Spis treści
- Co to znaczy sztukateria?
- Sztukateria - materiały i zastosowanie
- Możnaż i wykończenie sztukaterii
- Sztukateria przy podłodze i pod sufitem
- Lamperia i angielska boazeria
- Oprawa ze sztukaterii
- Efektowne połączenia
Co to znaczy sztukateria?
Sztukaterie to sposób dekoracji dużych powierzchni ścian, sklepień i sufitów przez podzielenie ich ozdobnymi elementami – listwami, gzymsami – na mniejsze fragmenty. Najpierw był kwintesencją barokowego przepychu. Później, już w formie mniej bogatej, sztukateriami podkreślano reprezentacyjny charakter wnętrz, na przykład rezydencji i mieszkań w kamienicach. Tak też stosuje się je dzisiaj.
To wymagająca forma dekoracji. Źle dobrana nie doda wnętrzu dobrego stylu, a wręcz je oszpeci.Dzięki sztukateriom można stworzyć ciekawą kompozycję, która przywoła historię, ale też zaprojektować wnętrze w nowoczesnym stylu z ciekawymi motywami zdobniczymi. Można przy ich pomocy stworzyć klimat dawnej rezydencji, jak też dom lub mieszkanie w modnych stylach glamour czy Hampton. Współczesny design wprowadził również wzory sztukaterii, dzięki którym powierzchnia ściany zamieni się w płaskorzeźbę.
Sztukaterie najlepiej prezentują się na dużych powierzchniach i w wysokich pomieszczeniach, ale można je też zastosować w mniejszych wnętrzach.
Uplastyczniają płaskie powierzchnie, dodając im głębi, a dodatkowa gra światłocieni ożywia je i sprawia, że o każdej porze dnia wyglądają inaczej. Co ciekawe, ta dekoracja również wycisza wnętrze, bo elementy na ścianach i sufitach rozpraszają fale dźwiękowe i zmniejszają pogłos. Dodatkowo niektóre elementy sztukaterii są przystosowane do maskowania kabli instalacji elektrycznej, internetowej czy sprzętu audio-wideo.
Zaprojektowaniem wystroju ze sztukaterii powinien zająć się fachowiec, który ma już w swoim dorobku podobne projekty.
Sztukateria - materiały i zastosowanie
Kiedyś sztukaterie były wykonywane ze szlachetnej masy gipsowej przez rzemieślników. Dzisiaj są produkowane seryjnie, a najbardziej popularnymi materiałami do ich wytwarzania są tworzywa spienione – styropian i poliuretan. Na rynku znajdziemy również sztukaterie z żywic polimerowych i materiałów kompozytowych, na przykład z MDF, a także z ceramiki.
Podstawowym kryterium podziału sztukaterii jest miejsce ich montażu, wyróżniamy więc:
- ścienne,
- przypodłogowe,
- podsufitowe,
- sufitowe.
Główne elementy dekoracji to najczęściej odcinki profilowanych listew, które łączy się ze sobą, tworząc kompozycję. Uzupełnieniem są ozdobne elementy, tak zwane dekory: rozety, fasety, kasetony oraz kolumny, pilastry i inne tradycyjne dekoracje architektoniczne. Mają proste formy lub powierzchnie pokryte ornamentami geometrycznymi albo organicznymi, głównie roślinnymi.
Profili sztukateryjnych o mniej ozdobnych formach używa się często do maskowania połączeń pomiędzy elementami budowlanymi, ścian z sufitem czy ścian z ościeżnicami okien i drzwi. Te proste elementy mogą oczywiście przybierać też bardziej efektowny wygląd i wtedy nie pozostają już neutralne w stosunku do wystroju, ale współtworzą klimat i nastrój wnętrza. Im jest ich więcej i są bardziej dekoracyjne, tym bardziej wpływają na styl pomieszczenia.
