewy lub miejsca dostępne do użytkowania przez ludzi, powinny mieć znacznie grubsze podłoże – powyżej 15 cm. Nazywane są dachami intensywnymi. Wymagają częstszej pielęgnacji, odchwaszczania i regularnego podlewania. Ważą odpowiednio więcej, nawet do kilkuset kg/m2. Dachy intensywne są też dużo droższe niż ekstensywne. Ogrody można zakładać na dachach o dowolnej konstrukcji (drewnianej, żelbetowej, stalowej), jednak musi ona być odpowiednio wytrzymała. Dach zielony waży dużo więcej niż normalny i konstruktor musi to uwzględnić podczas projektowania. Dach pokryty intensywną zielenią nasączony wodą może ważyć nawet 500 kg/m2. Lekkie dachy zielone ważą do 50-60 kg/m2, a najlżejsze układy – 30 kg/m2. Do tego projektant musi jeszcze doliczyć obciążenie użytkowe.
Dach klasyczny czy odwrócony?
Zieleń można zakładać zarówno na dachach o układzie klasycznym, to znaczy z termoizolacją przykrytą hydroizolacją, jak i odwróconym, czyli takim, w którym termoizolacja znajduje się nad hydroizolacją. Na dachach intensywnych, na które można wychodzić, częściej stosuje się układ odwrócony. Wynika to głównie ze względów bezpieczeństwa i troski o szczelność układu.
Jako termoizolację wykorzystuje się tu całkowicie odporny na wodę twardy polistyren ekstrudowany XPS. W dachach o układzie odwróconym warstwa drenażowa umieszczona nad termoizolacją powinna być wykonana z materiału o wysokiej paroprzepuszczalności, aby wilgoć z termoizolacji mogła swobodnie odparować. Dachy o takim układzie są z punktu widzenia inżynierskiego sporym wyzwaniem.
Zdarza się, że przez źle uszczelnione połączenia płyt XPS przedostaje się woda. Może ona zamarznąć i osłabić cały układ. Niektórzy więc doradzają umieszczenie pod termoizolacją dodatkowej warstwy drenującej. Z kolei na dachy z zielenią ekstensywną częściej wybiera się układ klasyczny. Termoizolacja koniecznie musi być zabezpieczona warstwą paroizolacji przed parą wodną mogącą przeniknąć z wnętrza budynku.
Ogród na dachu - podłoża i drenaż
Do zakładania ogrodów na dachu producenci proponują specjalne podłoża. Tworzą one warstwę wegetacyjną. W zależności od rodzaju zieleni może mieć ona grubość od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Substraty mineralno-organiczne do ogrodów na dachach mają odpowiednio dobraną granulację oraz domieszkę związków organicznych – inną do zieleni ekstensywnej, a inną do intensywnej.
Dobra przepuszczalność, a jednocześnie zdolność do odpowiedniego magazynowania wody to najważniejsze zadania dobrego podłoża pod rośliny. Przy zazielenieniu intensywnym, gdy na dachu sadzimy różne rośliny, zdolność do zatrzymywania wody musi być nieco większa niż przy zazielenieniu ekstensywnym.
Pod warstwą wegetacyjną umieszcza się warstwy filtracyjną oraz drenażową. Do przefiltrowania nadmiaru wody stosuje się rozmaite geowłókniny, a do odprowadzenia jej poza dach, czyli do drenażu, używa się mat drenażowych z tworzyw sztucznych, warstw kruszyw mineralnych, płyt drenażowych, a nawet systemów drenażu liniowego. Warstwy drenażowe mogą być też zrobione z wyprofilowanej wytrzymałej folii. Nie może to być jednak zwykła folia kubełkowa nieodporna na nacisk, gdyż pod ciężarem substratu i zieleni łatwo się zniszczy.
Nowoczesne materiały do drenażu mają też zdolność do magazynowania wody. W najlżejszych nasadzeniach ekstensywnych z użyciem mat wegetacyjnych bez substratu funkcję retencyjno-filtracyjną spełnia wiele warstw geowłókniny retencyjnej z mikrodrenażem.
- Gwałtowne burze połączone z dużą ilością wody padającej na metr kwadratowy mogą być problemem szczególnie tam, gdzie przeważają powierzchnie utwardzone. W ekstremalnych warunkach kanalizacja deszczowa nie jest w stanie przyjąć jednorazowo takich ilości wody. Dzięki zielonym dachom lepsza jest gospodarka wodą z opadów atmosferycznych.
- Dachy zielone spełniają funkcję retencyjną, zatrzymując znaczną ilość wody (od 50 do 90% w zależności od typu dachu). Część wody gromadzonej w podłożu pod roślinami paruje, co z kolei wpływa na lepszy mikroklimat oraz obniżenie temperatury w sąsiedztwie budynku.
- Cząsteczki pary wodnej oczyszczają atmosferę z kurzu. Ma to ogromne znaczenie na terenach wysoko zurbanizowanych, w których betonowe powierzchnie akumulują ciepło oraz są skupiskiem zanieczyszczeń.
- Rośliny na dachu przyczyniają się do redukcji dwutlenku węgla i produkcji tlenu oraz chronią budynek w lecie przed przegrzaniem, a zimą przed przemarzaniem.
Dach - hydroizolacja i ochrona przed korzeniami
W dachach zielonych najlepiej stosować warstwowe systemy hydroizolacji oraz ochrony przed korzeniami. Według wielu specjalistów chociaż są one nieco droższe niż systemy jednowarstwowe, stanowią lepszą ochronę przed przeciekaniem. Są bardziej odporne na błędy wykonawcze, które przy pokryciach jednowarstwowych są groźniejsze w skutkach. Najczęściej do zrobienia hydroizolacji są wybierane papy przeciwkorzenne modyfikowane SBS. Przeważnie są one nasączane chemicznymi środkami korzeniobójczymi. Mogą mieć też wkładki miedziane lub napyloną warstwę miedzi na włókninę poliestrową.
Jony miedzi powstrzymują wzrost korzeni i stanowią barierę mechaniczną przed przerastaniem korzeni. Papy z dodatkiem miedzi są jednak droższe niż te ze środkami chemicznymi, dlatego większość obecnie dostępnych pap przeciwkorzennych jest nasączana chemikaliami. Najlepiej korzystać z tych materiałów, których próbki przeszły kilkuletnie badania potwierdzające ich odporność na przerastanie korzeni. Jako hydroizolację na dachach zielonych stosuje się też membrany kauczukowe oraz folie EPDM lub z PCW.
