Pełna przebudowa instalacji elektrycznej

Przebudowana instalacja elektryczna musi odpowiadać przepisom określonym w rozporządzeniu z 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie oraz przywołanym w nim polskim normom.

Przewód ochronny i neutralny: dwa niezależne przewody

Większość budynków jest zasilana z sieci w układzie TN-C. Jest to sieć czteroprzewodowa ze wspólnym przewodem ochronno-neutralnym PEN. Zgodnie z przepisami wspólny przewód ochronno-neutralny w instalacji ułożonej na stałe powinien mieć przekrój żyły miedzianej (Cu) nie mniejszy niż 10 mm² lub aluminiowej (Al) 16 mm², czyli w większości obwodów dużo większy niż przekroje żył fazowych.

Aby tego uniknąć, należy stosować układy TN-S lub TN-C-S (pięcioprzewodowe). W obu przypadkach przewód ochronno-neutralny PEN jest rozdzielony na dwa niezależne przewody:

• ochronny – PE,
• neutralny – N.

Rozdzielenie przewodu PEN pozwala na likwidację wielu niepożądanych zjawisk, takich jak: możliwość pojawienia się napięcia fazowego (230 V) na metalowych obudowach odbiorników, a w razie przerwania przewodu PEN przepływu prądów wyrównawczych wywołanych niesymetrią obciążeń, co skutkuje pojawieniem się napięć niekorzystnych dla odbiorników (przede wszystkim elektronicznych).

Rozdział przewodu ochronno-neutralnego PEN na dwa odrębne przewody spełniające różne funkcje (PE i N) w przypadku układu TN-C-S powinien nastąpić w złączu lub w głównej rozdzielnicy budynku. Punkt tego rozdziału musi być uziemiony w celu utrzymywania potencjału ziemi na przewodzie ochronnym PE. Przewód ochronny PE powinien być ponadto uziemiony także w innych możliwych punktach. Wielokrotne uziemianie go zapewnia lepszą ochronę od porażeń oraz ogranicza asymetrię napięć podczas zwarć. Instalacja odbiorcza oraz łącząca je sieć rozdzielcza w systemie TN-S powinny być wykonane jako pięcioprzewodowe w obwodach 400 V i trójprzewodowe w obwodach 230 V (w szczególnych przypadkach mogą występować inne systemy TT lub IT – jest to w gestii miejscowego zakładu energetycznego). W systemie TN-S wszystkie wewnętrzne linie zasilające trójfazowe (400 V) muszą mieć pięć przewodów:

• trzy – fazowe – oznaczone L1, L2, L3,
• przewód neutralny oznaczony N,
• przewód ochronny oznaczony PE.

Jeżeli rozdział przewodu PEN następuje w złączu, to rozdzielnica główna (oraz ewentualnie rozdzielnice pomocnicze) powinna mieć pięć szyn (L1, L2, L3, N i PE). Gdy punkt rozdziału jest w głównej rozdzielnicy budynku, musi być ona wyposażona w cztery szyny (L1, L2, L3 i PEN), a ewentualne rozdzielnice pomocnicze w pięć szyn. W przewodzie ochronnym PE nie wolno umieszczać żadnych zabezpieczeń ani też innych aparatów. Ciągłość przewodu PE decyduje między innymi o skuteczności ochrony od porażeń. Przekroje przewodów w obwodach odbiorczych oraz w liniach zasilających rozdzielnice dobiera się do aktualnego obciążenia. Wszystkie bezpieczniki topikowe w obwodach odbiorczych trzeba zastąpić wyłącznikami nadmiarowoprądowymi. W złączu należy zainstalować ochronniki przepięciowe I stopnia, a w głównej rozdzielnicy budynku ochronniki II stopnia lub aparaty zespolone I + II stopnia. W tym drugim rozwiązaniu w złączu nie należy instalować ochronników I stopnia.

