Zachowek zmiany 2023 – ile wynosi? Dla kogo, ile procent? Zachowek po rodzicach do ilu lat?
Od 22 maja 2023 obowiązują nowe przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zachowku. Prawnicy określają je mianem rewolucyjnych, a to oznacza, że zasady korzystania z instytucji prawa spadkowego jakim jest zachowek zmieniły się zasadniczo. Tym bardziej trzeba o nich wiedzieć.
Spis treści
- Zachowek 2023: ważne zmiany, sprawdź czy ci się należy
- Teraz zachowek inaczej: zyskasz czy stracisz
- Zachowek po zmianach 2023: jak uzyskać
Prawo do zachowku przysługuje osobie, która została pominięta w testamencie, a udział w spadku by jej przysługiwał gdyby testamentu nie było i majątek po zmarłym byłby podzielony według zasad tak zwanego dziedziczenia ustawowego. Logiczny stąd wniosek, że zachowek i prawo do niego pojawia się dopiero wtedy gdy jest testament. O zachowek trzeba też się upomnieć w sądzie.
Zachowek 2023: ważne zmiany, sprawdź czy ci się należy
Gdy nie ma testamentu, podział spadku jest prosty. Reguły dziedziczenia są klarownie uregulowane w ustawie Kodeks cywilny – stad też dziedziczenie ustawowe – i wszystko można załatwić u notariusza, bez udawania się do sądu.
Jednak każdy ma prawo sporządzić testament i inaczej niż stanowi to kodeks cywilny podzielić swój majątek. Dla przykładu zapisując po połowie małżonkowi i córce (po 1/2), pomijając drugie dziecko – niewdzięcznego syna.
Gdyby dziedziczenie było ustawowe (bez testamentu), to w przypadku rozdzielności majątkowej (przy małżeńskiej wspólności byłoby to bardziej skomplikowane) każdy ustawowy spadkobierca: żona i dwoje dzieci dziedziczyliby majątek po zmarłym w równych częściach (po 1/3). Jednak testament ma pierwszeństwo, pominięty w nim syn ma prawo dochodzić zachowku w wysokości połowy należnej mu ustawowo części – czyli 1/6.
Dochodzi jej od pozostałych spadkobierców czyli, jak w przykładzie, od matki i siostry. Muszą go one spłacić. Do 22 maja zachowek trzeba było wypłacić zaraz po zgłoszeniu roszczenia. Gdy spadkobiercy nie dysponowali gotówką – a tak jest zazwyczaj – musieli albo brać kredyt, albo np. szybko sprzedać odziedziczone mieszkanie, nieraz ze stratą, by spłacić zachowek.
Teraz zachowek inaczej: zyskasz czy stracisz
Zmienione od 22 maja przepisy dają spadkobiercom, w stosunku do których zgłaszane jest roszczenie o zachowek trzy nowe możliwości: mogą oni wnosić o odroczenie terminu płatności zachowku, rozłożenie na raty spłaty zachowku a także o obniżenie jego wartości.
Oczywiście można wszystkie te kwestie ustalić polubownie, jednak z reguły ostatnie zdanie należy do sądu.
Zacznijmy od obniżenia wartości zachowku. Jak już była o tym mowa, zachowek to połowa majątku jaki przypadłby osobie domagającej się zachowku gdyby zamiast testamentu było dziedziczenie ustawowe. Ten parametr nie podlegał dyskusji. Jeśli sąd orzekł (lub strony polubownie załatwiały sprawę) to po ustaleniu wartości całego majątku z tytułu zachowku należała się sztywno określona jego część.
Odwołując się jeszcze raz do przytoczonego przykładu, jeśli majątek zmarłego wynosił 600 tys zł, to 1/3 syna z tytułu dziedziczenia ustawowego wynosiłaby 200 tys. zł, a zachowek – 100 tys. zł (połowa), ani złotówki mniej, ani więcej.
Teraz spadkobierca czy spadkobiercy, do których to roszczenie będzie kierowane mogą wnosić o to, by zachowek był niższy – nie przykładowe 100 tys., ale np. 70 tys. lub dowolnie inna kwota. Jednak przed sądem trzeba będzie uzasadnić dlaczego ta kwota ma być niższa.
Mniej skomplikowana będzie kwestia rozłożenia spłaty zachowku na raty – co do zasady może być ona rozłożona na pięć lat, a tylko w wyjątkowych przypadkach na dziesięć lat.
Podobnie z odroczeniem terminu spłaty – jeśli np. spadkobierca zobowiązany do zapłaty zachowku będzie musiał w tym celu sprzedać część odziedziczonego majątku, sąd ustalający termin odroczenia może np. wziąć pod uwagę czas potrzebny na przeprowadzenie takiej operacji. W praktyce jednak pewnie także maksymalny termin odroczenia spłaty nie będzie dłuższy niż pięć lat (przy okazji warto dodać, że po pięciu latach przedawniają się roszczenia o zachowek).
Zachowek po zmianach 2023: jak uzyskać
Warto jeszcze wspomnieć o jeszcze jednej zmianie co do zachowku obowiązującej od 22 maja 2023 roku. Mianowicie wprowadzona też została ustawowa możliwość zrzeczenia się zachowku.
Osoba, której zachowek przysługuje może zrzec się prawa do zachowku w całości lub w części i oczywiście tylko na rzecz osoby, która część lub całość spadku dziedziczy.
Jaki praktyczny sens ma ten nowy przepis? Zapewne ułatwi polubowne – bez konieczności udawania się do sądu – rozstrzyganie kwestii zachowku między zainteresowanymi stronami. Na przykład zgoda na niższy zachowek (formalnie: zrzeczenie się jego części), w zamian za natychmiastowe wypłacenie w gotówce zachowku w obniżonej wysokości.
Na koniec warto dodać, że bezpośrednim powodem zmiany przepisów o zachowku obowiązujących od 1964 r. była potrzeba wprowadzenia do polskiego prawa fundacji rodzinnej jako narzędzia ułatwiającego sukcesję, w tym dziedziczenie, firm rodzinnych osób fizycznych. Majątek po zmarłym wnoszony do takiej fundacji nie wchodzi do masy spadkowej i na ten czas nie będzie stanowił podstawy do roszczeń o zachowek. A po upływie 10 lat, stanie się majątkiem fundacji bez żadnych roszczeń, w tym o zachowek.
Choć jednak te rewolucyjne przepisy prawa spadkowego zostały przygotowane z myślą o fundacji rodzinnej, ostatecznie dostosowują w ocenie ekspertów prawo do współczesnych potrzeb wszystkich spadkobierców, niezależnie od tego czy składnikiem masy spadkowej jest firma osoby fizycznej i w efekcie na zmianach skorzystają wszyscy spadkobiercy, dla których zachowek może okazać się problemem.
Listen on Spreaker.
