Nowoczesne oświetlenie salonu. Jak dobrze oświetlić salon? Jakie oświetlenie do salonu: ciepłe czy zimne?
W projektowaniu nowoczesnego oświetlenia salonu wcale nie są najważniejsze lampy, ale elastyczność rozwiązań, która gwarantuje nam komfort niezależnie od funkcji pomieszczenia, pory dnia i roku, a nawet naszego nastroju. Dowiedz się, jak dobrze oświetlić salon.
Spis treści
- Nowoczesne oświetlenie salonu: podstawy planowania
- Jakie oświetlenie do salonu: ciepłe czy zimne?
- Jak dobrze oświetlić salon? Elastyczne projektowanie oświetlenia
- Oświetlenie funkcjonalne, czyli zadaniowe
Nowoczesne oświetlenie salonu: podstawy planowania
Nowoczesne oświetlenie zmusza, by o nim pomyśleć już w momencie planowania funkcji pomieszczeń i ustawienia mebli. Przede wszystkim trzeba zadać sobie pytania, czemu światło ma służyć i jakie efekty chcemy osiągnąć.
W każdym pomieszczeniu oświetlenie może pełnić jedną, dwie, trzy, a nawet więcej funkcji. Poza tym, że ma za zadanie rozjaśniać wnętrze, może też optyczne je korygować, o ile jest taka potrzeba, a także umożliwiać nam czytanie, gdy siedzimy w fotelu, pracę przy biurku, oświetlać obrazy na ścianach, dekorować, kreować klimat.
Funkcje te można łączyć, by niepotrzebnie nie mnożyć ilości opraw. Wszystko to ograniczy, a w niektórych przypadkach nawet zdeterminuje wybór lamp. Jeśli zależy ci na ogólnym, równomiernie rozproszonym świetle, może się okazać, że – na przykład ze względu na skalę pomieszczenia czy jego wielofunkcyjność – skuteczniejszym rozwiązaniem od plafonu albo lampy wiszącej będzie wiele dyskretnie ukrytych opraw. Takich, których nie będziemy zauważać. Oprawy te nie będą też konkurować z przeskalowanym żyrandolem nad stołem jadalnianym. Żyrandol z kolei może pełnić podwójną funkcję: oświetlenia stołu i dekoracyjną. Szczególnie wówczas, gdy osłabimy (obniżymy natężenie) oświetlenie ogólne.
Znając potrzeby, możemy dostosować do nich system ściemniania, okablowanie, a na końcu także lampy. Warto też sobie uświadomić, że światło nie może istnieć bez cienia. Zalane równomiernym światłem wnętrze wydaje się przestronniejsze, ale na dłuższą metę może się okazać nudne i być meczące. Dopiero światło i cień razem definiują architekturę wnętrza i wszystko, co się w nim znajduje. Dostrzegamy detale architektoniczne, strukturę dekoracyjnych paneli na ścianach, falującą linię zasłon, splot tkaniny tapicerskiej na sofie. Światło jest też precyzyjnym narzędziem optycznego korygowania architektury oraz budowania nastroju. Podczas projektowania oświetlenia należy uwzględnić także wpływ światła na nasze samopoczucie, kondycję fizyczną oraz produktywność. W efekcie będziemy się mogli cieszyć dobrze oświetlonym domem, który nie tylko wyda się nam większy, ale również zdecydowanie bardziej komfortowy i przytulny.
Jakie oświetlenie do salonu: ciepłe czy zimne?
Wiadomo nie od dzisiaj, że ludzki mózg potrzebuje naturalnego światła. Dzięki promieniowaniu słonecznemu organizm zaczyna produkować hormony, w tym melatoninę. Wpływa ona na nasz cykl dobowy, snu i czuwania. Im więcej melatoniny, tym lepiej śpimy i jesteśmy bardziej wypoczęci. Światło słoneczne powoduje także wytwarzanie serotoniny, zwanej hormonem szczęścia. Znaczenie ma nie tylko to, jak często przebywamy na słońcu, lecz także jak najlepsze wykorzystanie światła naturalnego w architekturze oraz odpowiednie sztuczne oświetlenie.
Dla prawidłowego funkcjonowania naszego zegara biologicznego poza temperaturą barwową znaczenie ma także natężenie światła (strumień światła, który pada na określoną powierzchnię, np. 1 luks = 1 lumen/m2).
