Czarny dom z duszą i klimatem. Dom energooszczędny wybudowany w Anglii

Czarny Dom w Prickwillow wyróżnia się nie tylko kolorem. Pod jednym dachem żyją tu zgodnie estetyka i ekologia. To prawdziwa rzadkość wśród domów energooszczędnych.

Czarny Dom

Pokryty czarną okładziną dom na pierwszy rzut oka wyraźnie odstaje od okolicznych zabudowań Prickwillow, małej wsi w hrabstwie Cambridgeshire we wschodniej Anglii. Większość sąsiadów mieszka za ścianami z czerwonej cegły stawianymi jeszcze przed II wojną światową. Ich domy mają omszałe dachy i okna z lufcikami. Czarny Dom jest od nich węższy i wyższy. Jednak gdy rozejrzeć się nieco dalej po okolicy, można zauważyć nawiązania do lokalnego kontekstu.

Skąd pomysł na konstrukcję domu?

Do obłożenia ścian zewnętrznych i dachu architekt użył pomalowanych falistych płyt włóknocementowych (ich inna nazwa to eternit bezazbestowy – całkowicie bezpieczny dla zdrowia). W domach prywatnych płyty te chętniej niż Anglicy wykorzystują Duńczycy i Holendrzy. W okolicach Prickwillow też są stosowane, tyle że w rolniczych zabudowaniach gospodarczych. To właśnie do takich budynków chciał nawiązać architekt.

Również pomysł na konstrukcję domu ma lokalne korzenie. Wieś leży w depresji, na rekultywowanej ziemi dawnych mokradeł i torfowisk, które zaczęto osuszać już w XVII w. Tutejszą szkołę i kościół postawiono na palach. Spichrze, w których przechowywano i suszono zboże, tradycyjnie budowano tak, by nie stykały się z ziemią. Podobnie jest zaprojektowany Czarny Dom – na podwalinie z drewna klejonego wspartej na wbitych w ziemię betonowych palach 9-metrowej długości. Pale wystają z ziemi. Obłożone cegłą dźwigają budynek.

Styl domu - bez udawania

W 2004 r., kiedy powstał dom, skromny kształt wiejskiej szopy za inspirujący uważała tylko garstka bardziej awangardowych architektów. Dopiero niedawno styl ten się rozpowszechnił i dziś „nowoczesna stodoła” – niekoniecznie drewniana – to jeden z popularniejszych trendów dla indywidualnie projektowanych domów jednorodzinnych na świecie. Najprostsza z możliwych bryła od wieków związana z wiejskim krajobrazem pozwala dobrze się w niego wpisać. Jest tak naturalna, że z daleka prawie się jej nie dostrzega. Nie domaga się natrętnie uwagi, świadomie rezygnuje z ostentacji.

Zdarza się, że za zewnętrznym podobieństwem do pospolitych budynków gospodarczych kryją się luksusowe wnętrza. W tym przypadku jednak o luksusach nie ma mowy. Ani o udawaniu. Tanie płyty włóknocementowe często mają imitować droższe materiały. „Do złudzenia przypominają dachówkę czy łupek” – do ich zakupu zachęcają producenci. W Prickwillow falista okładzina nie wstydzi się porównań do stodół czy obór. Zasada szczerości materiału, którą przed prawie stu laty wprowadzili do architektury pierwsi moderniści, została tu potraktowana z szacunkiem. Szczyt oraz łączenia płyt poddano obróbce z blachy ocynkowanej, co dodało elewacji subtelności.

Zobacz galerię 3 zdjęcia

Autor: Mole Architects

Zaletą wąskiego domu jest to, że każdy pokój ma okna wychodzące na przeciwległe strony budynku i w lecie może być dobrze wentylowany (fot. Mole Architects). Projekt domu Meredith Bowles

Izolacja z… gazet

Dom nie ukrywa tego, że jest tani. Łączną powierzchnię 154 m² uzyskano za 174 tys. funtów (900 tys. zł). To mało jak na brytyjskie warunki. Osiągnięcie tym większe, że użyto naturalnych materiałów. Konstrukcja jest drewniana – wystarczyły cztery dni, by ją postawić. Izolację termiczną wykonano z gazet z odzysku. Nikt oczywiście nie upychał między warstwy ścian archiwalnych numerów „Daily Mirror”. Materiałem ociepleniowym była wełna uzyskana z włókien celulozy. Dobrze zaizolowane ściany mają 20 cm grubości, a dach i podłogi – 25 cm. Okna zamontowano dwuszybowe, pokryte powłoką niskoemisyjną, z przestrzenią między taflami szkła wypełnioną argonem.

