Spis treści
- Jak wygląda lilak pospolity?
- Gatunki lilaków do uprawy w ogrodach
- Bez lilak - odmiany
- Lilaki - wymagania i uprawa
- Lilak pospolity w ogrodzie
Lilak pospolity (łac. Syringa vulgaris) pochodzi z południowo-wschodniej Europy. Do Polski został sprowadzony z Turcji (stąd jego potoczna nazwa - bez turecki).
Jak wygląda lilak pospolity?
Rośnie jako wysoki krzew lub małe drzewo, rozrasta się przez rozłogi i często tworzy zarośla. Jest bardzo tolerancyjny co do gleby i światła, choć dobrze się czuje w pełnym słońcu. Jest odporny na suszę.
Lilak pospolity to krzew osiągający kilka metrów wysokości (najczęściej prowadzi się go na wysokości 2-5 m). Może być uprawiany w ogrodzie w formie luźnej - krzaczastej lub piennej. Bez kwitnie od końca kwietnia do pierwszej dekady czerwca (najintensywniej w maju). Barwa kwiatów jest cechą odmianową, wciąż jednak najczęściej spotyka się lilaki kwitnące jednolicie na różowo bądź biało.
Gatunki lilaków do uprawy w ogrodach
Rodzaj Syringa (lilak) liczy sobie około 30 gatunków.
- W ogrodach najczęściej spotykany jest lilak pospolity (łac. Syringa vulgaris) , który ma najwięcej odmian ozdobnych. Mimo to warto również zwrócić uwagę na kilka innych, mniej znanych gatunków lilaka, gdyż ze względu na oryginalną urodę kwiatów i ciekawy pokrój krzewu z pewnością zasługują na większe zainteresowanie.
- Wśród nich znajduje się między innymi lilak Meyera (łac. Syringa meyeri), który dorasta do około 1,5 m wysokości i tworzy niewielkie, gęste krzewy o kulistym pokroju. Jego pojedyncze kwiaty, zebrane w duże, krótkie, wiechowate kwiatostany, mają typową, lilioworóżową barwę i pojawiają się na krzewie w maju i na początku czerwca. Gatunek posiada obecnie tylko jedną odmianę ozdobną ‘Palibin’. Krzew znakomicie sprawdza się jako element kompozycji rabatowych i może być wykorzystywany do tworzenia niskich żywopłotów.
- Gatunkiem o podobnym pokroju jest także lilak drobnolistny (łac. Syringa microphylla), który również dorasta do około 1,5 m wysokości i posiada gęsty, kpisty pokrój. Na początku kwitnienia jego niewielkie, intensywnie pachnące kwiaty, zebrane w krótkie, wiechowate kwiatostany, wydają się być dwubarwne, gdyż w pąku posiadają ciemnoróżową barwę, natomiast po rozwinięciu stają się znacznie jaśniejsze. Najbardziej znaną odmianą krzewu jest ‘Superba’, u której kontrast kolorystyczny między pąkiem, a rozwiniętym kwiatem jest szczególnie wyraźny. Lilak drobnolistny znakomicie nadaje się do małych ogrodów i na niskie żywopłoty.
- Bardzo oryginalnym, chociaż rzadko spotykanym w ogrodach gatunkiem lilaka jest lilak karpacki (łac. Syringa josikaea), nazywany też węgierskim lub Josiki. Krzew bardzo różni się pokrojem od dwóch poprzednich gatunków, gdyż tworzy sztywne, wyprostowane, delikatnie omszone pędy i może dorastać nawet do 3–4 m wysokości. Jego drobne, pojedyncze kwiaty pojawiają się na pędach późną wiosną (w maju i czerwcu) i mają dość ciekawą budowę. Ich dolna część ma postać długiej rurki, a znajdujące się na jej szczycie płatki są krótkie i zaostrzone. Kwiaty zebrane są w wąskie, dość długie kwiatostany i najczęściej mają barwę liliowofioletową.
- W ogrodach jeszcze rzadziej od lilaka karpackiego można spotkać lilaka japońskiego (łac. Syringa reticpata), nazywanego również amurskim. Powodem mogą być stosunkowo duże rozmiary tego gatunku, gdyż roślina potrafi dorastać do ponad 5 m wysokości, tworząc duży krzew lub małe drzewo, idealne do dużego ogrodu. Lilak japoński kwitnie późno (w czerwcu i lipcu) i ma pachnące, drobne, białe, pojedyncze kwiaty, zebrane w duże, luźne, wiechowate kwiatostany.