Przekładając doświadczenia fototerapii na projektowanie oświetlenia wnętrz mieszkalnych, wiemy z całą pewnością, że światło ciepłe (o niskiej temperaturze barwowej) będzie najlepsze do miejsc przeznaczonych do odpoczynku i relaksu, a światło o chłodnym zabarwieniu (wysokiej temperaturze barwowej) wspomoże wykonywanie czynności, które wymagają skupienia i precyzji. W kuchni będzie to gotowanie z naciskiem na bezpieczne krojenie i szatkowanie, a w łazience – golenie czy makijaż. A że chłodne światło zwiększa także produktywność, to zalecane jest również dzieciom do odrabiania lekcji i dorosłym podczas pracy.
- Zobacz również: Ile prądu zużywa klimatyzacja i inne instalacje w domu?
Zgodnie z normą PN-EN 12464-1:2012 wyróżniamy trzy barwy światła:
- barwę ciepłą (temperatura barwowa do 3300 K). Światło białe ciepłe opisywane jest jako barwa odpowiadająca światłu, jakie emitują źródła żarowe, zwykłe (2700 K) i halogenowe żarówki (3200 K). Jest to też barwa wschodzącego i zachodzącego Słońca (3000 K). Jeśli nie mamy pewności co do barwy światła, jaką powinniśmy zastosować, a do tej pory używaliśmy żarówek żarowych – wybierzmy barwę białą ciepłą. Barwa ciepła ułatwia relaks i wzmacnia dobre samopoczucie. Jest odpowiednia do salonu, jadalni, sypialni, części kąpielowej łazienki;
- barwę neutralną (temp. barwowa od 3300 K do 5300 K). Barwa neutralna to barwa (odbitego) światła Księżyca. Harmonizuje z nowoczesnym stylem wnętrz. Uwypukla kontrasty kolorystyczne. Neutralne światło wskazane jest w miejscach pracy i zabawy, które nie wymagają wysiłku wzrokowego. Idealne jest też do oświetlenia ogólnego korytarzy, przedsionków, kuchni, pomieszczeń gospodarczych, a także do oświetlenia zewnętrznego;
- barwę zimną (powyżej 5300 K). Barwa zimna, zwana też dzienną, często jest odbierana jako błękitna. Przypomina barwę nieba w słoneczny i bezchmurny dzień. Barwa zimna jest odpowiednia wszędzie tam, gdzie praca wymaga większego wysiłku wzrokowego. A to dlatego, że chłodne światło stymuluje aktywność, poprawia samopoczucie, pozwala utrzymać koncentrację. Zminimalizuje też wysiłek oka, pozwoli dostrzec detale, a w efekcie zapobiega bólom głowy podczas pisania, czytania, pracy przy komputerze, a także szycia i innych robótek ręcznych. Pobudza też i zwiększa wydajność pracy. Również w łazience, do makijażu i golenia, i w kuchni do krojenia, tarcia i innych precyzyjnych zajęć polecane jest światło chłodne. Wykorzystywane jest także wszędzie tam, gdzie konieczne jest doświetlanie pomieszczeń w ciągu dnia (szczególnie jesienią i zimą, gdy szybko zapada zmrok). Mogą to być miejsca pracy, ale też pomieszczenia, w których przebywają osoby starsze czy chore. I jeszcze jedno: im chłodniejsza barwa światła, tym natężenie powinno być wyższe.
Jak dobrze oświetlić salon? Elastyczne projektowanie oświetlenia
Na początek dwie uwagi ogólne. Po pierwsze, projekt architektury wnętrz i oświetlenia muszą stanowić integralną całość, instalację elektryczną trzeba starannie zaplanować, ponieważ trudno będzie wprowadzić zmiany. I po drugie, projektując oświetlenie, nawet jeśli to oświetlenie tylko jednego pomieszczenia i nie jest to schowek na szczotki ani toaleta dla gości, podziel je na niezależne obwody elektryczne. Na jednym – lampa centralna dająca światło ogólne, na drugim – oświetlenie boczne, a na kolejnym – lampy podłogowe. W każdym pomieszczeniu będzie to wyglądało nieco inaczej. Jak najwięcej obwodów wyposaż w ściemniacze. Taka instalacja będzie elastyczna, a to oznacza największe możliwości kreowania przestrzeni i nastroju światłem. A także pozwoli uzyskać najlepsze warunki do pracy i wypoczynku.
