Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku bez tajemnic

Świadectwo charakterystyki energetycznej ma na celu dostarczenie wiedzy na temat energochłonności budynku. Pozwoli ono lepiej poznać koszty, które będziemy musieli ponieść w czasie użytkowania budynku.

Spis treści

1. Cel wprowadzenia certyfikacji energetycznej budynków
2. Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku
3. Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku definicja
4. Kto wystawia świadectwo charakterystyki energetycznej budynku?
5. Ważność świadectwa charakterystyki energetycznej budynku
6. Obowiązki osoby wystawiającej świadectwa charakterystyki energetycznej budynków
7. Budynki podlegające certyfikacji
8. Charakterystyka energetyczna w projekcie budynku
9. Jakie dane zawiera świadectwo charakterystyki energetycznej budynku?
10. Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku jako pomoc
11. Jak uzyskać świadectwo charakterystyki energetycznej budynku
12. Czy świadectwo wpływa na wartość budynku?

Cel wprowadzenia certyfikacji energetycznej budynków

Konieczność określenia zapotrzebowania budynków na energię, a w dalszej perspektywie jego ograniczenia dostrzegła Unia Europejska, uchwalając Dyrektywę w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, zwaną Dyrektywą EPBD (Energy Performance Buildings Directive – 2002/91/ EC). Jej podstawowym celem było ustalenie klasyfikacji energetycznej wszystkich nowo budowanych, sprzedawanych oraz wynajmowanych budynków i lokali w Europie. Dokumentem przedstawiającym jakość energetyczną budynków  jest tzw. świadectwo charakterystyki energetycznej. Unijna Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynku narzucała konieczność wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych mających na celu wdrożenie obowiązkowego certyfikowania budynków, najpóźniej od 1 stycznia 2009 r. Dyrektywa nie dyktowała jednak ścisłych, uniwersalnych zasad oceny jakości energetycznej budynku – szczegółowe przepisy ustalają poszczególne kraje członkowskie. Określała ona jedynie zakres celów, które muszą być osiągnięte metodami lokalnymi. Z tego powodu zasady obliczeń są właściwe dla danego kraju. W Polsce dyrektywę wprowadzono nowelizacją ustawy Prawo budowlane z 19 września 2007 r., w której zawarto wszelkie potrzebne informacje na temat jej implementacji.

Początkowe regulacje prawne miały na celu jedynie informowanie o charakterystyce energetycznej budynków. W kolejnych przepisach określono minimalne wymagania co do efektywności energetycznej budynków możliwe do osiągnięcia przy zachowaniu opłacalności ekonomicznej budowy. Dyrektywa 2010/31/UE dotyczyła charakterystyki energetycznej budynków nowych, a także istniejących, ale sprzedawanych lub wynajmowanych albo takich, które zostały poddane znaczącej renowacji. Zobowiązywała ona państwa członkowskie UE do zmiany do 9 lipca 2012 r. krajowych przepisów dotyczących charakterystyki energetycznej budynków. Ponadto od 9 lipca 2013 r. wszystkie wybudowane budynki będą musiały spełniać określone w dyrektywie normy dotyczące minimalnej charakterystyki energetycznej.

Wprowadzenie charakterystyki energetycznej budynków to jeden z kroków w procesie mającym na celu zmniejszenie udziału budynków mieszkalnych w zmianach klimatycznych i zanieczyszczeniu powietrza. Celem jest zmniejszenie zapotrzebowania na energię w budynkach mieszkalnych, zastosowanie w nich odnawialnych źródeł energii, zmniejszenie emisji dwutlenku węgla i innych zanieczyszczeń do atmosfery.

W Polsce 29 sierpnia 2014 r. uchwalono ustawę dotyczącą bezpośrednio charakterystyki energetycznej budynków, która wdrażała częściowo dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków oraz częściowo dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE.

Od 2014 r. w Polsce rozpoczął się proces zaostrzania wymogów technicznych w odniesieniu do budynków mieszkalnych zmierzający do tego, żeby od 2021 r. wszystkie nowe domy budowano w standardzie energooszczędnym.

