Jak wybrać system rynnowy? Jakie rynny do domu jednorodzinnego?
Skuteczne odprowadzanie wody z połaci dachu zależy przede wszystkim od odpowiedniego systemu rynnowego. Na co zwrócić uwagę przy jego wyborze?
Spis treści
- Jakie rynny lepsze plastykowe czy metalowe?
- Orynnowanie dachu w trudnych miejscach
- Montaż orynnowania dachu
- Z czego składa się system rynnowy?
- Dodatkowe elementy orynnowania dachu
Rynny oraz rury spustowe mają za zadanie zbierać wodę deszczową z dachu, by można ją było potem odprowadzać z dala od ścian domu. Aby dobrze spełniały tę funkcję, powinny być szczelne i trwałe. Orynnowanie w czasie eksploatacji będzie bowiem narażone na wiele niszczących czynników – oprócz deszczu, wysokich oraz bardzo niskich temperatur, promieniowania słonecznego czy wiatru musi ono w wyjątkowych sytuacjach udźwignąć ciężar zalegającego na nim śniegu i wiszących sopli. Elementy systemu rynnowego powinny być również odporne na rdzę, zarysowania, wgniecenia oraz utratę koloru. Właściwości te decydują o walorach estetycznych, które również są ważnym kryterium wyboru systemu rynnowego.
Wybierając odpowiednie orynnowanie, należy także wziąć pod uwagę wielkość i stopień skomplikowania dachu. Długość połaci wpływa głównie na rozmieszczenie rur spustowych, jej kształt wiąże się z koniecznością użycia różnych kształtek i złączek, natomiast wielkość decyduje o średnicy rynien. Typ pokrycia dachu również ma spore znaczenie, ponieważ nie wszystkie materiały można ze sobą łączyć.
Jakie rynny lepsze plastykowe czy metalowe?
To, z jakiego materiału są wykonane rynny, będzie wpływało na trwałość, estetykę oraz koszty całego systemu. Dlatego ich wybór nie powinien być przypadkowy.
Rynny z tworzywa sztucznego. Cieszą się opinią szczelnych i przy tym niedrogich. Są barwione w masie, dzięki czemu na ich powierzchni nie widać zarysowań. Wyróżnia je najniższy współczynnik chropowatości (0,007 mm), który utrudnia osadzanie się brudu i sprawia, że woda szybko spływa. Orynnowanie wykonane z PCW jest ponadto odporne na uderzenia oraz działanie agresywnych czynników, takich tak słone mgły (opad atmosferyczny pojawiający się najczęściej nad morzem) czy ptasie odchody. Kolejną zaletą tych rynien jest to, że nie wymagają konserwacji. PCW jest materiałem łatwym w obróbce. Z tego względu rynny, które z niego powstają, sprawdzą się na skomplikowanych dachach, gdzie wykonanie odwodnień wymaga sztukowania rynien na wiele odcinków.
Wadą systemów z PCW jest natomiast ich duża rozszerzalność cieplna, która powoduje, że reagują one na zmiany temperatury, wydłużając się lub kurcząc bardziej niż inne materiały. Dlatego też w elementach łączących należy pozostawiać luz umożliwiający swobodną pracę systemu bez ryzyka jego rozszczelnienia. Orynnowanie z tworzywa sztucznego najczęściej montuje się przy użyciu złączek z uszczelkami z EPDM, które umożliwiają odkształcanie się elementów i zapewniają szczelność. Systemy rynnowe z PCW w niskiej temperaturze tracą elastyczność i zmniejsza się ich odporność na uderzenia. Nie należy więc ich montować, gdy na zewnątrz jest zimno. Mają też najmniejszą trwałość, którą producenci określają na 30-50 lat.
Rynny ze stali powlekanej. Również cieszą się dużą popularnością. Mają budowę warstwową. Blacha od wewnątrz i od zewnątrz jest zabezpieczona warstwą ocynku. Wierzchnią warstwę stanowi powłoka ochronna, którą również nakłada się z obu stron. Producenci oferują różne powłoki. Najtrwalsze są grubowarstwowe powłoki poliestrowe, np. HBP.
Zaletą stalowych rynien jest ich odporność na starzenie się oraz działanie wysokich i niskich temperatur. Wyróżniają się także największą wytrzymałością mechaniczną (wytrzymują największe obciążenia). Rynny stalowe mogą służyć nawet przez 80 lat. Ich wadą jest natomiast wysoki współczynnik chropowatości (1,5 mm), mała odporność na agresywne środowisko (np. słone mgły) oraz brak odporności na obróbkę cieplną. Oznacza to, że podczas spawania czy cięcia szlifierką można uszkodzić powłokę ochronną tych rynien.
