Czym jest smog i niska emisja? Jak przyczynić się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza?
Polskie miasta dominują w rankingach najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej. Niska emisja przyczynia się do powstawania smogu, który zatruwa nas i środowisko. Głównym źródłem tego problemu jest indywidualne ogrzewanie budynków, dlatego, aby walczyć z tym w skali kraju, trzeba zacząć od najbliższego otoczenia.
Smog to nic innego, jak chmura zanieczyszczeń, unosząca się nad miastem. Głównym źródłem szkodliwych substancji w powietrzu jest tak zwana niska emisja. Tworzeniu się smogu sprzyja bezwietrzna pogoda I wysoka wilgotność.
Jakie zagrożenia niesie smog?
Najgroźniejszymi dla człowieka składnikami smogu są pyły zawieszone PM2,5, PM10 oraz benzo(a)piren. Cząsteczki PM10 oraz PM2,5 są bardzo drobne, mogą przenikać do układu krwionośnego i oddechowego, co powoduje ogólny wzrost ryzyka zachorowań. Cząstki PM2,5 mają mniejszą średnicę od PM10, mogą wniknąć głębiej do organizmu, przez co są znacznie groźniejsze. Zwiększają ryzyko arytmii i zawałów serca oraz zachorowalność m.in. na astmę. Benzo(a)piren z kolei jest rakotwórczy. Uszkadza także nadnercza, wątrobę oraz układ odpornościowy i krwionośny.
Dopuszczalnymi poziomami stężeń pyłów PM10 i PM2,5 są odpowiednio 50 i 25 mikrogramów na metr sześcienny (μg/m3). W polskich miastach często spotyka się wartości przekraczające normę dwu lub trzykrotnie, a alarm smogowy jest ogłaszany dopiero, gdy poziom pyłów PM10 osiągnie poziom 300 mikrogramów na metr sześcienny, czyli przy sześciokrotnym przekroczeniu limitów.
Czytaj też:
Niska emisja – co to tak naprawdę jest?
Pierwsze zetknięcie z określeniem „ograniczanie niskiej emisji” może być mylące. Niska emisja kojarzy się z niewielką ilością szkodliwych substancji emitowanych do atmosfery (np. przez samochody), więc pojawia się pytanie: po co ją jeszcze ograniczać?
Okazuje się, że to określenie jest jak najbardziej poprawne, a niska emisja oznacza zanieczyszczenia, które pojawiają się na małych wysokościach – są zatem najbardziej szkodliwe dla człowieka.
Uwaga na smog! Może być rakotwórczy
Smog pochodzi od angielskich słów „smoke”, czyli dym oraz „fog”, czyli mgła. Smog jest szkodliwy dla zdrowia, ponieważ w powietrzu znajduje się wówczas mieszanina cząsteczek stałych i kropelek cieczy zawierających substancje toksyczne, m.in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (w tym benzo[a]piren), metale ciężkie, dioksyny i furany, a także alergeny.
WHO określiło szkodliwość pyłu zawieszonego w powietrzu na tym samym poziomie jak promieniowania UV czy dymu tytoniowego. Europejska Agencja Środowiska w raporcie z 2018 wskazuje: każdego roku w Polsce z powodu smogu przedwcześnie umiera ok. 47 tysięcy ludzi, w Europie 485 tysięcy. Jednocześnie uznała zanieczyszczenie powietrza za jeden z głównych kancerogenów (substancji wywołujących raka). WHO szacuje, że 8 proc. wszystkich nowotworów płuca w Europie wywołuje smog.
- Do najlepiej przebadanych i potwierdzonych naukowo, konsekwencji smogu należą m.in.:ze strony układu oddechowego - częstsze infekcje i choroby przewlekłe dróg oddechowych, np. astma, POCHP, rak płuca, częstsze zaostrzenia przebiegu istniejących chorób przewlekłych układu oddechowego, częstsze hospitalizacje i związany z tym wzrost umieralności,
- ze strony układu krążenia - częstsze, ostre powikłania chorób sercowo-naczyniowych, np. udar mózgu, zawał serca, niewydolność serca, a także wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca i wzrost umieralności,
- ze strony układu nerwowego - wzrost ryzyka wystąpienia i rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, np. Alzheimera, Parkinsona, uszkodzenia neuronów i naczyń mózgowych zaburzające działanie układu nerwowego,
- ze strony układu rozrodczego - porody przedwczesne, obniżona masa urodzeniowa dziecka, zaburzenia rozwoju wewnątrzmacicznego,
- inne - nowotwory pęcherza moczowego, rak piersi, podrażnienie spojówek, przyspieszone starzenie skóry, stres oksydacyjny, oporność na insulinę, cukrzyca.
