Dach z lukarnami. Doświetlenie poddasza i lepszy wygląd dachu
Lukarna zapewnia doświetlenie poddasza i poprawia funkcjonalność pomieszczeń pod dachem skośnym. Może być ozdobą nawet skromnej bryły. Wybierając projekt domu, który ma dach z lukarnami warto wiedzieć o nich jak najwięcej.
Autor: Andrzej Szandomirski
Nieduża lukarna też ma swoje zalety – jasno oświetlonego miejsca przy oknie jest akurat tyle, żeby postawić tam biurko
Dopóki nie wymyślono okna połaciowego, lukarny były jedynym sposobem na doświetlenie poddaszy i strychów. W ich ścianie czołowej (najczęściej będącej przedłużeniem ściany zewnętrznej niższej kondygnacji) montuje się okno pionowe. Lukarny pełnią funkcje praktyczne, ale stanowią też sposób na wzbogacenie architektury budynku. Dobrze zaprojektowane mogą być ozdobą dachu. Pozwalają urozmaicić bryłę i podkreślić znaczenie ważnych elementów, takich jak wejścia czy okna, z którymi mogą tworzyć ciekawe układy kompozycyjne. Jako element architektoniczny o długiej historii pomagają nadać domom tradycyjny charakter, a z drugiej strony często przybierają formę pasującą do nowoczesnego budownictwa.
Proporcje dachu z lukarnami
Zdarza się, że lukarny całkowicie zaburzają proporcje dachu. Aby do tego nie dopuścić, należy unikać sytuacji, gdy na dachu (a zwłaszcza na jednej połaci) jest kilka lukarn – nawet dobrze zaprojektowanych. Nagromadzenie elementów wprowadza wrażenie przeładowania. Podobnie będzie, gdy dwie takie same lukarny znajdą się zbyt blisko siebie. Efekt może nie być zadowalający, a dodatkowo prawdopodobnie pojawi się problem zalegania śniegu w załamaniach dachu. Nawet proporcjonalny dach całkowicie przysłonięty lukarnami zyska ciężki, niezgrabny wygląd. Na wygląd i funkcjonalność lukarny ma wpływ wysokość ścianki kolankowej – jeśli jest ona duża, a okno lukarny ma być na standardowym poziomie (dolna krawędź 85 cm nad posadzką), konieczne będzie przerwanie połaci dachu pod tym oknem, co sprawi, że dach podstawowy stanie się mniej widoczny.
Lukarna czy okno połaciowe
Do doświetlenia poddasza można wykorzystać nie tylko lukarny, lecz także okna połaciowe. Inwestorzy często się zastanawiają, co wybrać. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ obie propozycje mają swoje plusy i minusy. Lukarna w znaczący sposób wpływa na wygląd zewnętrzny budynku, czego nie można powiedzieć o oknie połaciowym, które jest właściwie neutralne dla architektury bryły. Jeśli wziąć pod uwagę ilość światła docierającego do pomieszczenia, rywalizację wygrywa okno połaciowe skierowane wprost w niebo i zapewniające równomierne oświetlenie wnętrza.
Okno pionowe w lukarnie
Okno w lukarnie będzie częściowo ocienione przez okap dachu, przez co doświetlenie wnętrza będzie nieco gorsze, a ponadto ograniczone do przestrzeni w pobliżu lukarny. Plusem lukarny jest natomiast dodatkowa powierzchnia użytkowa i większa wysokość w tej części pomieszczenia. Pod lukarną zawsze będzie wyżej niż pod połacią dachu. Pozwala to w większości przypadków na racjonalniejsze wykorzystanie powierzchni, ustawienie biurka lub szafki. Okno połaciowe nie daje takich możliwości. W budynkach z dachami czterospadowymi jedyną szansą stworzenia wyjścia na balkon na poddaszu jest zaprojektowanie lukarny z drzwiami balkonowymi w ścianie zewnętrznej. Producenci okien połaciowych proponują co prawda w zamian tak zwane balkonowe okno dachowe. Takie rozwiązanie jest jednak jedynie namiastką balkonu, poza tym można je zastosować tylko w bardzo specyficznych warunkach: przy konstrukcji dachu bez ścianki kolankowej i o kącie nachylenia połaci 35-55°.