Rynny aluminiowe. Podobnie jak stalowe zabezpiecza się je powłokami ochronnymi. Rdzeń z mieszanki aluminium i manganu jest obustronnie powlekany warstwą gruntującą oraz poliestrową lub poliamidową powłoką kryjącą. Rynny aluminiowe mają gładkość zbliżoną do tych z PCW, są odporne na korozję, a ich trwałość ocenia się na ponad 100 lat. Wadą takich systemów jest wysoki współczynnik rozszerzalności cieplnej oraz pracochłonny montaż.
Rynny z blachy tytanowo-cynkowej i miedziane. Warto je wybrać, jeśli zależy nam na trwałości oraz szlachetnym wyglądzie orynnowania. Oba materiały są bardzo odporne na działanie czynników zewnętrznych. Trwałość tych pierwszych szacuje się na 80-120 lat, a elementów miedzianych – nawet na 300 lat. W obu przypadkach dużą trwałość orynnowanie zawdzięcza tworzącej się na jego powierzchni patynie, która wydłuża żywotność elementów i ma właściwości samoodnawialne. Oznacza to, że ewentualne rysy po pewnym czasie z powrotem pokryją się patyną, nie dopuszczając do korodowania elementu.
Orynnowanie z blachy tytanowo-cynkowej, w przeciwieństwie do miedzianego, można łączyć z dowolnym rodzajem pokrycia i elementami metalowymi. Rynny miedziane nie powinny być łączone z ocynkowanymi powierzchniami metalowymi ani miedziowanymi galwanicznie. Wyróżnia je jednak mniejszy współczynnik chropowatości (0,01 mm – podczas gdy dla rynien tytanowo-cynkowych wartość ta wynosi 0,03 mm).
Orynnowanie dachu w trudnych miejscach
Autor: Wiktor Greg
Przed wejściem. Za trudne miejsce uważa się np. zadaszenie przed wejściem do domu. Powinno mieć ono swoje rynny oraz rurę spustową. Tę jednak trudno ukryć. Można ją poprowadzić wzdłuż ściany lub słupka werandy. To jednak wciąż mało efektowne rozwiązanie. Do odprowadzania wody w tym miejscu warto zastosować mniej rzucający się w oczy łańcuch rynnowy.
Montaż orynnowania dachu
Podstawowymi elementami systemów rynnowych są rynny i rury spustowe. Rynny odbierają wodę z połaci dachu, która spływa następnie do rur spustowych. Mocuje się je wzdłuż linii okapu, z zachowaniem 2,5-3-centymetrowego spadku na każde 10 m długości (przy dłuższych rynnach spadek powinien być dwukierunkowy). Mają one zwykle długość 2, 3 lub 4 m (6-metrowe wykonuje się na zamówienie) oraz kształt półokrągły lub eliptyczny. Na rynku znajdziemy także rynny prostokątne.
Najlepiej, jeżeli rynny mają brzegi wywinięte do wewnątrz – zapobiegnie to przelaniu się wody podczas obfitych opadów. W zależności od kształtu i przekroju są w stanie odprowadzić mniej lub więcej wody. Rynny półkoliste i półeliptyczne mają większy przekrój niż prostokątne (kwadratowe) – czyli ich wydajność jest większa. Średnica rynien może wynosić 70, 75, 90, 100, 105, 125, 127, 130, 150, 153,190 lub 192 mm, prostokątnych – 100, 150 i 190 mm. Standardowe rynny średnicy 125 mm mają głębokość 62 mm. Najgłębsze dostępne na rynku mają 78 mm. Głębokość rynien wpływa na ich pojemność, ale także decyduje o tym, czy spływająca nimi woda nie będzie się wychlapywała na zewnątrz.
Złączki do rynien służą do wykonywania połączeń poszczególnych elementów. Ich krawędzie są wyprofilowane w taki sposób, aby pasowały do kształtu rynien, nie ma więc większego problemu z ich montażem. W niektórych systemach złączki mogą być wyposażone w klamry, które gwarantują stabilne połączenie elementów. Inne mają uszczelki – np. złączki w systemach z PCW oraz ze stali powlekanej.
Oparciem dla rynien są haki (rynhaki). Mają one różną długość i w zależności od sposobu mocowania różnią się budową. Do deski czołowej mocuje się krótkie haki doczołowe. Do krokwi, sztywnego deskowania lub do skrajnej łaty – płaskie i długie haki odginane. Haki uniwersalne można z kolei zamocować zarówno do deski czołowej, jak i do krokwi.
