Twarda woda: czy jest szkodliwa? Czy zmiękczać wodę?

Czy możemy pić twardą wodę bez obaw? Czy twarda woda jest szkodliwa? Co zrobić, by pozbyć się twardości z wody? Jak ją zmiękczyć?

Za twardość wody odpowiadają przede wszystkim rozpuszczone w wodzie sole wapnia i magnezu, a także - w mniejszym stopniu - sole innych pierwiastków, takich jak żelazo, mangan, glin. Im więcej znajduje się ich w wodzie, tym jest ona twardsza. Z jednej strony wapń i magnez są pożądane w wodzie przeznaczonej do picia ze względów zdrowotnych. Z drugiej strony - okazuje się, że ich duża zawartość w wodzie, może przysparzać licznych problemów eksploatacyjnych i użytkowych.

Co powoduje twarda woda

Twardość wody można precyzyjnie sprawdzić, wykonując jej badanie w laboratorium. W przypadku wody wodociągowej informacje o jakości wody zazwyczaj są regularnie zamieszczane na stronie internetowej lokalnego przedsiębiorstwa zaopatrującego w wodę domową instalację. Inny sposób to wykonanie testu twardości  z wykorzystaniem ogólnie dostępnych testerów (np. testera kropelkowego).

Przeczytaj też:

• Jak i gdzie wykonać badanie wody: sprawdź! >>>

Jest też szereg oznak, dzięki którym możemy samodzielnie rozpoznać, że mamy do czynienia z twardą wodą. Należy do nich na przykład to, że w twardej wodzie słabo pienią się mydło, szampon, proszek do prania czy też płyn do płukania. Ma to związek z wysokim napięciem powierzchniowym twardej wody. Powoduje ono, że trudniej spłukać i oczyścić powierzchnie, a środki czyszczące nie chcą się w niej rozpuszczać ani pienić.

W twardej wodzie dużo słabiej mogą też zaparzać się niektóre gatunki herbaty, a dodatkowo bardzo twarda woda będzie miała gorzkawy posmak.

Zmiany we właściwościach twardej wody można też zauważyć podczas jej podgrzewania. Na skutek podnoszenia temperatury zawarte w wodzie jony wapnia wytrącają się na powierzchniach w postaci osadu i z czasem tworzą kamień. Najłatwiej da się to zauważyć, zaglądając do czajnika. Podczas gotowania twardej wody będą wytrącały się z niej osady, tworząc na dnie i ściankach czajnika ciemnobrązowy kamień.

Czy można pić twardą wodę bez obaw?

Woda twarda nie jest uznawana za szkodliwą dla zdrowia. Co więcej wapń i magnez są niezbędne w diecie każdego człowieka. Dlatego powinny znajdować się w wodzie, którą spożywamy. Picie wody zdemineralizowanej może powodować zaburzenia w procesach metabolicznych w naszym organizmie.

W przypadku wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi mamy ściśle określone normy, jakim musi ona odpowiadać. Wskaźnikiem, który informuje o tym, czy woda jest twarda czy miękka, jest tak zwana twardość ogólna, zwana też twardością całkowitą wody. To suma stężenia wszystkich jonów wapnia i magnezu występujących w wodzie w różnych postaciach. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia za dopuszczalną jej wartość uznaje się taką, która jest w granicach 60-500 mg CaCO₃/dm³. Nawet jeśli twardość ogólna badanej wody jest poniżej minimalnej wartości nie ma konieczności uzdatniania wody pod tym kątem.

Dopuszczalny zakres twardości ogólnej jest bardzo szeroki, zważywszy na to, że jako wodę bardzo miękką uznaje się taką, której twardość jest poniżej 100, a bardzo twarda ma powyżej 550. To potwierdza fakt, że twardość wody nie jest cechą uznawaną za szkodliwą odnośnie zdrowia ludzi.

Twarda woda w domu i instalacjach

Mimo że twarda woda nie jest szkodliwa dla zdrowia, może prowadzić do różnych problemów z eksploatacją instalacji i urządzeń. Przede wszystkim związane jest to z tzw. twardością przemijającą. Pod wpływem podgrzewania i gotowania wody wytrącają się z niej jony przede wszystkim wapnia w postaci kamienia i osadów. Zauważono, że im wyższa temperatura wody, tym te zjawiska zachodzą szybciej.

