Spis treści
Opady śniegu w Polsce w ostatnich latach nie są zbyt obfite. Sytuacja jednak przypomina okres letni, kiedy do szkód dochodzi w wyniku krótkotrwałych nawałnic i burz – zimą są to gwałtowne opady śniegu połączone niejednokrotnie z wiatrem, podczas których po bezśnieżnym okresie następuje gwałtowny przyrost pokrywy nawet dochodzący do kilkudziesięciu centymetrów. To powoduje ogromne zagrożenia dla konstrukcji dachów i całych budowli. Niestety, zaniedbania doprowadziły kiedyś w Polsce do katastrofy z ofiarami w ludziach.
Ile w Polsce jest śniegu?
To podstawowa informacja dla budowniczych i konstruktorów potrzebna przy zaprojektowaniu budynków i budowli. W zależności od umiejscowienia projektowanego budynku do obliczeń wytrzymałościowych należy przyjąć wartości odpowiednie dla określonej strefy obciążenia śniegiem. Strefy oddziaływania definiuje Norma PN-EN 1991-1-3 oparta na analizie warunków klimatycznych i historycznych danych meteorologicznych.
Zgodnie z normą Polska jest podzielona na strefy oddziaływania śniegiem.
Strefa 1 – to regiony o najniższym ryzyku dużych opadów śniegu obejmuje południowo-zachodnią Polskę (woj. dolnośląskie, lubuskie, płd. Wielkopolska i fragment Opolszczyzny)
Strefa 2 – obejmuje regiony nizinne o umiarkowanym ryzyku dużych opadów śniegu (Wielkopolska, Pomorze Zachodnie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, śląskie, zachodnie Mazowsze i region Ponidzia i Niziny Sandomierskiej)
Strefa 3 – obejmuje obszary bardziej narażone na intensywne opady (Małopolska, woj. świętokrzyskie, Podkarpacie, Lubelszczyzna, wschodnie Mazowsze, Pomorze)
Strefa 4 i 5 - najbardziej narażone na ryzyko obfitych opadów śniegu – strefa 4 w północno-wschodniej Polsce i strefa 5 w regionie podhalańskim.
Strefa 2 obejmująca największy obszar Polski wymaga projektowania konstrukcji dachu tak aby sprostała ona 100 cm świeżego śniegu – obliczeniowo przyjmuje się maksymalne obciążenie śniegiem wynosi tutaj 1,25 kN m2, co właśnie odpowiada ok. 100-centymetrowej warstwie pokrywy świeżego śniegu. Dla strefy 5 normalne obciążenie śniegiem to już 2,0 kN/m2.
Kto odpowiada za odśnieżanie dachów?
Strefa obciążenia śniegiem to ważny wskaźnik dla projektantów, ale również może być pomocny zarządcom i właścicielom nieruchomości. Okres zimowy to dla nich czas wzmożonej czujności, tym większej w przypadku, gdy ich nieruchomość leży w strefie większego zagrożenia. Muszą śledzić prognozy pogody i komunikaty oraz alerty IMGW oraz GUNB (Główny Inspektorat Nadzoru Budowlanego).
Artykuł 61 Prawa budowlanego Utrzymanie obiektów budowlanych dotyczy obowiązków właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego w zakresie utrzymania jego bezpieczeństwa i stanu technicznego. Nakłada na te osoby obowiązek utrzymania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, zapewnienia jego bezpiecznego użytkowania w razie wystąpienia czynników zewnętrznych (np. silny wiatr, opady, pożar) oraz przeprowadzenia okresowych kontroli.
To właściciele i zarządcy obiektów budowlanych mają obowiązek zapewnić bezpieczne użytkowanie obiektu w razie wystąpienia czynników zewnętrznych oddziałujących na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury. Muszą także zachować szczególną czujność i gotowość do współpracy ze służbami na swoich terenach, w przypadku wystąpienia takiej konieczności.
Kontrole stanu technicznego należą do obowiązku zarządcy i właściciela
Zgodnie z art. 61 Prawa budowlanego właściciel lub zarządca nieruchomości jest zobowiązany do okresowej kontroli przynajmniej raz w roku. Polega ona m.in. na sprawdzeniu stanu technicznego elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu. Kontrola taka musi być udokumentowana i poświadczona przez osobę z wymaganymi uprawnieniami do jej przeprowadzania.
