Kąkol polny - jak wygląda, szkodliwość, jak się go pozbyć
Choć polne kwiaty są urocze i kojarzą się z sielskim obrazkiem polskiej wsi, niektóre z nich mają też swoją ciemną stronę natury i w uprawach mogą stać się uciążliwym chwastem. Należy do nich między innymi kąkol polny, nazywany też kąkolnicą lub goździkiem zbożowym.
Kąkol polny to kwitnąca na różowo jednoroczna roślina zielna, zaliczana do rodziny goździkowatych i pochodzi z Azji, Południowej Europy i Północnej Afryki. Zwykle dorasta do 50-100 cm wysokości.
Spis treści
- Kąkol polny - jak wygląda?
- Kąkol polny - uciążliwy chwast, jak się rozmnaża?
- Szkodliwość kąkolu - zagrożenie zdrowia ludzi i zwierząt
- Kąkol polny - skuteczne zwalczanie
- Kąkol polny w ogrodzie jako roślina ozdobna
Kąkol polny - jak wygląda?
- korzeń i łodyga kąkolu
Kąkol polny rozwija dość długi, rozgałęziony korzeń palowy oraz sztywną, silną, wzniesiona, rozgałęzioną łodygę, w całości pokrytą szarosrebrnymi, miękkimi włoskami.
- liście kąkolu
W węzłach łodygowych tworzy też naprzeciwległe pary lancetowatych, wydłużonych, całobrzegich, ostro zakończonych liści, z wyraźnie zaznaczonym nerwem głównym. Liście kąkolu, podobnie jak i jego pędy, pokryte są miękkimi, jasnymi włoskami i przypominają wyglądem liście goździków (stąd jedna z nazw zwyczajowych).
- kwiaty kąkolu
Kąkol polny zakwita latem (w czerwcu-lipcu), tworząc na szczycie łodyg oraz w kątach liści pojedyncze, nieduże kwiaty osadzone na długich łodyżkach. Ich dno kwiatowe jest wydłużone, szarozielone, miękko owłosione i zakończone kilkoma długimi, cienkimi listkowymi ząbkami, pomiędzy którymi rozwijają się krótsze, owalne płatki korony w kolorze różowym lub różowofioletowym z białym przebarwieniem u nasady.
- nasiona kąkolu
Kwiaty po przekwitnieniu przekształcają się w torebki nasienne, zawierające kilkadziesiąt ciemnych, płaskich, kanciastych, chropowatych nasion. Najwięcej siewek pojawia się z nich jesienią, tworząc tuż przy ziemi zimującą rozetkę liści (w zbożach ozimych), mniej nasion kiełkuje natomiast wiosną.
Przeczytaj też:
Rośliny ekspansywne. Przemyśl, zanim posadzisz je w ogrodzie >>
Autor: GettyImages
Kąkol polny to kwitnąca na różowo jednoroczna roślina zielna, zaliczana do rodziny goździkowatych
Kąkol polny - uciążliwy chwast, jak się rozmnaża?
Do niedawna kąkol polny był pospolitym i niebezpiecznym chwastem upraw rolniczych (głównie zbóż), trafiającym na pola wraz z zanieczyszczonym ziarnem. Wprawdzie jego cykl życiowy i sposób rozmnażania nie jest typowy dla chwastów ekspansywnych, mimo to potrafił być bardzo uciążliwy.
Kąkol tworzy wiele nasion, ale nie są one rozsiewane z wiatrem ani rozsypywane po najbliższej okolicy. Nie mają też imponującej żywotności (ok. 1 rok), a jeśli mają wykiełkować, muszą znaleźć się na powierzchni ziemi, inaczej zginą (np. przykryte glebą podczas orki). Z tego względu roślina musiała znaleźć inny, pewniejszy sposób rozmnażania. Jej nasiona dojrzewają dokładnie w tym samym czasie, co nasiona zbóż i razem ze zbożem są zbierane. Część z nich trafia wraz z ziarnem do paszy dla zwierząt lub przeznaczana jest na cele spożywcze, ale część jest ponownie wykorzystywana do siewu. W ten sposób nasiona kąkolu wraz z ziarnem znów trafiają na pole, gdzie mogą rozpocząć wegetację.
Szkodliwość kąkolu - zagrożenie zdrowia ludzi i zwierząt
Roślina wytwarza toksyny (m.in. saponiny), których najwięcej jest w nasionach, dlatego jeśli nasiona trafią do zboża przeznaczonego na przemiał, uzyskana z niego mąka będzie skażona, a pieczywo z niej wytworzone będzie trujące i gorzkie. Po jego spożyciu mogą pojawiać się liczne objawy zatrucia, w tym m.in. wymioty, bóle głowy, łzawienie, podrażnienie błon śluzowych, kaszel, duszności czy zaburzenia w pracy układu moczowego. Także pasza zawierająca nasiona oraz ziele kąkoli polnych nie będzie nadawała się dla bydła, koni i świń, gdyż może powodować u nich poważne zatrucia. Zagrożeniem dla zdrowia ludzi może być nawet spożycie mięsa zwierząt zatrutych kąkolem.
Kąkol nie jest chwastem szczególnie inwazyjnym, mimo to jego szkodliwość jest bardzo wysoka. Poza konkurencją, jaką stanowi dla roślin uprawnych pozbawiając je części wody i substancji odżywczych, może być też przyczyną bardzo poważnych zatruć, zarówno u ludzi, jak i zwierząt hodowlanych (m.in. koni, bydła i świń).
Kąkol polny - skuteczne zwalczanie
Obecnie kąkol w zbożach praktycznie nie jest już spotykany, ale jeśli się pojawi, należy z nim walczyć w zdecydowany sposób, wykorzystując:
- środki chemiczne (herbicydy przeznaczone do niszczenia chwastów dwuliściennych w zbożach),
- zabiegi agrotechniczne (orka przedsiewna i pożniwna, płodozmian, dokładne oczyszczanie zboża),
- zabiegi profilaktyczne.
Kąkol polny zniknął też ze środowiska naturalnego, stając się gatunkiem rzadkim, a nawet zagrożonym wyginięciem. Prowadzone są też jednak działania mające na celu ochronę kąkola przed całkowitym wymarciem. Roślina jest uprawiana przez organizacje zajmujące się ochroną ginących roślin, mające na celu zachowanie bioróżnorodności świata roślin.
Przeczytaj też:
Chwasty na trawniku: jak je zlikwidować? >>
Kąkol polny w ogrodzie jako roślina ozdobna
Kąkola polnego można też czasem spotkać w ogrodach, gdyż bywa uprawiany jako roślina ozdobna. Preferuje ciepłe, słoneczne stanowiska oraz przepuszczalne, lekkie, umiarkowanie wilgotne gleby, ale może też rosnąć na słabszych stanowiskach. Najczęściej pojawia się w zestawach nasion przeznaczonych na łąki kwietne, ale ładnie wygląda też w grupie na trawniku lub w kompozycji z innymi roślinami jednorocznymi w ogrodach wiejskich i naturalistycznych. Nadaje się też na kwiat cięty.
Przeczytaj też:
Łąka kwietna czy wiejski ogródek. Łąka kwiatowa zamiast trawnika >>
