Budynek z wentylacją mechaniczną. Jak zapewnić jego szczelność?

Nie każdy dom musi być szczelny, ale ten, w którym chcesz mieć wentylację mechaniczną i sterować wielkością wymiany powietrza oraz zredukować straty ciepła – powinien.

Przyjmuje się, że w zabudowie z grawitacyjnym systemem wentylacji w ciągu godziny napływa do domu i ucieka z niego trzykrotnie więcej powietrza, niż wynosi jego kubatura użytkowa. Brak szczelności spowodowany otwartym systemem przewodów sprawia, że pomimo dobrej termoizolacji przegród zewnętrznych traci się sporo ciepła. Podstawą redukcji strat energii jest więc głównie wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna, która pozwala w kontrolowany sposób doprowadzać i odprowadzać powietrze z pomieszczeń. Ale sama wentylacja to nie wszystko. Jeśli już stawiasz na mechaniczną wymianę powietrza, to musisz mieć pewność, że nie migruje ono przez szczeliny w ścianach, dachu i podłodze.

Którędy ucieka powietrze

Nawet jeśli wentylacja jest sterowana przez centralę, ciepłe powietrze szuka dróg ucieczki. Przedostaje się przez wszystkie nieszczelności przegród. Najczęściej znajdują się one w ościeżach otworów okiennych i drzwiowych. Trudno jest dokładnie uszczelnić przestrzeń wokół stolarki. Ramy nie mogą się przecież stykać z murem, a całość konstrukcji pracuje i łatwo o powstanie wzdłuż styku mikroszczelin. Zwłaszcza strefa podprogowa może stanowić mostek – i termiczny, i powietrzny. Inne newralgiczne miejsca to punkty przebicia podłogi, stropu czy muru – przepusty pod przewody instalacyjne, puszki, gniazda. Liniowymi mostkami mogą też być spoiny między bloczkami lub pustakami ściennymi, które najczęściej pozostawia się niewypełnione zaprawą.

Test szczelności budynku

Obecność szczelin w przegrodach najłatwiej wykryć podczas pomiarów wskaźnika szczelności. Określa się go, wytwarzając wewnątrz budynku za pomocą specjalnego wentylatora podciśnienie 50 Pa – stąd jego symbol n50. Informuje on, jaka objętość powietrza przedostaje się przez wszystkie szczeliny domu w ciągu godziny. Norma określa maksymalną dopuszczalną wartość wskaźnika w zależności od tego, jaki standard energetyczny ma mieć budynek. W domach z wentylacją mechaniczną wynosi on 1,5, a w domach pasywnych – o najbardziej rygorystycznych wymaganiach – maksymalna wartość n50 to 0,6. Oznacza to, że w domu pasywnym o kubaturze 300 m³ objętość powietrza przedostającego się w ciągu godziny przez szczeliny nie powinna być większa niż 180 m³.

Paroizolacja

Najłatwiej zablokować przenikanie powietrza warstwą paroszczelną – folią paroizolacyjną albo okładziną z drewnopochodnych płyt OSB. W przypadku konstrukcji szkieletowych oraz na skosach połaci dachowych od dawna stosuje się takie rozwiązania, żeby chronić materiał termoizolacyjny dachu przed zawilgoceniem parą wodną migrującą z pomieszczeń wraz z ciepłym powietrzem. Żeby warstwa paroszczelna była skuteczna, musi być ciągła. Wszystkie nieszczelności to potencjalne mostki powietrzne. Najczęściej pojawiają się wzdłuż styków płyt OSB albo pasm folii paroizolacyjnej, a także tam, gdzie łączą się przegrody o różnej konstrukcji – na przykład murowana ściana ze skosem połaci dachowej lub ze ścianą szkieletową.

