Do czego uprawnia konkubinat w kwestii nieruchomości? Konkubinat a kredyt, dziedziczenie i podział majątku
Konkubinat jest traktowany przez urzędy i banki inaczej niż małżeństwo. Gdy w grę wchodzą kwestie takie jak kredyt hipoteczny, zakup nieruchomości czy dziedziczenie mieszkania lub domu, zasady nie zawsze są korzystne dla pary bez ślubu. Z kolei w przypadku rozstania podział majątku nieraz okazuje się problematyczny.
Spis treści
- Do czego uprawnia konkubinat?
- Konkubinat a kredyt hipoteczny
- Konkubinat a wspólny zakup nieruchomości
- Konkubinat a dziedziczenie nieruchomości
- Konkubinat a umowa darowizny
- Konkubinat a podział majątku po rozstaniu
Do czego uprawnia konkubinat?
Konkubinat to nieformalny związek dwójki osób. Od związku małżeńskiego odróżnia go przede wszystkim brak specjalnych praw, które przysługują małżeństwom. Z punktu widzenia prawa konkubenci są dwójką obcych sobie ludzi: nie powstaje między nimi wspólnota majątkowa, nie są postrzegani przez urzędy jako jedna rodzina, nie mogą załatwiać za siebie rozmaitych spraw (chyba że ustanowią pełnomocnictwo). Konkubinat bywa też nazywany kohabitacją, związkiem nieformalnym lub związkiem partnerskim, choć w potocznym użyciu to ostatnie określenie jest częściej używane do określania par jednopłciowych.
Poniżej omówiono szczegółowe kwestie związane z zakupem i własnością nieruchomości przez parę żyjącą w związku nieformalnym.
- Czytaj także: Kto może wejść do domu bez nakazu? Kogo trzeba wpuścić do mieszkania? Z jakiego powodu?
Konkubinat a kredyt hipoteczny
Para żyjąca w konkubinacie może wziąć wspólnie kredyt hipoteczny. Z punktu widzenia banku przy zaciąganiu kredytu mieszkaniowego praktycznie nie ma różnicy między małżeństwem a parą bez ślubu. Zdarza się jednak, że banki przy wyliczaniu zdolności kredytowej traktują małżeństwo jako jedno gospodarstwo domowe, zaś parę konkubentów jako dwa gospodarstwa. Może to nieco zmniejszyć szanse na kredyt w przypadku pary bez ślubu. Niekiedy banki wymagają też od takiej pary dodatkowych formalności, np. złożenia specjalnego oświadczenia.
Ewentualne rozejście się pary w trakcie spłaty zobowiązania niczego dla banku nie zmienia. Obie osoby po rozstaniu nadal muszą spłacać raty na zasadach określonych w umowie kredytowej. Na wniosek obojga kredytobiorców bank może, ale nie musi się zgodzić na przejęcie całości zobowiązania przez jedną z osób. Jeśli bank się zgodzi, konieczne będzie zawarcie aneksu do umowy.
Konkubinat a wspólny zakup nieruchomości
Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby dwie osoby w związku nieformalnym wspólnie kupiły nieruchomość. Trzeba jednak pamiętać, że w konkubinacie nie ma wspólnoty majątkowej. Wspólnie nabyta nieruchomość nie stanie się zatem automatycznie wspólną własnością pary. W akcie notarialnym musi zostać jasno określone, jaki jest udział każdego z nabywców w nieruchomości (zwykle 50%).
Jeśli w akcie notarialnym zostanie wpisana tylko jedna z osób, to będzie ona wyłącznym właścicielem mieszkania czy domu, a konkubent czy konkubina nie będzie mieć do nieruchomości praw. Nie ma przy tym znaczenia, czy wspólnie zamieszkują, czy mają dzieci itd.
Konkubinat a dziedziczenie nieruchomości
Konkubinat jest szczególnie problematyczny dla par, które chciałyby po sobie dziedziczyć. Zgodnie z polskim prawem konkubina czy konkubent nie dziedziczy po partnerze (chyba że testament stanowi inaczej). Jeżeli osoba zmarła nie pozostawiła po sobie ważnego testamentu, nawet wieloletni partner nie otrzyma nic.
