Spis treści
- Schron, ukrycie, miejsce schronienia – czyli co?
- Garaż i piwnica miejscem doraźnego schronienia
- Inwentaryzacja dostępnych schronów
- Schrony, które nie nadają się do użytku
- Budowa schronów – kto będzie koordynował program?
- Fundusz, który ma nas ochronić
- Przepisy wykonawcze - co jest a czego brakuje?
- Zbuduj sobie schron bez pozwolenia
Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej w Artykule 94, stanowiła, że „Kondygnacje podziemne w budynkach użyteczności publicznej lub budynkach mieszkalnych wielorodzinnych oraz garaże podziemne, jeżeli nie przewidziano w nich budowli ochronnej, projektuje się i wykonuje w sposób umożliwiający zorganizowanie w nich miejsc doraźnego schronienia.” Przepisem wykonawczym, który pozwoli egzekwować ten obowiązek jest rozporządzenie MSWiA z 9 lipca 2025 r., które ustala warunki organizowania oraz wymagania jakie powinny spełniać miejsca doraźnego schronienia (mds). Podziemne garaże i piwnice w nowo budowanych obiektach muszą spełniać odpowiednie warunki konstrukcyjne.
Schron, ukrycie, miejsce schronienia – czyli co?
W nowej ustawie o ochronie ludności i obronie cywilnej przyjętej 5 grudnia 2024 r., która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2025 r. są zdefiniowane m.in. pojęcia schronu przydomowego czy ukrycia. Przewidziano w niej następujące kategorie obiektów zbiorowej ochrony:
- schron – obiekt budowlany albo część obiektu budowlanego o konstrukcji zamkniętej i hermetycznej, wyposażony w urządzenia filtrowentylacyjne lub pochłaniacze regeneracyjne,
- ukrycie – obiekt budowlany albo część obiektu budowlanego, o konstrukcji niehermetycznej,
- miejsca doraźnego schronienia – obiekty budowlane przystosowane do tymczasowego ukrycia ludzi.
Trzeba tutaj również podkreślić, że obiekty zbiorowej ochrony mają służyć nie tylko na wypadek konfliktu zbrojnego, ale również być funkcjonalne podczas klęsk żywiołowych czy ataku terrorystycznego.
Ustawa nakłada obowiązki na władze rządowe i samorządowe, ale dotyczy też budownictwa wielorodzinnego, deweloperów, spółdzielni mieszkaniowych.
Garaż i piwnica miejscem doraźnego schronienia
Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 lipca 2025 r. (Dz.U. 2025 poz. 932) oraz powiązanych przepisów, można stwierdzić, że piwnice i garaże podziemne w nowo budowanych obiektach mieszkalnych wielorodzinnych oraz obiektach użyteczności publicznej będą musiały spełniać wymogi dla miejsc doraźnego schronienia. Nowe regulacje mają zastosowanie do inwestycji, dla których wniosek o pozwolenie na budowę zostanie złożony po 31 grudnia 2025 r. Samo rozporządzenie weszło w życie 29 lipca 2025 r. Celem jest systematyczne zwiększanie liczby miejsc schronienia dostępnych dla ludności cywilnej na wypadek zagrożeń, takich jak skutki działań wojennych czy kataklizmy.
Pomieszczenia przeznaczone na miejsca doraźnego schronienia muszą spełniać określone kryteria techniczne. Należą do nich m.in. wzmocnione stropy o grubości około 30 cm, odporność na odłamki, odpowiednia klasa betonu, a także zapewnienie wentylacji, wyjść ewakuacyjnych, dostępu do wody i oświetlenia awaryjnego. Zgodnie z tymi wytycznymi projekt każdego garażu i piwnicy w realizowanych od tej pory domach wielorodzinnych będzie musiał być dostosowany do wytycznych rozporządzenia.
Inwentaryzacja dostępnych schronów
W latach 2022 – 2023 przeprowadzona została ogólnopolska inwentaryzacja obiektów budowlanych w tym budowli ochronnych. Dane zostały wykorzystane do stworzenia przez PSP aplikacji „Schrony”. Jest to na razie jedyne oficjalne źródło informacji o potencjalnej lokalizacji obiektów zbiorowej ochrony. Pełni funkcję informacyjną do czasu kiedy uruchomiona zostanie Centralna Ewidencja Obiektów Zbiorowej Ochrony (OZO), do której przygotowania zobowiązuje organy państwa ustawa z dnia 5 grudnia 2024.