W przypadku budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2000 m2 oraz innych obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczającej 1000 m2 kontrole stanu technicznego trzeba wykonać co najmniej dwa razy w roku, w terminach do 31 maja oraz do 30 listopada. Osoba dokonująca kontroli jest obowiązana bezzwłocznie pisemnie zawiadomić właściwy organ o przeprowadzonej kontroli.
Opady śniegu to jeden z czynników ryzyka, który w przypadku złego stanu technicznego obiektu może doprowadzić do katastrofy budowlanej. Brak dokumentu kontroli po takim wypadku zagrożone jest karą z pozbawieniem wolności włącznie.
Jaka kara za nieodśnieżony dach?
Zaniechanie obowiązku odśnieżania dachu jest karane mandatem, można też z tego powodu nawet trafić do więzienia (do roku pozbawienia wolności). Wysokość mandatu może wynieść 500 zł. Wystawić mandat może straż miejska jak i nadzór budowlany. W przypadku dodatkowego podejrzenia nienależytego stanu technicznego budynku, inspektor nadzoru budowlanego może skierować sprawę do sądu.
Policja również ma prawo ukarać właściciela lub zarządcę nieruchomości karą do 1000 zł. Jeśli właściciel odmówi zapłacenia kary za nieodśnieżony dach policja może skierować sprawę do sądu, a wtedy mandat może wynieść do 5000 zł.
Za nieusuwanie sopli z dachu także może zostać ukaranym mandatem do 500 zł.
W Prawie budowlanym wysokość kar określają artykuły 93 pkt 8 i 91a.
Wyciąg z przepisów karnych
Kto utrzymuje obiekt budowlany w nienależytym stanie technicznym lub nie zapewnia bezpieczeństwa użytkowania obiektu podlega grzywnie nie mniejszej niż 100 stawek dziennych, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 91a ustawy – Prawo budowlane).
Kto nie zapewnia wykonania okresowej kontroli podlega karze grzywny (art. 93 pkt 8 ustawy – Prawo budowlane)
Ile waży śnieg?
W kwestii bezpieczeństwa najważniejszym parametrem jest grubość i gęstość pokrywy śnieżnej oraz zawartość wody. Najbardziej niebezpieczne, często wręcz destrukcyjne dla dachów są bardzo intensywne opady mokrego śniegu. Jest on bardzo ciężki, a dodatkowo szybko przywiera do połaci nawet dachów o dużym nachyleniu. Niebezpieczeństwo wzrasta z grubością – metr sześcienny mokrego śniegu może ważyć 400 – 600 kg. Łatwo więc obliczyć, że na dachu o powierzchni 100 m2 warstwa 30 cm może ważyć kilkanaście ton! Jeszcze cięższa jest zleżała, ubita pokrywa śnieżna częściowo lub całkowicie zlodowaciała – metr sześcienny może ważyć wtedy 800 – 900 kg, co jest obciążeniem niezwykle niebezpiecznym. Najlżejszy jest świeży opad suchego śniegu, tzw. puch śnieżny, którego metr sześcienny waży tylko ok. 70 kg.
Dla przykładu w Strefie 2 obciążenia śniegiem zaleca się odśnieżanie już przy 18 cm mokrego śniegu natomiast przy 72 cm dla świeżego puchu śnieżnego. Wynika z tego, że grubość 20 cm przy mokrym śniegu stwarza już duże niebezpieczeństwo.
Jak odśnieżać dach?
Właściciele domów jednorodzinnych z dachami płaskimi mają w tym wypadku najlepszą sytuację, chociaż wiele zależy od układu warstw dachu i miejsca położenia izolacji cieplnej – jeśli jest ona w zewnętrznej strefie to chodzenie wymaga ostrożności. W dachach skośnych w odśnieżaniu dachów pomagają wyłazy dachowe oraz okna połaciowe a także systemy komunikacji na dachu ułatwiające, m.in. dostęp do przewodów kominowych. W przypadku wyjścia na dach, szczególnie zimą należy zapewnić wszelkie możliwe środki bezpieczeństwa – asekuracja i zabezpieczenie przed upadkiem z wysokości (mocowane do elementów konstrukcyjnych domu specjalistyczne uprzęże).