Dziedziczenie testamentowe działa w przypadku konkubinatu standardowo. Warunkiem jest jednak, żeby był to testament sporządzony zgodnie z wymogami prawa polskiego. Para żyjąca w konkubinacie powinna zatem skonsultować sporządzony testament z prawnikiem, żeby upewnić się, że wszystko jest jak należy. Trzeba bowiem pamiętać, że nawet drobne błędy czy niedopatrzenia mogą skutkować nieważnością testamentu.
Trzeba pamiętać, że osoba dziedzicząca po konkubinie czy konkubencie zawsze musi zapłacić podatek od spadku. Jest bowiem traktowana przez prawo nie jak zwolniona z podatku rodzina, a jak obca osoba.
Na marginesie warto wspomnieć, że w przypadku śmierci konkubenta czy konkubiny druga osoba może mieć spore problemy z uzyskaniem aktu zgonu – przepisy przyznają prawo do tego dokumentu tylko współmałżonkowi lub rodzinie. To z kolei znacząco utrudnia załatwianie spraw takich jak np. zamknięcie wspólnego konta w banku.
Konkubinat a umowa darowizny
Osoby w związku nieformalnym mogą zawrzeć między sobą umowę darowizny na standardowych zasadach. W praktyce metoda ta jest często wykorzystywana, by dopisać partnera czy partnerkę jako współwłaściciela nieruchomości. Można również dokonać darowizny, żeby przepisać całą nieruchomość na drugą osobę. Z punktu widzenia prawa niczym się to nie różni od przepisania lokum np. na znajomego.
Trzeba pamiętać, że w przypadku konkubinatu darowizna wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku od spadków i darowizn. Wysokość podatku zależy od wartości nieruchomości, a obowiązek zapłaty spoczywa na osobie, na rzecz której dokonano darowizny. Co istotne, podatek trzeba też zapłacić, jeśli np. konkubina przekaże konkubentowi pieniądze na zakup nieruchomości na jego nazwisko. Nawet jeśli później oboje zamierzają mieszkać w tym lokalu wspólnie, w świetle prawa jest to darowizna.
- Czytaj także: Co się dzieje z domem po rozwodzie? Zasady podziału majątku po rozwodzie w przypadku nieruchomości
Konkubinat a podział majątku po rozstaniu
Brak wspólnoty majątkowej w przypadku konkubinatu bywa szczególnie bolesny, kiedy para się rozstaje. Nawet jeśli dwie osoby przez lata wspólnie prowadziły gospodarstwo domowe, w świetle prawa są jedynie współlokatorami. Każda część majątku należy do osoby, która ją nabyła.
Gdy mowa o związku nieformalnym, po rozstaniu własność nieruchomości się nie zmienia. Właścicielem pozostaje ten, kto wpisany jest w akcie notarialnym. Można złożyć pozew do sądu cywilnego o podział majątku i domagać się przyznania np. praw do połowy mieszkania, ale będzie to wymagało udowodnienia (na podstawie faktur, umów itp.), że są ku temu podstawy. Tak będzie, jeśli jedna ze stron np. pokryła połowę kosztów zakupu nieruchomości i jest w stanie to wykazać przed sądem.
Podobnie można postąpić, jeżeli przykładowo jedna z osób posiada dokumenty poświadczające, iż poniosła nakłady finansowe na zakup czy remont nieruchomości należącej do byłego partnera. Można wówczas żądać przed sądem cywilnym rozliczenia poniesionych nakładów. Są to jednak na ogół skomplikowane sprawy.
Jeśli para żyjąca w konkubinacie chce uniknąć tego typu problemów w razie ewentualnego rozstania, warto pomyśleć o tym zawczasu i spisać umowę cywilnoprawną, która określi zasady podziału majątku w momencie, gdy związek dobiegnie końca.
- Przejdź do galerii: Domy z poddaszem użytkowym
Autor: Murator Projekty
DW065 Praktyczny 2A