Z elementów sztukaterii można ułożyć całe kompozycje, które ubarwią wnętrze w połączeniu z innymi elementami wystroju: obrazami, rzeźbami, lampami. Ich zastosowanie można wzmocnić stylowym meblem: krzesłem, fotelem czy kredensem. Często w starych domach i mieszkaniach do remontu aż się prosi o zastosowanie sztukaterii. Myśl o nich nasuwają wysokie, prostokątne okna ze szprosami, płycinowe drzwi czy choćby wysokość pomieszczeń przekraczająca 3 m.
Nowoczesne formy sztukaterii mogą nawiązywać do tradycji, ale w większości wprowadzają do wnętrz klimat z galerii sztuki współczesnej. Mają często formę paneli z klasycznymi wytłoczeniami płycin i listew, ale też z wzorami o najróżniejszych, często bardzo fantazyjnych formach. Dzięki panelom o powierzchniach przypominających rzeźbiarskie impresje można zamienić ścianę w kompozycję przestrzenną, na której przenikają się linie i bryły geometryczne, przypominając kubistyczną lub abstrakcyjną płaskorzeźbę.
Możnaż i wykończenie sztukaterii
Elementy sztukaterii mocuje się do zagruntowanych i nośnych podłoży klejami. Pokrywa się je farbami, najczęściej tymi samymi, które były użyte do dekoracji ściany. Tradycyjnie stosuje się jasne barwy: biel, krem, szarości, zależnie od kolorystyki ścian, które są dla nich tłem. Odważnym zabiegiem jest zastosowanie mocnych i pełnych kolorów dla uzyskania efektu kontrastu między ścianą a sztukaterią. Jest to jednak dosyć ryzykowne i powinno być uzasadnione, na przykład zastosowaniem elementów wystroju lub dekoracji, które będą z takim wykończeniem współgrać stylistycznie lub kolorystycznie.
Do zalet sztukaterii ze współczesnych materiałów należy łatwość jej usunięcia podczas gruntownego remontu. Pozwala na to zarówno materiał, z jakiego są wykonane, jak i technika ich mocowania.
Sztukateria przy podłodze i pod sufitem
Listwy przypodłogowe i podsufitowe to najczęściej stosowane typy elementów sztukaterii. Montuje się je często w pomieszczeniach, które nie mają innych tego typu ozdób. Są estetycznym sposobem wykończenia połączeń między ścianą a posadzką i stropem. Mogą mieć prosty kształt, ale najczęściej są wyprofilowane, dzięki czemu upodabniają się do rzeźbionych elementów z kamienia lub drewna.
Bardziej ozdobne są listwy podsufitowe nazywane fasetami. Mogą być wklęsłe lub wypukłe z dodatkowymi ozdobami, jak uskokowe gzymsy, czasami też z powtarzającym się motywem zdobniczym przypominającym fryz. Występują jako elementy sufitów podwieszanych. Niektóre umożliwiają niewidoczny montaż listew oświetleniowych, dzięki czemu powstaje wokół pomieszczenia linia rozproszonego światła, niezwykle dekoracyjny element wystroju. W ten sposób do efektów plastycznych dołączą świetlne, aby razem stworzyć ciekawą kompozycję.
Lamperia i angielska boazeria
Oba określenia nawiązują do podobnego wykończenia dolnej powierzchni ścian. Lamperia w świadomości osób pamiętających czasy PRL-u była wątpliwej estetyki powłoką malarską w kuchniach czy łazienkach. Prawdziwa lamperia wykonywana jest z materiałów o najwyższej jakości: kamienia, ceramiki lub drewna.