Zgodnie z zasadami projektowania domów energooszczędnych budynek powstał na planie prostokąta. Każdy inny kształt oznaczałby większą liczbę ścian zewnętrznych i skomplikowaną powierzchnię dachu, a co za tym idzie – większą utratę ciepła. Wszystko to złożyło się na dom praktyczny i oszczędny. O ile temperatura na zewnątrz nie spada poniżej 10^oC, do jego ogrzania wystarcza ciepło ludzkiego ciała. Utrata ciepła przy temperaturze -4^oC jest mniejsza niż 5 kW na cały dom. Do ogrzania wody, a w chłodniejsze miesiące również domu, używa się pompy ciepła. Wykorzystuje ona ciepło pochodzące z otoczenia. Nie emituje spalin, nie zużywa żadnego paliwa.

Dom w Prickwillow ma niskie zużycie energii i małe straty ciepła – koszty jego ogrzewania to rocznie około 500 funtów (2600 zł). Jak szacuje architekt, który jest jednocześnie właścicielem domu, oznacza to oszczędność rzędu 60% w stosunku do średniej krajowej dla domów podobnej wielkości.

Wielkie otwarcie

Za bryłą jak z rysunku dziecka ukrywa się równie bezpretensjonalne wnętrze. Także tu postawiono na drewno i materiały z odzysku. Na parterze kuchnię wyłożono drewnem pokrytym jasną farbą wapienną, pozostawiając wyraźne słoje. Ścianę za zlewem obłożono plastikową deską do krojenia w kolorze zielonego groszku. Stół ma blat z jasnoszarego laminatu ze wzorem w nierówną kratkę. Pochodzi z domu rodziców architekta. Krzesła dobrano do niego – nawiązują stylem do lat 60., ale w niczym nie przypominają modnych dziś ikon designu z tamtego okresu. Są uderzająco proste. Na parterze spotyka się cała czteroosobowa rodzina.

Z kuchni prowadzi droga do niewielkiego salonu. Obszerne przeszklenia otwierają go na taras i okoliczne pola. Na pierwszym piętrze znajdują się trzy pokoje, w tym jeden malutki koło łazienki, a na poddaszu dwa – gabinet żony (pisarki) i pokój gościnny. By wykroić ze 154 m² kuchnię, salon, trzy łazienki (po jednej na każdym piętrze) i pięć sypialni, trzeba było oszczędnie gospodarować przestrzenią. Kuchnia jest przechodnia, pełni więc ważną funkcję komunikacyjną. Pozostałą powierzchnię służącą komunikacji ograniczono. Schody w domu są wąskie, podobnie korytarze, które dodatkowo wykorzystano do przechowywania książek, ubrań i butów.

Wnętrza kryją więcej kolorów. Fiolet miesza się z intensywnym oranżem w jednym z pokoi na poddaszu. W łazienkach są niebieskie kafelki. Tapeta na ścianie w korytarzu to czarne tło z kremowym, geometrycznym wzorem. Ale także z zewnątrz, podchodząc bliżej do czarnej bryły, można zobaczyć barwne detale. Wyrazistym akcentem na ciemnej ścianie są drewniane okna i zabejcowana drewniana podwalina, która obramowuje ściany domu u podstawy. Frontową elewację ożywiają błękitne drzwi oddzielone podłużną taflą szkła od jasnożółtej płyty, w której umieszono okrągłą lampę. Subtelnie wprowadzone pogodne tony sprawiają, że dom zupełnie nie wygląda na ponuraka.

Prestiżowa nagroda

To jednak nie kolor, ale cały projekt i niewidoczne gołym okiem szczególne właściwości energooszczędnego domu sprawiają, że pozytywnie się wyróżnia. W 2004 r. od Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich otrzymał prestiżowy Manser Medal przyznawany najlepiej zaprojektowanym domom w Wielkiej Brytanii. Jak podkreślało jury: „najbardziej na pochwałę zasługuje fakt, że dom ten, będąc tak różnym od swoich konwencjonalnych sąsiadów, jednocześnie tak dobrze odpowiada rolniczemu krajobrazowi, w którym go ulokowano”.