Zaczynamy od zaprojektowania oświetlenia ogólnego. Będzie ono służyć do rozjaśnienia wnętrza, korygować proporcje architektury, wspomagać podział na strefy we wnętrzach wielofunkcyjnych. Okaże się też niezastąpione w trakcie np. sprzątania. Funkcję oświetlenia ogólnego mogą pełnić oprawa wisząca, żyrandol lub plafoniera umieszczona centralnie, a także kinkiety lub lampy stojące świecące światłem odbitym od sufitu (te ostatnie wymagają więcej miejsca). Coraz częściej stosowane są także oprawy czy systemy opraw technicznych wpuszczanych lub natynkowych. Praktyczne są oprawy techniczne regulowane (obracalne i/lub wychylne/nachylane), tak by można było nadać światłu dowolny kierunek. A także o różnych kątach świecenia/padania światła. Zwykle jest to od 15° (reflektor punktowy, światło mocno skupione) do 48° (szeroki kąt padania), a nawet 120° (profesjonalne, stosowane na przykład w muzeach reflektory typu Wall Washer – obmywające ściany szerokim strumieniem światła). Jeśli wybierzemy oprawy techniczne w kolorze sufitu czy ściany, a wpuszczane bezramkowe, to wtopią się w tło i staną się niemal niezauważalne. Wówczas sprawdzą się nawet we wnętrzach stylowych, urządzonych antykami lub meblami klasycznymi. Nie będą też konkurować z lampami dekoracyjnymi, o ile takie są planowane.
Kuszącym rozwiązaniem są też moduły z tworzyw kompozytowych lub gipsowe, które po zamontowaniu w suficie podwieszanym czy w ścianie i pomalowaniu stają się „niewidoczne”, gdyż granica między oprawą a płaszczyzną, w której jest ona zamontowana, jest zatarta. Widzimy tylko szczelinę, krater czy otwór, z którego wydobywa się światło. Jako pierwsza wprowadziła tego typu oprawy włoska marka FLOS w 2010 roku (kolekcja Soft Architecture).
Światło ogólne powinno być równomierne, rozproszone – do takich rozwiązań najlepiej sprawdzą się świetlówki energooszczędne, lampy halogenowe i LED. War to też wspomnieć, że oświetlenie ogólne jest również precyzyjnym narzędziem kreacji, konstruowania czy dekonstruowania architektury wnętrza, a także wydobywania jej zalet i niwelowania mankamentów. Odbite od sufitu światło rozjaśni wnętrze i wywoła wrażenie, jakby sufit unosił się w powietrzu, a przestrzeń była wyższa i przestronniejsza. Im mocniejsze światło, tym efekt większy.
Oświetlenie można rozwiązać na wiele sposobów – stosując oprawy wpuszczane, zintegrowane z architekturą (architektoniczne), ukrywając pasy LED na gipsowych gzymsach czy też wprowadzając lampy wiszące, podłogowe, natynkowe, kinkiety świecące tylko do góry lub jednocześnie do góry i do dołu. Efekt większej przestrzeni uzyskamy także dzięki oprawom emitującym światło o szerokim kącie świecenia na ściany. Z kolei światło skierowane na dół sprawi, że pomieszczenie wyda się niższe.
Oświetlenie ogólne może też grać rolę oświetlenia zwanego funkcjonalnym (roboczym) oraz dekoracyjnego.
Strumień świetlny w lumenach (lm). Moc żarówki zwykliśmy określać za pomocą watów, a te określają ilość zużytej energii do wyprodukowania światła, a nie ilość światła, które otrzymujemy. By dowiedzieć się, ile żarówka wytwarza światła, należy sprawdzić ilość lumenów (lm). Pomiar w lumenach strumienia świetlnego emitowanego przez żarówkę pozwala na bezpośrednie porównanie ilości światła. Dla ułatwienia i w dużym uproszczeniu, możemy przeliczać waty na lumeny, mnożąc liczbę watów przez 10. Dla przykładu, żarówka LED o mocy 5 W może wygenerować światło na poziomie 400 lumenów, co w starym oznaczeniu jest odpowiednikiem mniej więcej żarówki o mocy 40 W. A że gorszej jakości żarówki potrafią emitować słabsze światło, to kupując źródła światła LED, zawsze należy zwracać uwagę na ilość lumenów, a nie na pokazane przez producenta porównanie do mocy zwykłej żarówki.
Efektywność świetlna (lm/W). Jeśli powiążemy strumień świetlny i moc źródła światła, uzyskamy współczynnik efektywności świetlnej. Dzieląc strumień świetlny wyrażony w lumenach (lm) przez moc wyrażoną w watach (W), uzyskasz informacje o tym, jak wydajne i jednocześnie oszczędne jest dane źródło światła. Im wyższy współczynnik, tym lepiej. Najnowsze i najbardziej zaawansowane technicznie diody LED uzyskują rekordowo wysoką efektywność świetlną, 140-150 lm/W. Oczywiście różne typy żarówek charakteryzują się różną efektywnością. Dla porównania, dla zwykłej żarówki 60 W efektywność świetlna wynosi poniżej 12 lm/W, a halogenowej 14 lm/W.