Do usuwania z dachów płaskich, po których można się przemieszczać służą takie same łopaty jak do ośnieżania chodników czy jezdni. Przy odśnieżaniu dachów skośnych można skorzystać ze specjalnych łopat o lekkiej konstrukcji i długich rękojeściach. Część robocza jest w nich ustawiona pod kątem do rękojeści, co ułatwia szybkie zagłębienie się w pokrywie śnieżnej na dachu i ściągnięcie jej. Trzeba przy tym stać poza zasięgiem zsuwającej się warstwy śniegu a także uważać, aby nie uszkodzić rynien czy parapetów okien poniżej. Odśnieżanie prowadzi się bardzo powoli zgarniając za każdym razem ilość śniegu, którego zsunięcie nie będzie zagrażać bezpieczeństwu.
Kto może odśnieżać dach?
Osoby, którym właściciel lub zarządcza nieruchomości zleca odśnieżenie dachu mogą wykonywać wyłącznie osoby z aktualnym szkoleniem BHP, obejmującym prace na wysokości oraz z ważnymi badaniami lekarskimi dopuszczającymi do takich zadań. Badania odnawia się co 3–5 lat przy pracy do 3 m, co 2–3 lata powyżej tej wysokości, a po 50. roku życia – co roku.
Przed rozpoczęciem pracy pracownik musi przejść instruktaż stanowiskowy i zostać poinformowany o ryzyku zawodowym. Pracodawca zapewnia środki ochrony: szelki z liną i amortyzatorem lub urządzenie samohamowne, kask oraz obuwie antypoślizgowe. Konieczne jest także wydzielenie stref niebezpiecznych wokół budynku.
Osoba organizująca odśnieżanie musi zadbać o bezpieczeństwo nie tylko przy krawędzi dachu, ale też w sytuacji ewentualnego załamania konstrukcji pod ciężarem śniegu.
Do odśnieżania dachu nie wolno kierować osób poniżej 18 roku życia (powyżej 3 m).
Zlecając usługę firmie zewnętrznej, warto sprawdzić jej ubezpieczenie OC i po zakończeniu prac wykonać odbiór z protokołem, by wychwycić ewentualne uszkodzenia, które mogą ujawnić się dopiero wiosną.
Katastrofy budowlane spowodowane śniegiem
Największą katastrofą spowodowaną przez zalegającą na dachu pokrywę śnieżną było zawalenie się hali Międzynarodowych Targów Katowickich w styczniu 2006 r. Do zdarzenia doszło podczas imprezy targowej, co spowodowało śmierć 65 osób; ponad 170 osób odniosło wówczas także mniejsze lub większe obrażenia. Wypadek jest uznawany za największą katastrofę budowlaną pod względem ofiar w powojennej Polsce. Główną przyczyną katastrofy były wady konstrukcyjne, a zalegający stwardniały śnieg dodatkowo zwiększył ryzyko i doprowadził do tragicznego rezultatu.
W marcu 2009 r. w wyniku działania śniegu, oblodzenia i porywistego wiatru doszło najpierw do odkształcenia a następnie do odłamania części najwyższego dysku obserwatorium meteorologicznego na Śnieżce w Karkonoszach. Po pierwszych uszkodzeniach pracownicy zostali ewakuowani. Nikt wówczas nie ucierpiał. Zawiniły nieprawidłowo wykonane spawy, które z biegiem czasu pod wpływem ekstremalnych warunków na szczycie osłabiły konstrukcję i spowodowały jej destrukcję. Po remoncie obiekt został przywrócony do użytku z nowocześniejszym sprzętem pomiarowym.
Lokalne media odnotowują każdej zimy wypadki uszkodzeń obiektów budowlanych pod wpływem śniegu. Są to jednak incydenty o regionalnym charakterze. W grudniu 2023 r. dach jednej z hal magazynowych w miejscowości Spytkowice (woj. małopolskie) zawalił się pod ciężarem śniegu. W tym roku listopadowe opady mokrego śniegu spowodowały zawalenie kilkunastu budynków na Podkarpaciu – przede wszystkim gospodarczych. Mniejsze zawalenia dachów domów, stodół, budynków gospodarczych często nie są kwalifikowane jako katastrofy budowlane. Doświadczenie z 2006 r. spowodowało, że zarządcy budynków, inspektorzy i służby są dużo bardziej czujne - dachy hal, centrów handlowych, magazynów są częściej kontrolowane i odśnieżane.
Zobacz także: Izolacja dachu płaskiego - odwrócona czy tradycyjna?
