Gładź czy masa szpachlowa? Czym się różni masa szpachlowa od gładzi? Kiedy stosować gładź, a kiedy szpachlówkę?

Do czego służy masa szpachlowa, do czego gładź? Trzeba wiedzieć, że to zupełnie inne produkty, o odmiennych właściwościach użytkowych, które decydują o ich przeznaczeniu. Jakie są rodzaje gładzi i mas szpachlowych i jakie mają zastosowanie. Jak nakłada się gładź, a jak szpachlę? Porównujemy.

Spis treści

1. Gładzie gipsowe i masy szpachlowe - rodzaje, skład i właściwości
2. Gładzie gipsowe i masy szpachlowe - zastosowanie
3. Gładzie i szpachle - przygotowanie ściany, nakładanie, wykończenie
4. Nakładanie gładzi, szpachli...
5. Po nałożeniu gładzi i masy szpachlowej kontrola gładkości
6. Jaką gładź stosować?

Gładzie gipsowe i masy szpachlowe - rodzaje, skład i właściwości

Do wykonywania powłok z zapraw budowlanych stosowane są suche mieszanki i gotowe masy szpachlowe na spoiwach mineralnych lub organicznych. Ze względu na przeznaczenie można wyróżnić materiały szpachlowe do wykonywania całopowierzchniowych powłok wyrównawczych i wygładzających (np. tynków jednowarstwowych pocienionych, gładzi szpachlowych, warstw pośrednich między tynkami podkładowymi a nawierzchniowymi), a także wzmacniających lub ozdobnych. Oddzielną grupę stanowią szpachlówki i kity szpachlowe stosowane miejscowo do wyrównywania i napraw podłoża lub maskowania połączeń elementów.

Do szpachlowania połączeń płyt gipsowo-kartonowych używamy mas specjalnie do tego przeznaczonych. W praktyce jednak inwestorzy i wykonawcy stosują umowne nazewnictwo i podziały proponowane przez producentów, np. uwzględniając miejsce zastosowania, materiał podłoża, rodzaj użytej wyprawy, sposób nanoszenia, liczbę warstw zaprawy, technikę wykonania.

Przykładowe rodzaje gładzi:

• gładzi gipsowe – mają małą granulację, pozwalającą uzyskać bardzo cienkie i gładkie powłoki (grubości 0,3–3 mm);
• gładzie cementowe i cementowo-wapienne – w przeciwieństwie do gipsowych mogą być stosowane także w pomieszczeniach o wilgotności przekraczającej 70%. Ściany pokryte gładzią powstałą na bazie wysokiej jakości białego cementu są zarówno śnieżnobiałe, jak i idealnie gładkie;
• gładzie wapienne i gipsowo-wapienne – do wygładzania powierzchni wewnętrznych tynków wapiennych w pomieszczeniach suchych;
• gładzie polimerowe – łatwiejsze w nakładaniu i obróbce niż gładzie gipsowe. Pozwalają uzyskać bardzo gładką powierzchnię. Dzięki dużej elastyczności są odporne na pękanie;
• sztablatura – wykończenie jeszcze gładsze niż gładź. Podobnie jak ona składa się z dwóch warstw, z tym że warstwę zewnętrzną (grubość 1–2 mm) wykonuje się z gipsu modelowego, który wygładza się na mokro pacą stalową aż do wyświecenia;
• stiuk – tynk ozdobny nakładany na otynkowane wcześniej podłoże, któremu przez odpowiednią technikę barwienia i zacierania nadaje się wygląd kamienia naturalnego – najczęściej marmuru.Zwykle aplikuje się go w dwóch warstwach, które pokrywa się warstwą ochronną z wosku. Powłokę dekoracyjną wykonuje się z gotowej zaprawy gipsowej lub gipsowo-wapiennej wzbogaconej o pył marmurowy albo drobnoziarnisty piasek. Jest to najdroższy sposób na wykończenie ścian gipsem, stosowany przede wszystkim we wnętrzach stylizowanych. Użycie materiałów opartych na siarczanie wapnia pozwala na utrzymanie korzystnego mikroklimatu pomieszczeń, w których istnieje odpowiednia cyrkulacja powietrza. Bardzo ważną zaletą wyrobów gipsowych jest ich odporność na działanie ognia (zaliczane są do tworzyw niepalnych).