Wiosną 2021 r. Rada Ministrów przygotowała projekt zmian w ustawie z 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków, które mają na celu poprawienie skuteczności systemu oceny efektywności energetycznej budynków. Mimo planowania rozpoczęcia prac legislacyjnych na II kwartał 2021 r. na razie projekt wciąż czeka na uruchomienie procesu.

Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku

Jakość energetyczna budynku przedstawiana na świadectwie jest informacją na temat ilości energii potrzebnej do funkcjonowania budynku, z uwzględnieniem wszystkich jego elementów, czyli konstrukcji, instalacji i zastosowanych rozwiązań technicznych. Świadectwo jest częścią dokumentacji technicznej obiektu. Jego wzór określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub lokalu. Dokument taki mieści się na czterech stronach A4 i złożony jest w sposób uniemożliwiający jego zdekompletowanie. Ponadto świadectwo musi być również sporządzone w wersji elektronicznej, tożsamej z wersją drukowaną.

Kto wystawia świadectwo charakterystyki energetycznej budynku?

Zgodnie z ustawą z 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków świadectwo charakterystyki energetycznej budynku mogą sporządzić osoby, które spełniają łącznie poniższe warunki:

• posiadają pełną zdolność do wykonywania czynności prawnych;

• nie były karane za przestępstwa przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, za przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych lub za przestępstwa skarbowe;

• są absolwentami studiów wyższych i uzyskały tytuł inżyniera lub magistra inżyniera, inżyniera architekta lub magistra inżyniera architekta, inżyniera architekta krajobrazu lub magistra inżyniera architekta krajobrazu, inżyniera pożarnictwa lub magistra inżyniera pożarnictwa,
• lub ukończyły studia wyższe inne niż wymienione w punkcie wyżej oraz studia podyplomowe, których program uwzględnia zagadnienia związane z charakterystyką energetyczną budynków, wykonywaniem audytów energetycznych budynków, budownictwem energooszczędnym i odnawialnymi źródłami energii,
• lub posiadają uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej, inżynieryjnej lub instalacyjne.

Wykaz osób mających uprawnienia do wykonywania charakterystyki energetycznej budynków znajduje się na stronie Ministerstwa Rozwoju i Technologii.

W wykazie tym można znaleźć także osoby, które uzyskały wcześniej prawo do wystawiania świadectw charakterystyki energetycznej na podstawie obowiązujących wtedy przepisów.

Do wykazów osób uprawnionych mogą być również wpisane osoby świadczące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej usługi transgraniczne, które są uprawnione do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej w państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz państwie, które zawarło z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi umowę regulującą swobodę świadczenia usług.

Warto pamiętać, że osoba w jakikolwiek sposób związana z procesem budowlanym danego obiektu, czyli np. kierownik budowy lub projektant, nie może sporządzać świadectwa charakterystyki energetycznej dla tego budynku. Także właściciel ma zakaz opracowania świadectwa dla swojego budynku.

Ważność świadectwa charakterystyki energetycznej budynku

Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku, zwane również certyfikatem jakości energetycznej budynku, jest ważne 10 lat od momentu jego wystawienia. Jednak w przypadku modernizacji lub remontu, na skutek którego zmienia się charakterystyka obiektu (np. wymiana okien, kotła, ocieplenie), świadectwo charakterystyki należy sporządzić na nowo. Taki obowiązek ma w tej sytuacji inwestor lub właściciel budynku.

Obowiązki osoby wystawiającej świadectwa charakterystyki energetycznej budynków

Autor świadectwa charakterystyki energetycznej powinien:

• przechowywać sporządzone przez siebie świadectwa charakterystyki energetycznej przez 10 lat,
• zawrzeć umowę ubezpieczenia OC za szkody wyrządzone w związku ze sporządzaniem świadectw,
• przechowywać przez okres ważności świadectwa dokumenty (lub ich kopie) i dane, na podstawie których sporządził świadectwo charakterystyki energetycznej.

Budynki podlegające certyfikacji

We wcześniej obowiązujących przepisach znajdował się zapis, że świadectwo charakterystyki energetycznej powinien mieć przygotowany każdy nowy budynek. Zgodnie z ustawą z 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków takie świadectwo powinien mieć wystawiony budynek (lub jego część), gdy jest

• wynajmowany, 
• sprzedawany.

