Kto pomoże usunąć azbest?

To, że azbest jest szkodliwy i trzeba go usunąć – wiadomo od dawna. To, że prędzej czy później trzeba będzie go usunąć z domów, powoli dociera do naszej świadomości. Kto nam w tym pomoże i skąd wziąć na to pieniądze?

Zobacz galerię 1 zdjęcie

Autor: Wiktor Greg

Ustaleń prawnych dotyczących azbestu powstało już sporo, ale nie zawsze znajdują one odzwierciedlenie w rzeczywistości. W 2002 roku został przyjęty “Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, w którym między innymi ustalono, że wszystkie wyroby zawierające azbest muszą być wyłączone z użytku i unieszkodliwione do końca 2032 roku. Zostały tam też określone zadania prowadzące do realizacji tego zamierzenia i to, na kim one spoczywają. Jednak dla wielu urzędów, które powinny się zająć tym problemem, ustalony termin jest na tyle odległy, że nie podjęły jeszcze żadnych działań. Zgodnie z przepisami obowiązek usunięcia azbestu spoczywa na właścicielach budynków. Przeciętny człowiek najczęściej nie wie o istnieniu programu rządowego, nie wie, gdzie się zgłosić, w jaki sposób należy usuwać eternit i najważniejsze – jak bardzo jest on szkodliwy. I nawet jeśli zdejmuje azbest z dachu, to nie dlatego że jest przekonany o jego złym wpływie na zdrowie, ale dlatego że dach zaczął przeciekać. Sposób działania jest dwojaki. Ludzie albo próbują zdjąć azbestowe pokrycie sami, co jest najgorszym z możliwych pomysłów, albo kierują swoje kroki do gminy – miejsca, gdzie mogą spodziewać się uzyskania pomocy. Niestety, w wielu wypadkach jedynie teoretycznie.

Co może gmina?

Zadania gminy zostały zawarte w programie. Jednak są one tak określone, że pozostawiają jej władzom pewną swobodę zarówno w czasie i zakresie oferowanej pomocy, jak i sposobie jej udzielania. Podstawowym obowiązkiem gminy w walce z azbestem jest rozpowszechnianie informacji dotyczących zagrożeń, jakie ze sobą niesie, a także inwentaryzacja wszystkich wyrobów, w których jest zawarty na danym terenie i przedłożenie takiego zestawienia wojewodzie. Informacja jest bardzo ważna – jeśli ktoś nie ma pojęcia o problemie, nie będzie szukał jego rozwiązania. Dlatego gmina powinna między innymi nawiązać współpracę z mediami w celu rozpowszechniania informacji dotyczącej problematyki azbestu i jego szkodliwości. W urzędzie powinniśmy uzyskać pełną informację na temat tego:

• jakie przepisy regulują postępowanie z wyrobami zawierającymi azbest;
• jakie dokumenty należy wypełnić, żeby spełnić obowiązek inwentaryzacyjny;
• jakie są procedury usuwania, zabezpieczania, wywożenia i składowania azbestu;
• jakie firmy mają prawo wykonywać prace związane z usuwaniem materiałów zawierających azbest na terenie gminy;
• czy gmina ma środki na dofinansowanie usunięcia eternitu – jak można je uzyskać i w jakiej wysokości (na przykład 20%, 50%, 80%, a nawet 100% kosztów usunięcia eternitu i jego wywózki);
• gdzie się znajdują najbliższe składowiska odpadów niebezpiecznych, na które można wywozić materiały zawierające azbest.

Inwentaryzacja powinna być przeprowadzana raz w roku. Odpowiedzialni za to są zarządcy i właściciele budynków. Gmina pełni tu funkcję koordynatora – zbiera i przekazuje informacje wyższej instancji. Najwięcej problemów jest z domami jednorodzinnymi. Ich właściciele sami powinni zgłosić fakt posiadania domu z dachem czy ścianami pokrytymi azbestem. Nikt nie może im tego nakazać.

Uwaga! Inwentaryzacja to warunek konieczny do tego, aby gmina mogła się ubiegać o fundusze na działania związane z usunięciem materiałów zawierających azbest. Jeśli więc w gminie nie ma na to pieniędzy, jesteśmy niejako współwinni temu przez niedotrzymanie obowiązku inwentaryzacji.

Sprawa jest łatwiejsza w gminach, które same przeprowadzają inwentaryzację, wynajmując do tego firmy, które ustalają miejsca występowania azbestu i określają jego stan techniczny. Dobrze, jeżeli gmina pozyska sponsorów wspomagających wymianę eternitu na ich terenie. Wtedy może się okazać, że będzie ona w stanie nie tylko finansować zdjęcie i wywóz na składowisko eternitu w budynkach osób fizycznych, lecz także zagwarantować nowe pokrycie na korzystnych warunkach.

Z gminy do powiatu

Jeśli w urzędzie gminy nie można z jakiegoś powodu uzyskać informacji, należy się udać do starostwa powiatowego. Jest to miejsce, z którego powinny być koordynowane działania wszystkich mniejszych jednostek samorządowych. Samorząd powiatowy ma za zadanie monitorować rejony spodziewanego wzrostu zagrożenia pyłem azbestowym i przedstawić wyniki na mapie powiatu. Tam dowiemy się, w jakim rejonie zagrożenia mieszkamy i czy jest powód do niepokoju. To w powiecie tworzą się plany usuwania azbestu i wyrobów go zawierających z jego terenu. Tu też zapada decyzja, na ile lat taki program jest rozłożony. Co ważne, w powiecie są wydawane zezwolenia dla firm mających uprawnienia do zajmowania się materiałami niebezpiecznymi, do których jest zaliczany również azbest. Ich wykaz powinien być dostępny mieszkańcom.

Skąd wziąć pieniądze

Pierwsza droga – prostsza. Z gminnych lub powiatowych funduszy ochrony środowiska finansowane może być tylko zdjęcie azbestu lub też jego wywóz i składowanie. Najczęściej stosowaną formą jest refundacja poniesionych wydatków. Aby ją uzyskać, trzeba wypełnić formularze potwierdzające zgodność zdjęcia eternitu z prawem oraz przedstawić koszty poniesione z tego tytułu. Czasami można się umówić z firmą przeprowadzającą usunięcie azbestu, że otrzyma wynagrodzenie po uzyskaniu dofinansowania. Niestety, finansowanie zdjęcia eternitu nie jest obowiązkiem gminy, więc nie dziwmy się, że nie każda ma na ten cel przeznaczone fundusze. Druga droga – trudniejsza. Jeżeli w gminie nie ma środków na usunięcie azbestu, można próbować je uzyskać:

• ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacji i Modernizacji Sektora Żywnościowego oraz Rozwoju Wsi w ramach działań inwestycyjnych na modernizację budynków lub obiektów służących produkcji rolnej;
• ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w ramach działań na rzecz modernizacji bazy turystycznej, aby podnieść atrakcyjność regionu.

W takim wypadku zawsze lepiej zebrać się w większą grupę właścicieli i razem złożyć wniosek. Zorganizowane działanie ma większą szansę na dofinansowanie niż na przykład zdejmowanie azbestu z jednego dachu (jest to związane z wysoką minimalną kwotą dofinansowania). Trzeba się też liczyć z tym, że czas oczekiwania na rozpatrzenie jest długi. O pieniądze z tych funduszy może się również ubiegać gmina i to ona ma większe szanse niż mieszkańcy zorganizowani w grupę. Inną drogą jest złożenie wniosku o kredyt ekologiczny na usunięcie wyrobów azbestowych do Banku Ochrony Środowiska.