Okno połaciowe - tańsza alternatywa
Dla inwestorów istotne są łatwość i niskie koszty wykonania. W obu tych dyscyplinach lukarna przegra rywalizację z oknem dachowym. Zrobienie lukarny jest dużo trudniejsze i kosztowniejsze niż zamontowanie okna dachowego. Należy pamiętać, że budując ją, zaburza się połać, komplikuje konstrukcję więźby, utrudnia spływanie wody z dachu. Tworzy się także dodatkowe krawędzie przecinające połać, które mogą się stać źródłem nieszczelności. Trzeba również wiedzieć, że zarówno ściany lukarny, jak i jej dach muszą być należycie uszczelnione i ocieplone. Inwestorzy często odsuwają w czasie prace nad zewnętrznym ociepleniem budynku, jednak ocieplenie i otynkowanie lukarny powinny się odbyć jeszcze przed ułożeniem pokrycia dachu. Umożliwi to prawidłowe wykonanie obróbek blacharskich lukarny oraz zapobiegnie konieczności demontażu pokrycia i jego ewentualnemu uszkodzeniu lub zabrudzeniu tynkiem, jeśli te prace zostaną odłożone na później.
Lukarna z dachem dwuspadowym
Najbardziej rozpoznawalna lukarna z dachem dwuspadowym należy do najprostszych w wykonaniu. Stosuje się ją na dachach o dużym i średnim spadku. Najczęściej jest dosyć wąska – im szersza ścianka czołowa, tym większym dachem trzeba przekryć lukarnę, co zwiększa prawdopodobieństwo, że będzie ona dominować na głównej połaci.
Lukarna z dachem trójspadowym
Dla odmiany lukarna nakryta dachem trójspadowym dobrze wygląda na połaci o małym spadku – jej dach jest bowiem najczęściej niewielki i łatwiej zharmonizować go z innymi elementami architektury domu.
Lukarna z dachem jednospadowym
Lukarna z dachem jednospadowym, czyli pulpitowym, jest chyba najprostszym rozwiązaniem pod względem konstrukcyjnym. Stosuje się ją na ogół na dachach o spadku powyżej 40° (jej daszek nie jest wówczas zbyt długi). Lukarna pulpitowa może być bardzo szeroka – jej prosta forma sprawia, że nie będzie wyglądała niezgrabnie nawet wtedy, gdy zamontujemy w niej na przykład dwa okna dwuskrzydłowe. Odmianą tej lukarny, coraz częściej spotykaną w projektach, zwłaszcza tych o nowoczesnej formie, jest lukarna nakryta stropodachem. Prosty sześcian wystający z połaci dachu może wyglądać niezwykle interesująco i podkreślać współczesny charakter budynku.
Wole oko
Chyba najbardziej skomplikowanym i kosztownym rodzajem lukarny jest tak zwane wole oko. Wielu przyszłym właścicielom domów podobają się jego łagodne krzywizny. Nie na każdym dachu można jednak wykonać ten typ lukarny. Dużą rolę odgrywa tu pokrycie. Najlepiej nadają się do tego elementy małogabarytowe, na przykład dachówka karpiówka lub inne rodzaje dachówek ceramicznych bądź cementowych. Bardzo trudno będzie pokryć tradycyjne wole oko blachą. Trzeba jednak wiedzieć, że choć lukarna tego typu ozdobi dom, w niewielkim stopniu poprawi jego funkcjonalność, bo słabo doświetli poddasze. Dla przykładu wole oko o podstawie około 5 m będzie miało wysokość poniżej 1 m (więc można będzie w nim zamontować jedynie niewielkie okno). Jest to także najdroższy i najtrudniejszy w wykonaniu rodzaj lukarny. Wymaga wiedzy oraz fachowości zarówno od projektanta, jak też od cieśli i dekarza.
Konstrukcja lukarny
Lukarny na ogół składają się z trzech ścian (wyjątkiem jest tutaj wole oko z tylko jedną ścianą) i dachu, który może mieć różną geometrię. Ściana frontowa najczęściej jest przedłużeniem ściany frontowej budynku (niższej kondygnacji). To w niej montuje się okno lub drzwi balkonowe. Przeważnie ściana ta jest wykonana z tego samego materiału co reszta ścian zewnętrznych, choć to nie reguła. Technologia wykonania ścian bocznych najczęściej polega na wypełnieniu powstałych trójkątów materiałem termoizolacyjnym i zaizolowaniu ich paroizolacją oraz wiatroizolacją. Wewnętrzne wykończenie mogą stanowić płyty g-k, zewnętrzne – tynk cienkowarstwowy na styropianie mocowany do desek lub płyt OSB. Połacie dachu lukarny wykonuje się tak samo jak połacie dachu głównego. W niektórych przypadkach, gdy dach główny jest pokryty na przykład dachówką, a kąt dachu na połaciach lukarny jest mniejszy niż kąt dachu głównego i nie można go pokryć tym samym materiałem, dach lukarny może być wykończony na przykład blachą.
Autor: Andrzej Szandomirski
Od stuleci wykorzystywane do doświetlenia poddaszy, lukarny są niezawodnym sposobem na to, aby nadać bryle tradycyjny wygląd
