Zapis windykacyjny a zachowek. Czy zapis windykacyjny wchodzi do masy spadkowej? Czy można podważyć zapis windykacyjny?
Mało kto o tym wie, ale można odziedziczyć po zmarłym sporą część jego majątku, nie będąc ani bezpośrednim spadkobiercą, ani uprawnionym do zachowku. Taką możliwość daje zapis windykacyjny. Czy takie rozwiązanie uchroni przed koniecznością zapłaty długów spadkowych i co z zachowkiem?
Spis treści
- Zapis windykacyjny: co to jest, do czego służy?
- Dlaczego zapis windykacyjny jest korzystniejszy od zapisu zwykłego?
- Zapis windykacyjny: kiedy można podważyć?
- Zapis windykacyjny: co z zachowkiem?
Oto, co o zapisie windykacyjnym powinni wiedzieć ci, którzy planują sporządzenie testamentu oraz potencjalni zapisobiercy.
Zapis windykacyjny: co to jest, do czego służy?
Zapis windykacyjny nie dotyczy całego majątku – nie wchodzi w skład masy spadkowej, ale jednego konkretnego składnika. Adresatem takiego zapisu może być dowolna osoba, niekoniecznie spadkobierca.
Co do zasady masa spadkowa – czyli wszystko co wchodzi w skład dziedziczenia po zmarłym – wśród spadkobierców dzielona jest w proporcjonalnie do ich udziału w spadku – zazwyczaj ułamkiem, np. 50 proc. ¼ itp. Nie dotyczy to tych składników majątku, które zostały zapisane imiennie, czyli tak zwanych zapisów.
Zapis może być zwykły albo windykacyjny. Różnica dotyczy głównie „siły” prawnej i wymaganej formy prawnej.
Zapisu windykacyjnego jak i zwykłego można dokonać na rzecz dowolnej osoby fizycznej lub prawnej. Przedmiotem zapisu – zwykłego i windykacyjnego – zgodnie z Kodeksem cywilnym mogą być jedynie ściśle wymienione w kodeksie cywilnym rzeczy i prawa:
- rzeczy oznaczone co do tożsamości (np. nieruchomość),
- zbywalne prawa majątkowe,
- przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolne,
- prawa użytkowania i służebności.
Zapis windykacyjny może więc dotyczyć konkretnej nieruchomości: mieszkania, domu, działki itp., określonego samochodu, biżuterii albo dzieła sztuki. To samo dotyczy zapisu zwykłego.
Dlaczego zapis windykacyjny jest korzystniejszy od zapisu zwykłego?
Jak już na to wskazaliśmy, przedmiot zapisu nie wchodzi w skład masy spadkowej, a zapisobierca nie jest tożsamy ze spadkobiercą.
Zapis zwykły nie gwarantuje skutecznego jego wykonania. Zapisobierca – czyli adresat zapisu, osoba, na rzecz której przed śmiercią zadysponowano konkretną częścią majątku – musi czekać na rozstrzygnięcie postępowania spadkowego, a następnie prosić spadkobierców. Jeśli nie zechcą oni wydać przedmiotu zapisu, musi z nimi się sądzić.
Zapis windykacyjny gwarantuje przejęcie samochodu, mieszkania itp. natychmiast po śmierci właściciela. Nie jest do tego potrzebne finalizowanie procesu spadkowego ani wola czy zgoda spadkobierców. Zapisobierca ma więc korzyść najszybciej, jak to jest tylko możliwe i zazwyczaj jeszcze przed spadkobiercami.
Zapis windykacyjny: kiedy można podważyć?
Taka większa moc prawna zapisu windykacyjnego wynika z jego formy prawnej – musi być sporządzony w formie aktu notarialnego, podczas gdy zwykły zapis takiej formy nie wymaga. W przypadku zapisu zwykłego wystarczy umieścić w testamencie sformułowanie obejmujące przedmiot zapisu, zapisobiercę oraz jasne sformułowanie „zapisuję”.
Brak formy notarialnej to jedna z tych okoliczności, zaistnienie której umożliwia podważenie zapisu windykacyjnego.
- Sprawdź: Jak odrzucić spadek 2023? Kiedy przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza? Co się opłaca?
Poza tym powodem umożliwiającym próbę podważenia ważności zapisu windykacyjnego jest rozporządzenie składnikiem majątku, który nie stanowi własności albo jest w toku zmiany własności (np. mieszkanie, które zostało wystawione na sprzedaż).
W przypadku, gdy przedmiot zapisu windykacyjnego wchodzi w skład małżeńskiej wspólnoty majątkowej, zapisu jednak podważyć nie można – zapisobierca wejdzie w posiadanie połowy tego majątku, co zostanie wpisane np. do księgi wieczystej czy samochodu.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym nie można też czynić zapisu windykacyjnego z klauzulą warunkową, np. przyszły zapisobierca dostanie samochód pod warunkiem, że skończy studia. Jednak z tego powodu samego zapisu podważyć nie można – po prostu zostanie on zrealizowany nawet jeśli warunek nie będzie spełniony (z punktu widzenia prawa nieważny, czyli nieskuteczny jest jedynie sam warunek).
- Zobacz galerię: Patodeweloperka Warszawa. I tak niestety buduje się w Warszawie
Autor: Szymon Starnawski
Zaczynamy od Bliska Wola Tower. Apartamenty inwestycyjne, które wybudowała firma J.W. Construction, od samego początku wzbudzały kontrowersje, m.in. ze względu na niewielki metraż sprzedawanych tam mieszkań. Lokale poniżej 25 m2 deweloper sprzedawał jako lokale niemieszkalne. Stołeczny ratusz odmówił deweloperowi uznania 157 lokali w inwestycji Bliska Wola Tower za samodzielne mieszkania. Ostatecznie inwestycja dostała pozwolenie na użytkowanie
Zapis windykacyjny: co z zachowkiem?
Choć zapis windykacyjny nie wchodzi w skład masy spadkowej, to na gruncie prawa traktowany jest jak „normalny” spadek. Oznacza to, że zadysponowanie majątkiem w formie zapisu windykacyjnego nie uchroni przed zachowkiem ani przed długami spadkowymi.
Zasady roszczeń uprawnionych do zachowku wobec zapisobiorcy windykacyjnego są takie same jak w przypadku spadkobierców. W przypadku zachowku z kręgu osób, które od zapisobiercy mogą domagać się zachowku wyłączona więc zostanie tylko ta osoba, którą spadkobiorcy skutecznie wykluczą z kręgu uprawnionych do zachowku.
Choć zapis windykacyjny nie wchodzi w skład masy spadkowej, to zapisobierca windykacyjny odpowiada też za długi spadkowe – na takich samych zasadach jak spadkobierca.