Połączenie rynien ustawionych pod kątem umożliwiają narożniki. Mogą być one wewnętrzne lub zewnętrzne. Typowe mają kąt rozwarcia 90 i 135˚. Zaślepki (dekle) służą z kolei do zamykania końców rynien, dzięki czemu zapobiegają wylewaniu się z nich wody.
Woda jest odprowadzana z rynien za pomocą elementów pionowych nazwanych rurami spustowymi. Najczęściej są one okrągłe, jednak do rynien prostokątnych przeznaczone są rury o takim samym przekroju. Średnice rur spustowych są mniejsze niż rynien i wynoszą 50, 63, 70, 75, 80, 87, 90, 100, 110 i 120 mm. Jeden z końców rury jest zwężony, co umożliwia ich łączenie na wcisk. Do połączenia sztukowanych odcinków rur, które nie mają zwężonych końców, służą mufy. Wśród nich wyróżnia się mufy redukcyjne, którymi łączy się rury o różnych średnicach. W miejscach, w których trzeba odejść od pionu, do łączenia rur spustowych stosuje się kolana, których kąt zakrzywienia może wynosić 60 lub 70˚. Rurę spustową łączy się z rynną za pomocą kształtki zwanej sztucerem. Natomiast rury do ścian mocuje się obejmami. W zależności od systemu mogą one mieć różną budowę. Rodzaj obejmy powinien być dostosowany do typu ściany. Inne obejmy stosuje się do ścian murowanych, a inne do tych wykonanych z drewna, które nieustannie pracuje.
Elementem umożliwiającym odprowadzanie wody do jednej rury spustowej z dwóch rynien ustawionych pod kątem 70˚jest trójnik. Ostatni odcinek rury spustowej znajdujący się nad ziemią (jeśli nie odprowadzamy wody do kanalizacji deszczowej) to z kolei wylewka. Jej dolny koniec jest uformowany w sposób umożliwiający wylewanie się wody z rury bez jej rozchlapywania. Wylewkę montuje się około 20 cm nad ziemią.
Z czego składa się system rynnowy?
Dodatkowe elementy orynnowania dachu
Oprócz podstawowych elementów orynnowanie można wzbogacić o dodatkowe akcesoria usprawniające pracę całego systemu.
Bardzo przydatne są podciągi rynien. Służą one do ich wzmocnienia w sytuacji, gdy system rynnowy jest narażony na duży odbiór wody lub śniegu. Dzięki podciągom rynny są w stanie wytrzymać spore obciążenia, co zapewnia większą trwałość systemu. Wszędzie tam, gdzie występuje zwiększony odbiór wody (np. w narożnikach dachu), lub w miejscach, w których rynna odbiera wodę z rury spustowej położonej wyżej (np. z mansardy), sprawdzą się także osłony rynien.
Przy wyłapywaniu i usuwaniu zanieczyszczeń (liści, piasku, kamieni), które wpadają najpierw do rynny, a później do rury spustowej, pomocny okaże się czyszczak. Aby uniknąć zatykania się rur spustowych liśćmi, szyszkami czy fragmentami gałęzi w miejscu połączenia rynny z rurą spustową, we wpuście warto zamontować koszyczek, który będzie wyłapywał większe zanieczyszczenia. Zamiast koszyczka umieszczonego we wpuście rury spustowej można zastosować specjalną siatkę ochronną, która zapobiega dostawaniu się do rynien liści czy gałęzi nawianych przez wiatr. Dzięki niej woda opadowa będzie sprawnie przepływać przez orynnowanie. Decyzję o montażu siatki ochronnej warto podjąć przed wyborem rynien, gdyż montaż osłony wymaga zastosowania rynien o nieco większym przekroju.
Jeśli chcemy gromadzić deszczówkę, na zakończeniu rury spustowej warto zamontować wyłapywacz wody deszczowej. Jego odchylona klapka umożliwia zebranie wody bezpośrednio do ustawionego obok naczynia. Zmagazynowaną w ten sposób deszczówkę będzie można wykorzystać np. do podlewania ogrodu czy mycia auta. Innym, bardziej zaawansowanym rozwiązaniem jest zbieracz wody. To specjalny zbiornik na deszczówkę podłączony do rury spustowej szybkozłączem. Złącze wyposażone jest w blokadę uniemożliwiającą przelanie się wody w zbiorniku. Gdy grozi mu przepełnienie, szybkozłączka odcina dopływ wody do zbiornika, a ta spływa dalej rurą spustową do gruntu.