źródło: Centrum Prasowe PAP
Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Joanna Didkowska, kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Centrum Onkologii-Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie; kampania realizowana w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, zadanie Promocja zdrowia i profilaktyka nowotworów, finansowana ze środków Ministra Zdrowia www.gov.pl/zdrowie
ZOBACZ: Z czego składa się smog?
Źródła niskiej emisji
Główne przyczyny niskiej emisji to nieefektywne spalanie paliw w domowych piecach. Nadal dominującym źródłem ogrzewania w domach jednorodzinnych są kotły na węgiel. Wiele z nich jest już przestarzałych, o niskiej sprawności. Kupuje się też najtańszy węgiel wątpliwej jakości lub wręcz pali odpadami. Pomimo tego, że za spalanie śmieci grożą dotkliwe kary.
Wbrew pozorom, w skali kraju, ruch uliczny i przemysł przyczyniają się w bardzo małym stopniu do emisji szkodliwych substancji. Według raportu NIK z 2014 roku, około 90% zanieczyszczeń pyłem zawieszonym PM10 jest powodowane przez indywidualne ogrzewanie budynków.
Sprawdź też:
- Kotły 5 klasy - dlaczego warto kupić nowoczesny kocioł >>>
- Kotły na pellety - jak działają i ile kosztują >>>
Warto dodać, że smog i niska emisja nie są synonimami. Nie zawsze, brak smogu, oznacza brak problemu niskiej emisji. Smog jest tylko widocznym efektem niskiej emisji i powstaje w sprzyjających warunkach (brak wiatru, duża wilgotność powietrza).
Jak walczyć ze smogiem?
Niestety, aby poradzić sobie z problemem zanieczyszczania powietrza, konieczne jest poniesienie pewnych wydatków. Najczęściej, rozwiązaniem będzie modernizacja domowej kotłowni. Zbawienna dla zdrowia i środowiska będzie wymiana starego kotła węglowego na zasilany pelletem albo zmiana systemu ogrzewania na gazowy lub elektryczny. Można się też pokusić o inwestycję w energię odnawialną. Jeśli jednak nie stać nas na żadne kompleksowe modernizacje (choć nowoczesny kocioł nie musi być wcale bardzo drogi), warto chociaż zadbać o jakość tego, co spalamy. Palenie odpadami, poza tym, że powoduje wydzielanie trujących substancji, jest także bardzo mało efektywne. Zanieczyścimy nasze otoczenie, a w domu nadal będzie zimno. W wielu województwach są właśnie wdrażane programy dopłat, które mają na celu wspieranie wymiany przestarzałych kotłów. Warto się z nimi zapoznać, ponieważ dzięki nim możemy dołożyć swoją cegiełkę w ratowaniu jakości powietrza, którym oddychamy wszyscy.
Jak sobie poradzić ze smogiem w domu?
Powietrze w naszych domach często jest zanieczyszczone bardziej niż to na zewnątrz. Nawet jeżeli normy pyłów PM2,5 i PM10 na zewnątrz nie są przekroczone, to w domu może nam zagrozić dym tytoniowy, alergeny, bakterie, toksyczne związki i chemikalia. Dlatego też coraz więcej osób decyduje się na zakup urządzeń, dzięki którym można znacząco poprawić jakość powietrza we wnętrzach.
Autor: archiwum muratordom
Jak uciec przed smogiem?
Osoby, które mieszkają w miastach zagrożonych smogiem nie mają możliwości wyeliminowania go całkowicie, ale warto starać się minimalizować ryzyko wdychania zanieczyszczeń.
- Staraj się nie produkować zanieczyszczeń: nie pal w domu śmieciami oraz najgorszej jakości węglem i ogranicz jazdę samochodem.
- Sprawdzaj stan powietrza. Codziennie aktualizowane dane są dostępne na stronie Inspekcji Ochrony Środowiska - powietrze.gios.gov.pl
- W dni, kiedy zanieczyszczenie powietrza ma najwyższy alert (zaznaczony na czerwono), możliwie najkrócej przebywaj na zewnątrz. W te dni zrezygnuj z aktywności fizycznej w plenerze; wtedy lepiej zdecydować się na siłownię albo basen.
- Używaj oczyszczacza powietrza w domu. Hoduj rośliny, które pochłaniają szkodliwe substancje.
- Używaj specjalistycznych maseczek ochronnych, najlepiej tych wysokiej jakości z zamontowanymi filtrami. Warto je nosić w dni o najwyższym stopniu zanieczyszczenia powietrza.
- Nie pal. Palenie tytoniu uszkadza nabłonek dróg oddechowych, co otwiera wrota innym substancjom rakotwórczym.
tekst: Centrum Prasowe PAP