Już upłynął czas wskazany w ustawie kiedy władze samorządowe powinny mieć pełną listę aktualnie istniejących obiektów ochrony na podległym im terenie a właściciele i zarządcy takich obiektów powinni poinformować o takich obiektach, które już pełnią lub pełniły takie zadanie.
Schrony, które nie nadają się do użytku
Dane z dotychczasowych inwentaryzacji mówią, że w Polsce jest prawie 225 tys. miejsc schronienia, które mogą pomieścić 49 mln. ludzi. Te liczby powinny uspokajać, ale to tylko potencjalny zasób, bo w rzeczywistości większość z nich istnieje fizycznie, ale nie spełnia w rzeczywistości norm przewidzianych dla tego typu obiektów. Zaniedbane, nieremontowane przez dziesiątki lat obiekty, z których tylko niewielka liczba nadawałaby się do użytku. Niestety jak się okazuje w niektórych miejscach tylko 1 na 100 mieszkańców może liczyć na schronienie w wypadku, np. ataku lotniczego.
Budowa schronów – kto będzie koordynował program?
Uchwałą Rady Ministrów powołany został Komitet Sterujący Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności to organ powołany do wdrożenia działań finansowanych przez Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności (FBiO) w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).
W jego skład wchodzą przedstawiciele różnych ministerstw, w tym m.in. MON, Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Ministerstwa Aktywów Państwowych, Ministerstwa Cyfryzacji, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Rozwoju i Technologii, Ministerstwa Infrastruktury oraz Pełnomocnika Rządu do spraw strategicznej infrastruktury energetycznej. Do jego zadań będzie należało m.in. przygotowanie infrastruktury ochronnej dla ludności cywilnej.
To ogromne wyzwanie o charakterze strategicznym na najbliższe lata. W większości przypadków nie chodzi o budowanie osobnych schronów, ale dostosowanie istniejących inwestycji oraz projektowanie nowych w taki sposób, żeby na co dzień służyły obywatelom, a w razie zagrożenia mogły pełnić funkcję związaną z bezpieczeństwem.
Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, minister funduszy i polityki regionalnej
Fundusz, który ma nas ochronić
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego przygotowało projekt ustawy powołującej Fundusz. Celem jest, aby ustawa, która powoła Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności, weszła w życie jeszcze we wrześniu 2025 r. aby można było już w połowie 2026 r. uruchomić pierwsze zadania w jego ramach.
Fundusz ma on dysponować kwotą 25 miliardów złotych. Z pieniędzy tych będzie można sfinansować projekty, m.in. związane z ochroną ludności budowa schronów i obiektów ochronnych dla ludności oraz modernizację i budowę infrastruktury niezbędnej z punkty widzenia zabezpieczenia potrzeb społecznych (ujęcia wody, magazyny żywności, systemy komunikacyjne). Na same inwestycje związane z ochroną ludności przewidziano z tych funduszy aż 10 mld zł.
W FBiO będą w istotny sposób uwzględnione potrzeby samorządów. Dotyczą one przede wszystkim wsparcia inwestycji takich jak np. ukrycia doraźne i schrony czy też infrastruktura, w tym transportowa, która jest niezbędna do poprawy bezpieczeństwa i mobilności.
Przepisy wykonawcze - co jest a czego brakuje?
Obowiązują już Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie kryteriów uznawania obiektów budowlanych albo ich części za budowle ochronne oraz w sprawie warunków organizowania oraz wymagań, jakie powinny spełniać miejsca doraźnego schronienia. W pierwszym z nich znajdują się w nim wytyczne, które weryfikują już istniejące obiekty, które przed dniem wejścia w życie ustawy pełniły funkcje schronów lub ukryć.
W myśl Art 115 ustawy brakuje rozporządzeń, które określają m.in.:
- warunki techniczne, warunki techniczne użytkowania i warunki techniczne usytuowania budowli ochronnych,
- szczegółowy sposób przygotowania obiektu zbiorowej ochrony do użycia
Rozporządzenia to określi minister właściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa i ministrem właściwym do spraw transportu.
Zbuduj sobie schron bez pozwolenia
W dniu 10 czerwca 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw. To tzw. projekt deregulacyjny, który ma na celu uproszczenie i przyspieszenie procesu inwestycyjno-budowlanego oraz zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla inwestorów. Zawarto w niej m.in. zapis o możliwości budowy wolnostojącej przydomowej budowli ochronnej o powierzchni do 35 m2 tylko na zgłoszenie. Musi jednak przejść ścieżkę legislacyjną.
Zobacz także: Scorpio House. Dom ze schronem