Zastosowanie taśm uszczelniających

Pasma folii należy sklejać ze sobą, a tam, gdzie do montażu używa się zszywek – dodatkowo zaklejać przebite fragmenty taśmą. Najlepiej wybierać taśmę dopasowaną do konkretnej folii. Odpowiednia taśma jest szczególnie ważna w przypadku paroizolacji aktywnych, reagujących na wilgotność powietrza i w zależności od potrzeb zwiększających lub zmniejszających szczelność. Taśma, podobnie jak folia paroizolacyjna, także musi działać aktywnie. Taśmą trzeba też przykleić wszystkie krawędzie folii, na przykład wyprowadzone z połaci na ściankę kolankową albo ze ściany szkieletowej na podłogę. Podczas wykańczania ścian fragment osłonięty folią po prostu się tynkuje. Jeżeli używa się płyt OSB, należy pamiętać o zaklejaniu taśmą paroizolacyjną styków między nimi i wzdłuż łączenia płyty z tynkiem. Podobny problem dotyczy styku ścian szkieletowych z fundamentami. Aby zminimalizować nieszczelności, fundamenty muszą być idealnie wypoziomowane i bardzo równe. Pod każdą ścianą oprócz typowej hydroizolacji należy umieścić dodatkowo taśmę uszczelniającą, a jej styk z podłogą dokładnie zakleić.

Szczelne ściany

Paroszczelna osłona nie zawsze jest konieczna. Niektóre przegrody z założenia mają wystarczająco szczelną strukturę. Należą do nich te wykonane ze zbrojonego betonu – fundamenty, podłoga na gruncie, żelbetowe fragmenty ścian – a także otynkowane mury. Jeżeli planuje się wykańczanie ścian suchym tynkiem, czyli okładziną z płyt gipsowo-kartonowych, aby uzyskać szczelną przegrodę, trzeba wypełnić zaprawą wszystkie spoiny muru (poziome i pionowe). Płyt nie przykleja się bowiem całą powierzchnią, a tylko na placki kleju, przez co pozostaje pod nimi pustka powietrzna. Przez niewypełnione spoiny przedostaje się powietrze.

Szczelne okna i drzwi

Przestrzeń wokół ramy należy porządnie ocieplić, a do tego zabezpieczyć przed wilgocią. Najczęściej stosuje sie tu tak zwany trójwarstwowy system izolacji – ocieplenie w środku, wodoodporna, ale paroprzepuszczalna taśma na zewnątrz i paroizolacja po wewnętrznej stronie. Do ocieplenia używa się niskorozprężnych pian poliuretanowych, a do uszczelniania – taśm systemowych. Przykleja się je do ramy okiennej jeszcze przed jej wstawieniem w ościeże. Przy montażu na dyble taśmy umieszcza się wzdłuż środka ramy. Mają taką szerokość, że dybel przechodzi przez środek, nie zmniejszając ich szczelności. Jeżeli okno montuje się na kotwy, to taśma musi być naklejona w taki sposób, żeby jej fartuch z folii paroizolacyjnej wystawał częściowo poza ramę. Po wypełnieniu szczeliny pianką poliuretanową folię przykleja się do powierzchni ościeża. Aby nie odklejała się od metalowych kotew, styki skleja się masą butylową. Niektóre taśmy są zbudowane tak, że jedna wystarcza za cały komplet do montażu warstwowego – zastępuje materiał termoizolacyjny i obie folie uszczelniające.

Przygotowanie otworu w murze

Niezależnie od wybranego systemu najpierw trzeba przygotować powierzchnię ościeży. Tylko gładkie podłoże pozwala na prawidłowy montaż taśm uszczelniających i ich równomierne rozprężenie na całej szerokości. Ościeża wyrównuje się kilkumilimetrową warstwą zaprawy tynkarskiej. Warto użyć do tego zaprawy termoizolacyjnej, by uzyskać dodatkowe korzyści energetyczne. Grubość warstwy wyrównawczej należy uwzględnić podczas robienia obmiaru otworów, żeby zamówić stolarkę o odpowiednich wymiarach. W przypadku drzwi tarasowych, żeby zmniejszyć ucieczkę ciepła przez okolicę progu, pod ramą często umieszcza się specjalne profile poszerzające. Są one zagłębione poniżej poziomu posadzki, ale to nie zwalnia z obowiązku ocieplenia ich i osłonięcia styku taśmą paroszczelną.