Współczynnik oddawania barw CRI (Ra). Inaczej stopień renderowania barw – Ra (CRI). Określa stopień wiernego oddawania barw przedmiotów przy sztucznym świetle żarówki w porównaniu z oświetleniem światłem wzorcowym (światło Słońca). Jego maksymalna wartość to 100 (światło białe), minimalna 0 (światło monochromatyczne). Zgodnie z polską normą PN-EN 12464-1:2004 we wnętrzach, gdzie pracujemy lub przebywamy dłużej, zaleca się stosowanie źródeł światła o wskaźniku oddawania barw co najmniej 80. Natomiast wszędzie tam, gdzie szczególnie ważna jest wierna prezentacja kolorów, konieczne jest stawianie źródeł światła, których Ra jest większe od 90. Widmo światła żarowych źródeł światła (klasyczne żarówki, halogeny) jest pełne i dlatego mają one maksymalną wartość CRI, czyli 100. Natomiast wyładowcze źródła światła (świetlówki), a także diody luminescencyjne charakteryzują się niepełnym widmem i mają niższy współczynnik oddawania barw. Żarówki LED w zależności od jakości zastosowanej diody osiągają wartość CRI od Ra>60 do Ra>90. Co ciekawe, wartość współczynnika oddawania barw ma wpływ na ilość światła, które otrzymujemy (strumień świetlny), a więc i efektywność świetlną lamp LED. Jeśli w żarówce LED o strumieniu 400 lm i Ra>80 obniżymy CRI w diodach do poziomu Ra>70, to uzyskujemy strumień świetlny 520 lm, o 120 lm większy. By uzyskać wyższy wskaźnik Ra żarówek LED, diody są selekcjonowane, więc ich cena jest wyższa. Jeśli możemy, kupmy źródło światła o Ra (CRI) >90 – zapłacimy więcej, ale warto
Oświetlenie funkcjonalne, czyli zadaniowe
Kolej na zaplanowanie oświetlenia funkcjonalnego, zwanego też roboczym lub zadaniowym. Pomieszczenie po pomieszczaniu przeanalizujmy ich funkcje i wynikające z nich potrzeby (notatki wygodnie jest robić na rzucie mieszkania/domu, powstanie szkic, który będzie podstawą do zaprojektowania instalacji elektrycznej), a do każdej sytuacji i czynności dopasujmy rodzaj oświetlenia i typ lampy. Lista potrzeb dotyczących oświetlenia kuchni jest długa. Inne oświetlenie potrzebujemy nad ciągiem kuchennym ze zlewozmywakiem i kuchenką, inne nad stołem. Przyda się też oświetlenie umożliwiające znalezienie tego, czego potrzebujemy w szafkach kuchennych. Konieczne będzie też podkreślenie światłem kolekcji zabytkowych talerzy na ścianie.
W salonie odpoczywamy przed telewizorem, słuchając muzyki, czytając czy bawiąc się z dziećmi, przyjmujemy gości, jadamy świąteczne obiady. I tak dalej, i tak dalej. Znów każda z tych czynności wymaga innego oświetlenia. Jeszcze raz powtórzę, żeby nie mnożyć niepotrzebnie lamp, co oznacza także obniżenie kosztów, wybierajmy takie, które pozwalają zaspokoić więcej niż jedną potrzebę. Ta sama lampa może służyć do czytania, gdy siedzimy na sofie, i do pracy przy biurku. Wystarczy wybrać lampę podłogową o regulowanym ustawieniu źródła światła lub ścienną na długim, ruchomym ramieniu. Podczas projektowania instalacji elektrycznej zaplanujmy również więcej gniazdek elektrycznych. Przydadzą się do podłączenia lamp podłogowych i stołowych, które będziemy przestawiać odpowiednio do potrzeby. Lampy te mogą być także włączane i wyłączane włącznikiem przy drzwiach. Lamp podłogowych nie polecam jedynie do pokoi małych dzieci. Raczkując czy biegając, mogą je przewrócić.
Oświetlenie funkcjonalne to także oświetlenie prowadzące w korytarzach i na schodach, które pozwala bezpiecznie przejść w nocy z sypialni do łazienki czy do kuchni (i z takim życzeniem klientów się spotkałam). A także oświetlenie dzieł sztuki oraz szaf, szafek, szuflad.