Tekst: Katarzyna Józefowicz
Bez lilak - odmiany
Obecnie znanych jest około 1000 odmian lilaka. 'Madame Lemoine' ceniona jest za wiechy białych pełnych kwiatów, 'Sensation' za pojedyncze, pachnące purpurowe kwiaty z płatkami biało obrzeżonymi, a 'Professor Hoser' tworzy duże wiechy podwójnych, jasnoliliowych pachnących kwiatów.
- Lilak pospolity 'Mirabeau' – odmiana wcześnie kwitnąca (już w drugiej połowie kwietnia), odporna na niekorzystne czynniki. Kwiaty mają fioletoworóżową barwę;
- Lilak pospolity 'Sensation' – odmiana wytwarzająca kwiaty dwubarwne – fioletowobiałe;
- Lilak pospolity 'Aucubaefolia' – kwitnie na niebieskofioletowo, dużą ozdobą są także atrakcyjnie wybarwione pstre liście;
- Lilak pospolity 'Primrose' – odmiana wytwarzająca kremowo-żółte kwiaty;
- Lilak pospolity 'Madame Lemoine' – odmiana kwitnąca na biało. Kwiatostany mają nietypowy kształt – dwuwierzchołkowy;
W ogrodzie można uprawiać także inne gatunki różniące się wyglądem lub fazą wzrostu:
- Lilak japoński (Syringa reticulata) kwitnie późno – od czerwca do lipca.
- Lilak drobnolistny (Syringa microphylla) oraz Lilak Meyera (Syringa meyeri) to miniatury wśród „bzów” - zwykle osiągają wysokość ok. 1,5 m.
- Lilak karpacki (Syringa josikaea) tworzy sztywne, omszone pędy.
Lilaki - wymagania i uprawa
Krzewy lilaków zaleca się sadzić w miejscu słonecznym, wtedy bez najobficiej kwitnie. Lilak pospolity preferuje podłoża żyzne, umiarkowanie wilgotne o odczynie od obojętnego do lekko zasadowego. Toleruje różne typy gleb, ale źle rośnie na podłożu jałowym, piaszczystym i podmokłym. Większość odmian lilaka jest mrozoodporna, jednak ze względu na nieprzewidywalne polskie zimy, przez pierwszych kilka lat uprawiane okazy warto osłaniać przed nadejściem mrozów.
Po sadzeniu (najlepiej jesiennym) pędy lilaka powinno się skrócić o połowę, to pobudzi krzewienie. Latem – w czasie długotrwałych susz – lilaki warto podlewać. Ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest usuwanie przekwitłych kwiatostanów bzu, trzeba to zrobić tuż po kwitnieniu. Lilaki można nawozić, ale niezbyt intensywnie (należy unikać w szczególności nawozów mineralnych azotowych). Najbezpieczniejsze są nawozy organiczne. Dobry wpływ na wzrost bzu ma ściółkowanie podłoża.
Co kilka lat krzewy lilaka warto przyciąć usuwając pędy słabe, zdeformowane, wrastające do wnętrza korony i nadmiernie zagęszczone. Nie można przy tym przesadzać – silne cięcie bzu może spowodować brak kwitnienia lub słabe zawiązywanie kwiatów. Czasem konieczne jest usuwanie odrostów korzeniowych – lilak ma tendencję do ich wytwarzania. Z reguły lilaki nie sprawiają problemów w uprawie.
Lilak pospolity w ogrodzie
Lilak najczęściej sadzi się w wyeksponowanym miejscu (np. od frontu), gdyż jest to jedna z najbardziej okazałych ogrodowych dekoracji w okresie wiosennym. Ze względu na urzekający zapach warto go uprawiać w pobliżu drzwi wejściowych oraz okien. Bez ładnie wygląda zarówno jako soliter, jak i w grupie. Nadaje się do tworzenia wielogatunkowych krzewiastym kompozycji (np. z krzewuszką, głogiem, jaśminowcem, forsycją). Niskie, karłowe odmiany bzu mogą być oryginalnym wsparciem dla rabat bylinowych.
Lilak pospolity jest kojarzony z ogrodami wiejskimi, ale w rzeczywistości pasuje do różnych stylów urządzania. Przyciąga owady. To cenny gatunek również na kwiat cięty.
Sprawdź też:
- Najładniejsze krzewy o przebarwiających się liściach
- Jak uprawiać hortensję ogrodową?
- Ozdobne trawy do ogrodu