Obowiązkowi takiemu nie podlegają:

• zabytki i budynki podlegające ochronie,
• budynki stanowiące miejsca kultu i działalności religijnej,
• obiekty przemysłowe i gospodarcze niewyposażone w instalacje zużywające energię, z wyłączeniem instalacji oświetlenia wbudowanego;,
• budynki mieszkalne przeznaczone do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku,
• wolno stojące obiekty o powierzchni użytkowej poniżej 50 m2,
• budynki gospodarstw rolnych o wskaźniku EP określającym roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną nie wyższym niż 50 kWh/(m2∙rok).

Charakterystyka energetyczna w projekcie budynku

Każdy projekt nowego domu zawiera jego charakterystykę energetyczną sporządzoną podobnie jak w świadectwie. To pozwala zorientować się potencjalnemu inwestorowi, jaki poziom energochłonności reprezentuje zaprojektowany budynek. W charakterystyce uwzględnia się rozwiązania przyjęte w projekcie, na podstawie których architekt sporządził jego charakterystykę energetyczną. O ile technologia wznoszenia murów, zastosowana stolarka mogą nie ulec zmianie, to wybór urządzeń grzewczych - tak, ponieważ często zależy np. od lokalizacji. Wybór urządzeń grzewczych, rozwiązań dotyczących wentylacji, klimatyzacji, jest jednym z istotnych elementów wpływających na charakterystykę energetyczną budynku, który może ulec zmianie podczas jego realizacji.

Jakie dane zawiera świadectwo charakterystyki energetycznej budynku?

Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku jest dokumentem urzędowym. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynków ma ono określoną formę i wzór.

Podstawowym elementem świadectwa są:

• wskaźniki rocznego zapotrzebowania na:

energię użytkową,

energię końcową,

nieodnawialną energię pierwotną.

Określa się również

• wielkość emisji dwutlenku węgla
• procentowy udział nieodnawialnych źródeł energii w rocznym zapotrzebowaniu na energię końcową.

• Suwak energetyczny

Istotnym elementem świadectwa jest obrazowa wartość wskaźnika zapotrzebowania na energie pierwotną (EP) certyfikowanego obiektu, przedstawiona w formie tzw. suwaka. Wyraża ona obliczeniową wartość zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną niezbędną do ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz napędu urządzeń pomocniczych. Nie jest to jednak informacja, która w jakikolwiek sposób może przybliżyć nam rzeczywiste koszty eksploatacji budynku. Wartość przedstawiona na suwaku nie mówi nam wprost o energooszczędności lub energochłonności budynku. Jednak osiągnięcie odpowiednio niskiego wskaźnika EP jest jednym z warunków technicznych, które muszą spełniać budynki. Od 2014 r. obniżano wartość wskaźnika EP. Od 2021 r. nowo wznoszone domy muszą mieć ten wskaźnik nie większy niż 70 kWh/(m2.rok). 

• Wskaźnik potencjalnych kosztów EK

Inną wartością (już nie tak bardzo eksponowaną na świadectwie) jest wartość wskaźnika energii końcowej, czyli roczne zapotrzebowanie energii końcowej na jednostkę powierzchni pomieszczeń o regulowanej temperaturze powietrza w budynku albo lokalu mieszkalnym. Wartość ta jest szacunkowym poziomem zużycia energii w warunkach standardowej eksploatacji. Oznacza to, iż teoretycznie można przemnożyć ją przez cenę 1kWh (ale uzyskanego z właściwego paliwa), otrzymując w ten sposób potencjalny koszt eksploatacji budynku. Jednak nie w każdym przypadku możliwe będzie takie przeliczenie. Wartość energii końcowej dotyczy poziomu energii zarówno odnawialnej, jak i nieodnawialnej. Na przykład, gdy mamy budynek w części zasilany przez energię słoneczną (np. kolektory słoneczne), wartość energii końcowej uwzględnia zapotrzebowanie na energię również z tego źródła, a jak wiadomo energia słoneczna nic nie kosztuje. Dlatego też istotna jest interpretacja wyników uzyskanych na świadectwie przez niezależnego eksperta. Tylko na tej podstawie potencjalne koszty eksploatacji będą zbliżone do realnych. Niezależnie od tego, wartość EK jest jedną z najważniejszych informacji, jakie możemy uzyskać dzięki świadectwu.