Angielska boazeria, zwana też lamperią angielską, wykonywana jest ze szlachetnych gatunków drewna. Te tradycyjne, ozdobne elementy wykończenia można w prosty sposób zrobić za pomocą sztukaterii. Aranżację umożliwiają listwy przypodłogowe, profile ścienne i bordiury (bordery). Płaszczyznę między krawędziami listew przypodłogowych i bordiury można wzbogacić ramkami lub panelami imitującymi płyciny. Ramki ze sztukaterii stosuje się również do ozdabiania wyższych części ściany, co uzupełni lamperię. Wykorzystywane w tym celu elementy sztukaterii najczęściej są gładkie, a funkcję ozdobną pełni ich różnorodnie wyprofilowany kształt.
i
Oprawa ze sztukaterii
Przy wyborze dekoracji ze sztukaterii warto pomyśleć o wprowadzeniu jej w charakterze oprawy elementów wyposażenia pomieszczenia.
W salonach ozdobionych ramkami, listwami ściennymi czy gzymsami można zastosować elementy do obudowy kominka. Potrafią one zamienić zwykły wkład kominkowy w stylowy kominek z dowolnej epoki. W podobny sposób można odmienić wbudowane w ściany półki z płyt gipsowo-kartonowych, szafy wnękowe lub inne elementy wyposażenia w kunsztowne meble. Z takim wykończeniem dobrze komponują się sztukaterie imitujące pilastry ścienne i narożne wykończone pod sufitem ozdobnymi głowicami. Przy nagromadzeniu ozdób ze sztukaterii łatwo jednak o przesadę, a wówczas wnętrze stanie się kiczowate.
Efektowne połączenia
Sztukaterie najbardziej efektownie prezentują w połączeniu z tradycyjnymi materiałami, takimi jak stiuki i tapety. Stiuki to szlachetne tynki wapienne i gipsowe z dodatkami mineralnymi, barwnikami i mączką z marmuru lub alabastru. Tynk taki nakładany jest w wielu warstwach różniących się odcieniami lub kolorem, które tworzą na ścianie efekt przenikania barw; w ten sposób powstają również imitacje rysunku naturalnego kamienia.
Stiuki klasyczne, zwane weneckimi, poleruje się, uzyskując efekt lustra, od czego zresztą pochodzi nazwa techniki – stucco znaczy po włosku lustro. Dawni mistrzowie w stiuku wykonywali bezpośrednio sztukaterie i rzeźby. Współcześnie stosowane są także tynki i farby, które dają efekt powierzchni stiukowych, ale bez naturalnego blasku i lustrzanego efektu; z daleka jednak do złudzenia przypominają tradycyjny stiuk.
Tradycyjne i współczesne stiuki pięknie prezentują się w płycinach ze sztukaterii. Takie połączenie, przypominające wnętrza pałacowe, wymagają już jednak odpowiedniego wystroju i mebli. W bardziej nowocześnie urządzonym pomieszczeniu lepiej zda egzamin inne, również eleganckie klasyczne połączenie sztukaterii i wzorzystych tapet.
Najbardziej efektownie prezentują się sztukaterie w stylu angielskiej boazerii z tapetami z adamaszku. Jednak wybór innych materiałów tapet tekstylnych, a nawet papierowych, oraz zestawienie z listwami podłogowymi i sufitowymi też będzie efektowne. Można zastosować także rozwiązanie z fragmentami tapet oprawionymi ramami ze sztukaterii. To bardzo ekonomiczne, a jednocześnie uatrakcyjniające wnętrza rozwiązanie, które dobrze prezentuje się z klasycznym, jak też współczesnym wyposażeniem i stylem domu. Taki fragment tapety obwiedziony sztukaterią wygląda jak obraz. Dodatkowo możemy tapetę zawsze zamienić na inną, jeśli znudzi nam się jej motyw.
Warto przeczytać:
- Sztukaterie - zapomniana dekoracja ścian wraca na salony! Ciekawe efekty optyczne, bogactwo form i kształtów
- Dekoracja ścian i sufitu: sztukaterie gipsowe, sztukaterie ze styropianu i pianki poliuretanowej
- Kuchnia retro: inspiracje i wskazówki jak ją urządzić
- Łazienka vintage. Urządzamy wnętrza w stylu retro