Przykładowe rodzaje mas szpachlowych:

• tzw. startowe,
• uniwersalne,
• do spoinowania płyt g-k,
• wyrównawcze,
• renowacyjne.

• Patrz też: Gładź szpachlowa w proszku czy gotowa?

Gładzie gipsowe i masy szpachlowe - zastosowanie

Gładzie gipsowe i masy szpachlowe to zupełnie różne produkty. Gładź to dekoracyjne, wygładzające wykończenie ścian i sufitów, natomiast masa szpachlowa jest warstwą wyrównującą, a nawet prostującą ścianę.

Gładź gipsowa to dekoracyjne wykończenie wygładzające lub wyrównujące chropowatą powierzchnię innych tynków, najczęściej cementowych czy cementowo-wapiennych i przygotowujące je do malowania. Może też stanowić ostateczną powłokę ściany. Spodni tynk musi być równy, gdyż gładź, choć układa się ją najczęściej w dwóch warstwach, jest dość cienka (łączna grubość dwóch warstw to ok. 2–3 mm). Po wyschnięciu i stwardnieniu zewnętrznej warstwy szlifuje się ją drobnoziarnistym papierem ściernym lub specjalną siateczką ścierną.

Masy szpachlowe to zazwyczaj suche mieszanki, często gipsowe, które rozrabia się wodą (niektóre dostępne są w postaci gotowych past). Dzięki nim można wypełniać ubytki, naprawiać rysy i pęknięcia, jak również wygładzać powierzchnie, np. przed malowaniem, tapetowaniem, nakładaniem tynków strukturalnych i cienkowarstwowych mas dekoracyjnych. Stosowane są do szpachlowania ścian, wypełniania ubytków w tynkach wewnątrz pomieszczeń, wykonywania sztukaterii. Mogą być też używane do spoinowania płyt g-k (dzięki mikrowłóknom lub specjalnym polimerom), a także do innych prac, np. do korygowania większych nierówności precyzyjnego wyprowadzania płaszczyzn i kątów ścian oraz sufitów, czy osadzania narożników. Ilość dodatków zależy od przeznaczenia danej zaprawy.

O zastosowaniu decydują właściwości – wytrzymałość (większa niż gładzi) i możliwość nakładania jednorazowo stosunkowo grubej warstwy (nawet do 8 mm) pozwalają zniwelować nawet duże nierówności w jednym cyklu roboczym, skracając czas i koszty prac. Ponadto masę szpachlową cechuje wysoka przyczepność do podłoża.

Gładzie i szpachle - przygotowanie ściany, nakładanie, wykończenie

Przed przystąpieniem do nakładania gładzi należy przede wszystkim ocenić jak duże nierówności trzeba zniwelować. Zależy to głównie od rodzaju i stanu podłoża. Ściany wymagają zwykle doprowadzenia do jednolitej płaszczyzny, trzeba więc zastosować odpowiednio grubą warstwę szpachli. W takich sytuacjach najlepiej sprawdzą się masy szpachlowe, które można stosować o jednorazowej grubości większej niż gładź bez obaw o spękania. Nanosi się je pojedynczą warstwą grubości nawet 7–8 mm, podczas gdy grubość jednorazowej powłoki z gładzi gipsowej nie powinna przekroczyć 1 mm.

Świeże tynki cementowo-wapienne można szpachlować dopiero po upływie 3–4 tygodni od ich położenia, a gipsowe po 2–3 tygodniach. Jest to czas potrzebny, aby tynk dobrze związał i zaszły w nim niezbędne reakcje chemiczne.

Przygotowanie podłoża. Przed nałożeniem szpachli, gładzi, sztablatury czy stiuku trzeba przygotować podłoże. Im dokładniej to zostanie zrobione, tym lepsza będzie przyczepność i, co za tym idzie, trwałość warstwy wygładzającej.

Czyszczenie. Wszelkie luźno związane i osypujące się fragmenty podłoża oraz różnego rodzaju powłoki malarskie (np. z farby klejowej czy olejnej), które mogłyby osłabić przyczepność gipsu, należy usunąć szczotką drucianą lub szpachelką.

Wyrównanie ścian. Nawet starannie wykonane tynki nie mają idealnie gładkiej powierzchni – ich faktura jest naturalnie chropowata. Jeśli więc wolimy mieć idealnie gładkie ściany, ich powierzchnia przed malowaniem powinna zostać wyrównana cienką warstwą gładzi lub szpachlowej masy gipsowej. Czynność ta wymaga dużej dokładności i wprawy. Warto pamiętać, że warstwa zwykłej gładzi gipsowej jest na tyle cienka, iż nie zamaskuje głębokich rys oraz znacznych nierówności na powierzchni ścian czy sufitów. Gdy są one większe, lepiej i taniej jest pokryć je warstwą tynku gipsowego lub masy szpachlowej.

Zapewnianie szorstkości. Dużo łatwiej nakładać gips na podłoże szorstkie. Dlatego jeśli nowo położony tynk ma być wykończony gładzią czy sztablaturą, nie należy przesadzać z jego zacieraniem – im bardziej chropowata powierzchnia, tym większa jest płaszczyzna styku masy wygładzającej i tynku, a co za tym idzie – większa wzajemna przyczepność.

Gruntowanie. Oczyszczone podłoże wymaga jeszcze zagruntowania, które je wzmacnia, zmniejsza jego chłonność oraz zwiększa przyczepność zaprawy. Chłonność podłoża można sprawdzić, zraszając je np. spryskiwaczem do kwiatów. Jeśli nie jest zbyt chłonne, woda swobodnie po nim spłynie, gruntowanie zaś polegać będzie tylko na zwilżeniu wodą. Jeśli jednak jest bardzo chłonne (woda szybko wsiąka w ścianę), konieczne może się okazać pokrycie specjalnym środkiem gruntującym, dobranym do rodzaju podłoża. Bardzo ważnym zadaniem gruntów jest wzmocnienie podłoża, co jest możliwe dzięki ich wodorozcieńczalności i zawartej w nich drobnocząsteczkowej żywicy lub innych dodatków (np. szkła wodnego potasowego), głęboko penetrujących podłoże i dodatkowo je wiążących.

Grunty zawierające kruszywo kwarcowe aplikowane na podłoża gładkie (np. beton) zwiększają przyczepność nakładanych wypraw. Prace z udziałem mas szpachlowych i gładzi należy wykonywać przy temperaturze otoczenia, materiału i podłoża od 5 do 25°C. Większość dostępnych na rynku produktów opartych na spoiwie cementowym ma czas przydatności 9–12 miesięcy, a produktów gipsowych 6–9 miesięcy.

Istnieją jednak produkty gipsowe o terminach ważności sięgających 12 miesięcy. Wszystkie mieszanki proszkowe przygotowywane są za pomocą wolnoobrotowych mieszadeł mechanicznych, tak aby uniknąć napowietrzenia przygotowanej masy i zachować odpowiedni dobór proporcji suchej mieszanki do wody. Dodatkowo każda współczesna mieszanka w proszku (szpachla, gładź, klej itp.) wymaga tzw. czasu dojrzewania między kolejnymi etapami mieszania. Niedostosowanie się do tych wymogów może doprowadzić do przedwczesnego wiązania, otrzymania niewłaściwej konsystencji i w efekcie zmarnowania materiału.

Zabezpieczanie przed korozją. Gips w połączeniu z wilgocią przyspiesza korozję stali, dlatego elementy stalowe narażone na kontakt z zaprawą gipsową wymagają zabezpieczenia antykorozyjnego.

Nakładanie gładzi, szpachli...

Do przygotowania mieszanek należy używać specjalnego mieszadła o obłych kształtach. Trzeba zwrócić uwagę, aby przygotowana masa została dokładnie wymieszana i nie zawierała żadnych grudek, a do nakładania użyto wyłącznie narzędzi ze stali nierdzewnej.