• Dane szczegółowe

Świadectwa charakterystyki energetycznej budynku zawiera także dane dotyczących wielkości i przeznaczenia obiektu, jego konstrukcji, powierzchni, kubatury oraz opis instalacji zastosowanych w budynku. 

Ważne są szczegółowe informacje dotyczące zapotrzebowania na energię użytkową, końcową i pierwotną, z podziałem na ogrzewanie i wentylację, ciepłą wodę, chłodzenie oraz oświetlenie wbudowane.  Dzięki procentowemu przedstawieniu zapotrzebowania na energię pierwotną, końcową i użytkową możemy dowiedzieć się, które elementy ogrzewania i wentylacji, instalacji ciepłej wody użytkowej i urządzeń pomocniczych są najbardziej energochłonne względem całego budynku. Pozwala to podjąć decyzję o działaniach zmierzających do ograniczenia zużycia energii, które mogą być wymienione w zaleceniach dotyczących opłacalnej ekonomicznie i wykonalnej technicznie poprawy charakterystyki energetycznej budynku (na końcu świadectwa).

Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku jako pomoc

Świadectwo nie ma na celu nałożenie na nas kolejnych opłat i wymogów formalnych, ale przede wszystkim poszerzenie wiedzy na temat energochłonności budynku, co pozwoli lepiej poznać strukturę kosztów, które musimy ponieść w procesie zarządzania nim. Jednocześnie wskazuje ono możliwości ograniczenia kosztów związanych z energią dostarczaną do obiektu. Ponadto niski koszt eksploatacji energetycznej budynku może być jednym z elementów mających wpływ na decyzję o zakupie czy wynajmie danego budynku. Pamiętajmy, że celem świadectw nie jest ich wystawianie, lecz promocja energooszczędnych rozwiązań, a tym samym ochrona środowiska naturalnego.

Jak uzyskać świadectwo charakterystyki energetycznej budynku

W przypadku sprzedaży bądź najmu przedstawia się aktualne świadectwo lub wystawia się je zgodnie z aktualnym stanem budynku. Niezależnie od tego, czy sporządzamy świadectwo dla budynku nowego czy istniejącego, ważna jest dokumentacja projektowa. W przypadku budynków nowych w dokumentacji projektowej należy zaznaczyć wszelkie zmiany dokonane w trakcie budowy. Na podstawie tej szczegółowej dokumentacji oraz wizji lokalnej doradca energetyczny przygotowuje świadectwo. W sytuacji, gdy nie dysponujemy pełną, aktualną dokumentacją obiektu, wymagana może być inwentaryzacja. Jednak jest to odrębne działanie. Świadectwo charakterystyki energetycznej należy ponownie sporządzić również po przeprowadzeniu modernizacji. Świadectwo dołączamy, zarówno w wersji elektronicznej, jak i drukowanej  do aktu sprzedaży/ najmu budynku lub lokalu. Obowiązek zachowania dokumentu spoczywa na właścicielu budynku.

Czy świadectwo wpływa na wartość budynku?

Informacja na temat kosztów eksploatacji coraz częściej ma wpływ na wybór projektu czy budynku. W przypadku budynków nowych dane dotyczące zużycia energii mogą decydować o modyfikacjach w projektach ograniczających koszt późniejszych modernizacji. Ponadto informacje w nim zawarte mogą znacząco wpłynąć na cenę obiektu. Jeśli mamy do wyboru dwa identyczne budynki różniące się jedynie charakterystyką energetyczną, bez zastanowienia zakupimy dom o niższym zużyciu energii. Taka sytuacja daje podstawy do zróżnicowania obiektów budowlanych oraz projektów pod względem charakterystyki energetycznej i energooszczędności. Z informacji płynących z zagranicy wynika, że wpływ charakterystyki energetycznej na wartość budynku stale rośnie wraz ze wzrostem cen za energię i ciepło.