Zobacz galerię 1 zdjęcie

Autor: Agnieszka i Marek Sterniccy

Połączenia wyrównawcze: potrzebne, ale lekceważone... Do wykonania głównego połączenia wyrównawczego stosuje się tak zwaną główną szynę wyrównawczą wyposażoną w szereg zacisków śrubowych i do niej podłącza elementy instalacji i wyposażenia

WIDEO: Dobrze zaplanowana instalacja elektryczna w kuchni

Połączenia wyrównawcze

Dostosowanie instalacji do nowych przepisów wymaga wykonania głównych oraz miejscowych połączeń wyrównawczych, to znaczy połączenia ze sobą wszystkich metalowych rurociągów instalacyjnych, przewodu ochronnego instalacji elektrycznej oraz uziomów i zbrojeń budynku. Główne połączenie wyrównawcze robi się w pobliżu miejsca wprowadzenia rurociągów do budynków, zwykle w części podziemnej. Połączenia miejscowe robi się natomiast w miejscach zwiększonego zagrożenia, na przykład w łazienkach.

Przewody miedziane zamiast aluminiowych

Prace remontowe lub przebudowa instalacji powinny objąć zarówno linie zasilające i rozdzielnice, jak i instalacje odbiorcze. W domach budowanych w czasach PRL-u, gdy miedź była zaliczana do materiałów strategicznych, w instalacjach elektrycznych stosowano przewody z żyłami aluminiowymi.

Instalacja taka sprawia wiele kłopotów eksploatacyjnych spowodowanych łamaniem się końcówek przewodów, luzowaniem się połączeń skręcanych w gniazdach wtykowych i łącznikach, a także w puszkach rozgałęźnych i w zaciskach tablic rozdzielczych. Dzieje się tak, ponieważ aluminium jest stosunkowo kruche. Luzujące się styki trzeba często dokręcać, aby zapobiec ich iskrzeniu i wypalaniu, które może powodować przerwy w dopływie prądu, a także być przyczyną pożaru. Taka instalacja wymaga kompletnej wymiany. Łatwiej dostosować istniejącą instalację do nowych przepisów, jeżeli jest ona zrobiona z przewodów z żyłami miedzianymi w rurkach pod tynkiem (lub na tynku), a przy tym jest w dobrym stanie technicznym.Unowocześniając taką instalację, powinno się:

• dodać trzeci przewód w obwodach jednofazowych i piąty – w trójfazowych (zwanych „siłowymi”). Przewody te muszą mieć izolację żółto-zieloną i pełnić funkcję przewodu ochronnego (PE);
• wymienić wszystkie gniazda wtykowe na gniazda z bolcami ochronnymi i przyłączyć do bolców przewód ochronny (PE) wykonać połączenia wyrównawcze;
• wymienić rozdzielnicę z bezpiecznikami topikowymi (tak zwanymi korkami) na nową – wyposażoną w wyłączniki nadmiarowoprądowe oraz w co najmniej jeden wyłącznik różnicowoprądowy 30 mA. Nowa rozdzielnica powinna mieć obudowę II klasy ochronności od porażeń. W budynku mieszkalnym może być osadzona w starej wnęce zamkniętej drzwiczkami lub na wierzchu także w obudowie;
• ewentualnie zainstalować w instalacji ochronniki przeciwprzepięciowe III stopnia chroniące odbiorniki elektryczne przed skutkami wyładowań atmosferycznych (zainstalowanie ochrony III stopnia spełnia swoje zadanie tylko wtedy, gdy w obiekcie są zabezpieczenia I i II stopnia);
• ewentualnie zwiększyć liczbę obwodów i gniazd wtykowych, dostosowując ją do aktualnych potrzeb. Dobierając liczbę gniazd w budynku mieszkalnym, można posłużyć się wytycznymi Stowarzyszenia Elektryków Polskich.

Jeżeli instalacja jest w złym stanie technicznym (stwierdzonym pomiarami) i wymaga całkowitej wymiany, najłatwiej jest zastąpić ją nową ułożoną na tynku lub pod nim. W budynku mieszkalnym nową instalację można ułożyć w listwach na tynku bez wyrywania starej instalacji ze ścian.