Odkładanie się osadu na ściankach przewodów powoduje zmniejszenie światła przepływu i z czasem może prowadzić do zmniejszenia ich przepustowości. Podczas podgrzewania wody kamień tworzy się również na grzałkach i innych elementach urządzeń, utrudniając wymianę ciepła, a co za tym idzie pogarszając efektywność ich pracy.

Warto podkreślić, że na zniszczenie narażone są nie tylko urządzenia grzewcze, ale też wszystkie inne, przez które przepływa woda. W strumieniu wody mogą być bowiem niesione cząstki kamienia, które zostały oderwane od powierzchni przewodów czy elementów urządzeń podgrzewających wodę. W efekcie może to spowodować na przykład zablokowanie wirników pomp, przez które przepływa woda.

Czy zmiękczać wodę

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Zwykle warto zmiękczać wodę, aby uniknąć kłopotów z eksploatacją urządzeń grzewczych. Wodę można zmiękczać doraźnie poprzez stosowanie preparatów likwidujących kamień. Są to proszki, płyny lub tabletki, które dodaje się na przykład do pralek lub zmywarek.

Na pewno jeśli chcemy chronić nowoczesne urządzenia grzewcze oraz zapobiegać tworzeniu się kamienia kotłowego w instalacji grzewczej i ciepłej wody użytkowej, musimy zadbać o to, by woda nie była twarda. Czasami producenci urządzeń grzewczych (kotłów, podgrzewaczy wody) podają wymagania odnośnie do jakości wody, jaka może przepływać przez konkretne urządzenie.

Warto też pamiętać, że nie do wszystkich instalacji zalecana jest woda bardzo miękka. Dotyczy to przede wszystkim instalacji wykonanych z miedzi, na który to materiał miękka woda działa agresywnie.

Twarda woda - jak zmiękczyć

Aby uzdatniać wodę dopływającą do instalacji grzewczej i c.w.u. oraz zamontowanych w niej urządzeń, można zdecydować się na automatyczny zmiękczacz wody. Zmiękczacz pozwala bardzo dokładnie ustawiać parametry wody, jaka ma z niego wypływać.

Zmiękczacz składa się z ciśnieniowej kolumny wypełnionej odpowiednio dobranym złożem – żywicą jonowymienną. Żywica zawiera jony sodowe (obojętne dla instalacji), które podczas przepływania twardej wody wymieniają się na jony wapnia i magnezu. Po nasyceniu złoża płucze się je roztworem wody i soli kuchennej. Podczas płukania jony wapnia i magnezu są wymywane ze złoża, są zastępowane jonami sodowymi. Wodę z płukania kieruje się do kanalizacji.

Automatyczny zmiękczacz wymaga podłączenia do kanalizacji, a także doprowadzenie w jej pobliże instalacji elektrycznej. Pracą urządzenia steruje głowica – w zależności do rodzaju może uruchamiać proces płukania po przepuszczeniu określonej objętości wody albo po określonym czasie.

Rodzaj złoża dobiera się na podstawie badań wody – konieczne jest sprawdzenie nie tylko wskaźnika określającego twardość, ale też innych, które mogą mieć wpływ na sposób uzdatniania wody. Na przykład gdy żelazo i mangan znacznie przekraczają dopuszczalne wartości, mogą utrudniać wymianę jonową i wówczas przed zmiękczaczem może być konieczne ustawienie odżelaziacza i odmanganiacza wody.

Do zmiękczania wody są też przeznaczone magnetyzery. To niewielkie urządzenia montowane bezpośrednio na instalacji. Nie zmieniają składu chemicznego wody, a jedynie przekształcają formę występujących w wodzie węglanów na mulisty osad zamiast twardego kamienia osadzającego się na wewnętrznych ściankach przewodów.

Mają one równie wiele przeciwników, co zwolenników. Nie ma bowiem wiarygodnych badań, które potwierdzają skuteczność ich działania.

Uwaga na różne jednostki twardości

W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia twardość wody określana jest w miligramach węglanu wapnia (mg CaCO₃), ale na przykład gdy kupujemy urządzenie francuskie lub niemieckie – mogą być podane wartości w innych jednostkach i mają wtedy zupełnie inny rząd wielkości. Konieczne może być ich przeliczenie. Na przykład 1 stopień francuski (1^of) to 0,1 mg CaCO₃, 1 stopień niemiecki – 0,056; 1 stopień angielski – 0,07.

Na stronach internetowych można znaleźć kalkulatory do przeliczania jednostek twardości. Dzięki temu można szybko i prawidłowo to zrobić.

Agata Kosiarska, Redaktor prowadząca wydania drukowane i cyfrowe