Właściwe połączenia krokwi. Zasady montażu więźby dachowej tradycyjnej i prefabrykowanej
Jak prawidłowo łączyć krokwie i belki? Montażem więźby dachowej zajmują się cieśle. Zakres ich prac obejmuje przygotowanie elementów więźby: docinanie, przygotowywanie tak zwanych połączeń ciesielskich, impregnowanie i wreszcie montaż. Zobacz, jak jest zbudowana więźba tradycyjna i prefabrykowana.
Budowa więźby dachowej tradycyjnej
Najpierw są mocowane murłaty. Później zostaje wykonana konstrukcja z belek podwalinowych, słupów i płatwi, o ile projekt to przewiduje. Na niej i na murłatach oprą się krokwie. W dalszej kolejności na swoje miejsce trafiają krokwie skrajne, narożne i koszowe, a później wszystkie pozostałe. Na zakończenie są instalowane tak zwane wymiany nad i pod otworami na okna połaciowe oraz nad lukarnami. Budowa konstrukcji ścian i dachu lukarn to zazwyczaj ostatni etap montażu więźby dachowej.
Podpowiadamy, jakie drewno wybrać na więźbę dachową.
Podczas pracy cieśle muszą pamiętać, żeby drewniane elementy były zawsze oddzielone od murów i powierzchni betonowych przekładkami z papy. Krokwie muszą być oddylatowane, czyli odsunięte od ścian działowych poddasza, żeby nie wywierały na nie nacisku powodującego odkształcenia i pękanie. Między murem i drewnem musi się więc znaleźć przekładka z wełny mineralnej.
Ważne jest staranne wypoziomowanie krokwi, aby połacie były równe. Liczy się także staranność i solidność zrobienia złącz ciesielskich. To trudna sztuka, więc coraz częściej cieśle decydują się scalać elementy więźby za pomocą metalowych łączników (zwanych często BMF) lub używając stalowych płytek gwoździowanych albo płytek perforowanych i śrub.
Autor: Andrzej T. Papliński
Połączenie krokwi parą płytek perforowanych mocowanych gwoździami, śrubami lub wkrętami.
Połączenia drewnianych elementów
Kiedyś każdy cieśla potrafił przy użyciu prostych narzędzi ręcznych dociąć belki i wykonać w nich nawet bardzo skomplikowane czopy lub wręby. Wiedział, jak powinny być wyprofilowane, aby udało się uzyskać trwałe i sztywne połączenia poszczególnych elementów. Dziś cieśle chętnie sięgają po stalowe łączniki i płytki (zwane też okuciami ciesielskimi), które zastępują typowe połączenia i przyspieszają budowę. Trzeba jednak wiedzieć, że o ile cieśle mogą dobrze wiedzieć, jak łączyć belki i krokwie w sposób tradycyjny, o tyle dobór i rozmieszczenie stalowych łączników musi zaplanować projektant.
Czasem stalowe łączniki zastępują złącze tradycyjne, a wielokrotnie tylko je uzupełniają, czyniąc połączenie solidniejszym. Gdyby zastąpić wszystkie połączenia ciesielskie stalowymi okuciami, można by było oszczędzić sporo drewna, nawet do 30%. Tyle bowiem mogą stanowić odpady i resztki pozostałe po docinaniu drewna i wycinaniu w nim różnych gniazd, wrębów lub czopów. Stosując stalowe łączniki i płytki, należy pamiętać, że nie można ich wykorzystywać do belek i desek o grubości mniejszej niż 5 cm. Między łączonymi elementami nie powinny pozostawać żadne szczeliny. Muszą dochodzić do siebie na styk. Ważne też, aby stosować do danego łącznika tyle gwoździ, śrub lub wkrętów, ile przewiduje projekt. Niedopuszczalne są tu jakiekolwiek oszczędności. Każdemu z nich odpowiada konkretny łącznik stalowy.
Zasady budowy więźb prefabrykowanych
Każdy wiązar jest zbudowany z desek spiętych płytkami kolczastymi. Kształty wiązarów są dostosowane do kształtu dachu. Niektóre wiązary przeznaczone do budowy dachów, pod którymi mają się znaleźć pomieszczenia użytkowe, są pozbawione pasów dolnych. Strop ma wówczas zazwyczaj konstrukcję betonową lub gęstożebrową.
Do budowy więźby wiązarowej przeważnie zostaje oddelegowana ekipa z firmy, w której zamówiliśmy wiązary. To najczęściej grupa 4-5 osób. Montaż rozpoczynają od przymocowania murłat. Później ustawiają wiązar skrajny. Kolejne wiązary są montowane pojedynczo lub parami na belkach oczepowych lub murłatach i zespalane z nimi za pomocą specjalnych łączników ciesielskich ze stali nierdzewnej.
Lżejsze wiązary mogą być wnoszone na miejsce przez montażystów. Do transportu cięższych potrzebny jest dźwig.
Aby zapewnić sztywność konstrukcji na czas montażu, pary wiązarów spina się wzajemnie, przybijając do nich deski. Później usztywnienie z desek zastąpi taśma stężająca ze stali nierdzewnej rozpięta po przekątnej połaci.
Elementy uzupełniające w postaci wiązarów połówkowych, krokwi kulawkowych i narożnych są montowane ręcznie, gdy wiązary podstawowe są już na miejscu.
Trudniejsze fragmenty więźby, na przykład wole oka lub niektóre typy lukarn, są wykonywane w sposób tradycyjny – od podstawy na budowie.
Montaż więźby wiązarowej, gdy dach ma prostą budowę, może zająć niespełna dzień. Często jednak trwa 2-3 dni.
Autor: Jolanta Pietrucha
Jeśli wiązary są niewielkie – ich rozpiętość nie przekracza 9 m – mogą być wnoszone i montowane bez pomocy dźwigu.
Porównanie tradycyjnej więźby dachowej i prefabrykowanej
Więźby tradycyjne uchodzą za tanie, jednak pod warunkiem, że zbudowane są ze zwykłej impregnowanej tarcicy. Przeważnie nie ma problemu z jej kupieniem w pobliżu budowy, co zmniejsza koszt transportu.
Montaż więźby z kawałków nie wymaga również stosowania dźwigu, który bywa potrzebny do ustawiania na budynku wielkich wiązarów.
Więźby prefabrykowane z wiązarów kratowych są tym tańsze, im prostsza jest bryła dachu. Te do dachów jedno lub dwuspadowych z poddaszem nieużytkowym mogą się nawet okazać tańsze niż więźby krokwiowe. Zwłaszcza że dolne pasy wiązarów utworzą konstrukcję stropu, którą w przypadku więźb tradycyjnych trzeba by było wykonywać oddzielnie, a także dlatego, że przy prostych dachach dwuspadowych wystarczy pewna liczba wiązarów jednakowego kształtu i rozmiaru – produkowanych niemalże seryjnie.
Zdecydowanie droższe są więźby prefabrykowane dużych, skomplikowanych dachów, zwłaszcza gdy mają mieć poddasze użytkowe. Powodem tego jest konieczność stosowania wówczas wiązarów o różnych kształtach i różnej wielkości. Opłacalność więźby wiązarowej spada także, gdy konieczne jest wynajęcie dźwigu do ustawiania dużych elementów.
Rozwiąż QUIZ i sprawdź, czy jesteś specjalistą od dachów:
