Sztukateria znowu modna! Z czego można zrobić sztukaterię? Jak łączyć?
Współczesna architektura to nie tylko prostota form, lecz także umiejętność łączenia stylów. Ten nowoczesny eklektyzm wyraża się między innymi powrotem sztukaterii. To wykończenie coraz częściej pojawia się w domach i mieszkaniach w swych tradycyjnych i nowych formach. Z czego można zrobić sztukaterię? Z czym ją łączyć?
Autor: Piotr Mastalerz, projekt: Wojciech Drajewicz
Sztukaterie wprowadzają do wnętrz nastrój i styl z minionych epok. Doskonale pasują do wysokich pomieszczeń, dawnych kształtów otworów okiennych i mebli retro
Spis treści
- Co to znaczy sztukateria?
- Sztukateria - materiały i zastosowanie
- Możnaż i wykończenie sztukaterii
- Sztukateria przy podłodze i pod sufitem
- Lamperia i angielska boazeria
- Oprawa ze sztukaterii
- Efektowne połączenia
Co to znaczy sztukateria?
Sztukaterie to sposób dekoracji dużych powierzchni ścian, sklepień i sufitów przez podzielenie ich ozdobnymi elementami – listwami, gzymsami – na mniejsze fragmenty. Najpierw był kwintesencją barokowego przepychu. Później, już w formie mniej bogatej, sztukateriami podkreślano reprezentacyjny charakter wnętrz, na przykład rezydencji i mieszkań w kamienicach. Tak też stosuje się je dzisiaj.
To wymagająca forma dekoracji. Źle dobrana nie doda wnętrzu dobrego stylu, a wręcz je oszpeci.Dzięki sztukateriom można stworzyć ciekawą kompozycję, która przywoła historię, ale też zaprojektować wnętrze w nowoczesnym stylu z ciekawymi motywami zdobniczymi. Można przy ich pomocy stworzyć klimat dawnej rezydencji, jak też dom lub mieszkanie w modnych stylach glamour czy Hampton. Współczesny design wprowadził również wzory sztukaterii, dzięki którym powierzchnia ściany zamieni się w płaskorzeźbę.
Sztukaterie najlepiej prezentują się na dużych powierzchniach i w wysokich pomieszczeniach, ale można je też zastosować w mniejszych wnętrzach.
Uplastyczniają płaskie powierzchnie, dodając im głębi, a dodatkowa gra światłocieni ożywia je i sprawia, że o każdej porze dnia wyglądają inaczej. Co ciekawe, ta dekoracja również wycisza wnętrze, bo elementy na ścianach i sufitach rozpraszają fale dźwiękowe i zmniejszają pogłos. Dodatkowo niektóre elementy sztukaterii są przystosowane do maskowania kabli instalacji elektrycznej, internetowej czy sprzętu audio-wideo.
Zaprojektowaniem wystroju ze sztukaterii powinien zająć się fachowiec, który ma już w swoim dorobku podobne projekty.
Sztukateria - materiały i zastosowanie
Kiedyś sztukaterie były wykonywane ze szlachetnej masy gipsowej przez rzemieślników. Dzisiaj są produkowane seryjnie, a najbardziej popularnymi materiałami do ich wytwarzania są tworzywa spienione – styropian i poliuretan. Na rynku znajdziemy również sztukaterie z żywic polimerowych i materiałów kompozytowych, na przykład z MDF, a także z ceramiki.
Podstawowym kryterium podziału sztukaterii jest miejsce ich montażu, wyróżniamy więc:
- ścienne,
- przypodłogowe,
- podsufitowe,
- sufitowe.
Główne elementy dekoracji to najczęściej odcinki profilowanych listew, które łączy się ze sobą, tworząc kompozycję. Uzupełnieniem są ozdobne elementy, tak zwane dekory: rozety, fasety, kasetony oraz kolumny, pilastry i inne tradycyjne dekoracje architektoniczne. Mają proste formy lub powierzchnie pokryte ornamentami geometrycznymi albo organicznymi, głównie roślinnymi.
Profili sztukateryjnych o mniej ozdobnych formach używa się często do maskowania połączeń pomiędzy elementami budowlanymi, ścian z sufitem czy ścian z ościeżnicami okien i drzwi. Te proste elementy mogą oczywiście przybierać też bardziej efektowny wygląd i wtedy nie pozostają już neutralne w stosunku do wystroju, ale współtworzą klimat i nastrój wnętrza. Im jest ich więcej i są bardziej dekoracyjne, tym bardziej wpływają na styl pomieszczenia.
Z elementów sztukaterii można ułożyć całe kompozycje, które ubarwią wnętrze w połączeniu z innymi elementami wystroju: obrazami, rzeźbami, lampami. Ich zastosowanie można wzmocnić stylowym meblem: krzesłem, fotelem czy kredensem. Często w starych domach i mieszkaniach do remontu aż się prosi o zastosowanie sztukaterii. Myśl o nich nasuwają wysokie, prostokątne okna ze szprosami, płycinowe drzwi czy choćby wysokość pomieszczeń przekraczająca 3 m.
Nowoczesne formy sztukaterii mogą nawiązywać do tradycji, ale w większości wprowadzają do wnętrz klimat z galerii sztuki współczesnej. Mają często formę paneli z klasycznymi wytłoczeniami płycin i listew, ale też z wzorami o najróżniejszych, często bardzo fantazyjnych formach. Dzięki panelom o powierzchniach przypominających rzeźbiarskie impresje można zamienić ścianę w kompozycję przestrzenną, na której przenikają się linie i bryły geometryczne, przypominając kubistyczną lub abstrakcyjną płaskorzeźbę.
Możnaż i wykończenie sztukaterii
Elementy sztukaterii mocuje się do zagruntowanych i nośnych podłoży klejami. Pokrywa się je farbami, najczęściej tymi samymi, które były użyte do dekoracji ściany. Tradycyjnie stosuje się jasne barwy: biel, krem, szarości, zależnie od kolorystyki ścian, które są dla nich tłem. Odważnym zabiegiem jest zastosowanie mocnych i pełnych kolorów dla uzyskania efektu kontrastu między ścianą a sztukaterią. Jest to jednak dosyć ryzykowne i powinno być uzasadnione, na przykład zastosowaniem elementów wystroju lub dekoracji, które będą z takim wykończeniem współgrać stylistycznie lub kolorystycznie.
Do zalet sztukaterii ze współczesnych materiałów należy łatwość jej usunięcia podczas gruntownego remontu. Pozwala na to zarówno materiał, z jakiego są wykonane, jak i technika ich mocowania.
Sztukateria przy podłodze i pod sufitem
Listwy przypodłogowe i podsufitowe to najczęściej stosowane typy elementów sztukaterii. Montuje się je często w pomieszczeniach, które nie mają innych tego typu ozdób. Są estetycznym sposobem wykończenia połączeń między ścianą a posadzką i stropem. Mogą mieć prosty kształt, ale najczęściej są wyprofilowane, dzięki czemu upodabniają się do rzeźbionych elementów z kamienia lub drewna.
Bardziej ozdobne są listwy podsufitowe nazywane fasetami. Mogą być wklęsłe lub wypukłe z dodatkowymi ozdobami, jak uskokowe gzymsy, czasami też z powtarzającym się motywem zdobniczym przypominającym fryz. Występują jako elementy sufitów podwieszanych. Niektóre umożliwiają niewidoczny montaż listew oświetleniowych, dzięki czemu powstaje wokół pomieszczenia linia rozproszonego światła, niezwykle dekoracyjny element wystroju. W ten sposób do efektów plastycznych dołączą świetlne, aby razem stworzyć ciekawą kompozycję.
Lamperia i angielska boazeria
Oba określenia nawiązują do podobnego wykończenia dolnej powierzchni ścian. Lamperia w świadomości osób pamiętających czasy PRL-u była wątpliwej estetyki powłoką malarską w kuchniach czy łazienkach. Prawdziwa lamperia wykonywana jest z materiałów o najwyższej jakości: kamienia, ceramiki lub drewna.
Angielska boazeria, zwana też lamperią angielską, wykonywana jest ze szlachetnych gatunków drewna. Te tradycyjne, ozdobne elementy wykończenia można w prosty sposób zrobić za pomocą sztukaterii. Aranżację umożliwiają listwy przypodłogowe, profile ścienne i bordiury (bordery). Płaszczyznę między krawędziami listew przypodłogowych i bordiury można wzbogacić ramkami lub panelami imitującymi płyciny. Ramki ze sztukaterii stosuje się również do ozdabiania wyższych części ściany, co uzupełni lamperię. Wykorzystywane w tym celu elementy sztukaterii najczęściej są gładkie, a funkcję ozdobną pełni ich różnorodnie wyprofilowany kształt.
Oprawa ze sztukaterii
Przy wyborze dekoracji ze sztukaterii warto pomyśleć o wprowadzeniu jej w charakterze oprawy elementów wyposażenia pomieszczenia.
W salonach ozdobionych ramkami, listwami ściennymi czy gzymsami można zastosować elementy do obudowy kominka. Potrafią one zamienić zwykły wkład kominkowy w stylowy kominek z dowolnej epoki. W podobny sposób można odmienić wbudowane w ściany półki z płyt gipsowo-kartonowych, szafy wnękowe lub inne elementy wyposażenia w kunsztowne meble. Z takim wykończeniem dobrze komponują się sztukaterie imitujące pilastry ścienne i narożne wykończone pod sufitem ozdobnymi głowicami. Przy nagromadzeniu ozdób ze sztukaterii łatwo jednak o przesadę, a wówczas wnętrze stanie się kiczowate.
Efektowne połączenia
Sztukaterie najbardziej efektownie prezentują w połączeniu z tradycyjnymi materiałami, takimi jak stiuki i tapety. Stiuki to szlachetne tynki wapienne i gipsowe z dodatkami mineralnymi, barwnikami i mączką z marmuru lub alabastru. Tynk taki nakładany jest w wielu warstwach różniących się odcieniami lub kolorem, które tworzą na ścianie efekt przenikania barw; w ten sposób powstają również imitacje rysunku naturalnego kamienia.
Stiuki klasyczne, zwane weneckimi, poleruje się, uzyskując efekt lustra, od czego zresztą pochodzi nazwa techniki – stucco znaczy po włosku lustro. Dawni mistrzowie w stiuku wykonywali bezpośrednio sztukaterie i rzeźby. Współcześnie stosowane są także tynki i farby, które dają efekt powierzchni stiukowych, ale bez naturalnego blasku i lustrzanego efektu; z daleka jednak do złudzenia przypominają tradycyjny stiuk.
Tradycyjne i współczesne stiuki pięknie prezentują się w płycinach ze sztukaterii. Takie połączenie, przypominające wnętrza pałacowe, wymagają już jednak odpowiedniego wystroju i mebli. W bardziej nowocześnie urządzonym pomieszczeniu lepiej zda egzamin inne, również eleganckie klasyczne połączenie sztukaterii i wzorzystych tapet.
Najbardziej efektownie prezentują się sztukaterie w stylu angielskiej boazerii z tapetami z adamaszku. Jednak wybór innych materiałów tapet tekstylnych, a nawet papierowych, oraz zestawienie z listwami podłogowymi i sufitowymi też będzie efektowne. Można zastosować także rozwiązanie z fragmentami tapet oprawionymi ramami ze sztukaterii. To bardzo ekonomiczne, a jednocześnie uatrakcyjniające wnętrza rozwiązanie, które dobrze prezentuje się z klasycznym, jak też współczesnym wyposażeniem i stylem domu. Taki fragment tapety obwiedziony sztukaterią wygląda jak obraz. Dodatkowo możemy tapetę zawsze zamienić na inną, jeśli znudzi nam się jej motyw.
Warto przeczytać:
- Sztukaterie - zapomniana dekoracja ścian wraca na salony! Ciekawe efekty optyczne, bogactwo form i kształtów
- Dekoracja ścian i sufitu: sztukaterie gipsowe, sztukaterie ze styropianu i pianki poliuretanowej
- Kuchnia retro: inspiracje i wskazówki jak ją urządzić
- Łazienka vintage. Urządzamy wnętrza w stylu retro
Autor: Piotr Mastalerz, projekt: Wojciech Drajewicz
Sztukaterie wprowadzają do wnętrz nastrój i styl z minionych epok. Doskonale pasują do wysokich pomieszczeń, dawnych kształtów otworów okiennych i mebli retro