Sposoby aplikacji poszczególnych mas:

Nakładanie gładzi – warstwa wierzchnia, wymagająca starannej aplikacji. Po wyschnięciu szpachli „zgrubnej” drobne nierówności trzeba usunąć pacą, następnie omieść szczotką, a potem nałożyć cienką warstwę gładzi (tzw. finisz), jeśli potrzeba, to dwukrotnie. Na rynku dostępne są produkty do nakładania metodą „mokre na mokre”. Po wyschnięciu gładź należy przeszlifować za pomocą packi z papierem lub siatką ścierną (granulacja 100–180, zależnie od wskazań producenta). W kątach i miejscach trudno dostępnych szczególnie polecana jest gąbka ścierna.

Nakładanie szpachli – warstwa „zgrubna” traktowana jako podkład pod następną, wierzchnią warstwę wykończeniową – gładź. Nie wymaga szczególnie starannego wygładzania. Przygotowaną masę nakłada się równomiernie na przygotowane wcześniej podłoże metalową, nierdzewną pacą, dociskając ją mocno do powierzchni ścian i sufitów. Na ścianach masę warto nakładać pasami od podłogi ku górze. Na suficie natomiast należy ciągnąć pacę do siebie, w kierunku – od okna w głąb pomieszczenia.

Sztablatura – wykonuje się ją podobnie jak gładź, ale ostatnią warstwę wygładza się na mokro, aż do wyświecenia.

Stiuk – aplikuje się go podobnie do gładzi, ale to praca wyłącznie dla profesjonalistów (drogi materiał). Uzyskanie odpowiedniego efektu wymaga nie tylko dużo więcej umiejętności, staranności i siły, ale również specjalnych pac i w końcowej fazie dodatkowych materiałów (np. wosku).

Po nałożeniu gładzi i masy szpachlowej kontrola gładkości

Gładkość powierzchni można sprawdzić, przykładając do ściany, w kilku miejscach i w różnych kierunkach, dwumetrową łatę, albo kierując strumień światła wzdłuż płaszczyzny ściany. Pod łatą nierówności ujawnią się jako grubsze i cieńsze prześwity, a w strumieniu światła jako cienie.

Jaką gładź stosować?

Przy wyborze odpowiedniej gładzi należy wziąć pod uwagę następujące kryteria:

• oszczędność czasu – spełnia je gotowa gładź, za pomocą której można od razu zacząć pracę. Jest to jednoskładnikowy produkt w postaci mokrej o małym skurczu objętościowym, co daje oszczędność około 20 minut, które w przypadku masy w proszku przeznaczone zostają na jej przygotowanie – rozrobienie, czas dojrzewania i osiąganie właściwej konsystencji podczas drugiego wymieszania. Dodatkowo, gładzią gotową można wykonać powierzchnię w ciągu jednego dnia roboczego;
• właściwej konsystencji – gotowa gładź (masa) jest fabrycznie rozrobiona. W przypadku proszków musi być zachowany odpowiedni dobór proporcji suchej mieszanki do wody. W innym wypadku masa źle się rozprowadza na podłożu – zbyt wodnista może spływać ze ściany, a w rozrobionej zbyt małą ilością wody powstaną grudki;
• niskich kosztów – gładź w proszku (do własnoręcznego przygotowania) stanowi rozwiązanie zdecydowanie obniżające koszty remontu;
• czystości pomieszczenia, w którym wykonuje się gładzie – brak unoszącego się pyłu gipsowego (lub dolomitowego) w powietrzu jest możliwy przy zastosowaniu gładzi gotowych;
• ilości odpadów – jest ich mniej gdy używamy produktów gotowych. Niewykorzystaną masę można zostawić w wiaderku i nakładać następnego dnia;
• sposobu nakładania (ręcznego lub maszynowego) – większość dostępnych mas gotowych, w przeciwieństwie do proszkowych, może być nakładana maszynowo. Obydwa typy przeznaczone są m.in. do całopowierzchniowego szpachlowania podłoży, więc o wyborze sposobu aplikacji decyduje głównie budżet, czas przeznaczony na remont, a dodatkowo dostępność sprzętu.