Spis treści
- Jak wygląda rącznik pospolity?
- Rącznik pospolity - zdjęcia
- Najważniejsze wymagania rącznika pospolitego
- Kiedy wysiewać nasiona rącznika?
- Jak uprawiać rącznik?
- Zastosowanie rącznika w ogrodzie
- Odmiany rącznika pospolitego
- Rącznik na krety, nornice i turkucia podjadka
- Uwaga! Rącznik to roślina trująca!
- Zastosowanie rącznika w medycynie
Jak wygląda rącznik pospolity?
Rącznik pospolity (łac. Ricinus communis), rzadziej znany jako kleszczowina pospolita, należy do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Występuje naturalnie w krajach Afryki i na Bliskim Wschodzie, gdzie ma krzewiasty lub drzewiasty pokrój i osiąga nawet do 10 m wysokości. W naszym klimacie rącznik nie wytrzymuje zim i dlatego jest rośliną jednoroczną, rzadko przekraczającą 3 m wysokości. Tworzy silny korzeń palowy z licznymi rozgałęzieniami. Łodygi rącznika są grube, o zmiennej barwie – od zielonej po fioletową. Osadzone na niej (na długich ogonkach) duże, atrakcyjne, dłoniasto klapowane liście mogą osiągać do 30-50 cm średnicy. Rącznik kwitnie od późnego lata do jesieni. Kwiaty są drobne, żółte lub zielonkawe. Po przekwitnięciu pojawiają się atrakcyjne czerwone, kolczaste torebki nasienne.
Rącznik pospolity - zdjęcia
Najważniejsze wymagania rącznika pospolitego
Rącznik pospolity wymaga stanowiska dobrze nasłonecznionego, ciepłego, ale jednocześnie osłoniętego od silnych wiatrów. W takich miejscach będzie harmonijnie rozwijał się, a przy tym jego wybarwienie będzie wyraziste. Roślina preferuje gleby żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne. Radzi sobie na słabszych glebach, ale wtedy wolniej rośnie i mniej obficie kwitnie i owocuje. Jest wrażliwy na mróz, zaszkodzić mu mogą także nawet niewielkie przymrozki!
Kiedy wysiewać nasiona rącznika?
Nasiona rącznika wysiewa się na przełomie marca i kwietnia (najlepiej w inspekcie), sadzonki wysadza do gruntu po zimnej Zośce (czyli po 15. maja). Nasiona kiełkują w temperaturze powyżej 10°C.
Jak uprawiać rącznik?
Dla prawidłowego rozwoju warto rącznik podlewać podczas suszy i nawozić (nawozami fosforowo-potasowymi). W rzeczywistości rącznik pospolity w dobrych warunkach rośnie jak chwast i nie wymaga szczególnych zabiegów.
Wysokie egzemplarze można palikować, to ograniczy ewentualne pokładanie. W początkowym okresie uprawy zaleca się go usuwać chwasty, później roślina sama może je zagłuszyć. Pozytywny zabieg to ściółkowanie, nie tylko ograniczy chwasty, ale także zmniejszy wysychanie wierzchniej warstwy podłoża.
i
Zastosowanie rącznika w ogrodzie
Rącznik ma na tyle silny wzrost i spektakularny pokrój, że z powodzeniem można go uprawiać jako soliter (zwłaszcza w małych ogrodach) w wyeksponowanym miejscu. Ponadto nadaje się do tworzenia krzewiasto-drzewiastych kompozycji, dekoracji ścian, wysokich murów i elementów małej architektury.
Rącznik można uprawiać w pojemnej donicy na balkonie i tarasie. Nadaje ogrodowi oryginalności, egzotyki i zwiększa koloryt. Pasuje do różnych stylów urządzania, m.in. do ogrodu wiejskiego, angielskiego i śródziemnomorskiego. Nie zaleca się go uprawiać w ogrodach naturalistycznych.
Odmiany rącznika pospolitego
W sprzedaży dostępne są różne odmiany różniące się wyglądem, np.
- 'Sanguineus' o liściach czerwonych,
- 'Carmencita' o liściach ciemnozielonych,
- 'Gibsonii' o liściach fioletowoczerwonych.
Rącznik na krety, nornice i turkucia podjadka
Rącznik ma cenne właściwości dla gleby i roślin – odstrasza krety oraz nornice. Gnojówki z rącznika działają odstraszająco nie tylko na gryzonie, ale pozwalają także zwalczyć turkucia podjadka.
Uwaga! Rącznik to roślina trująca!
Jednocześnie należy rozważyć uprawę rącznika na działkach, gdzie przebywają małe dzieci. Rącznik pospolity jest co prawda wykorzystywany w celach medycznych, ale jest jedną z najbardziej trujących roślin uprawianych w naszych ogrodach. Szczególnie niebezpieczne są jego nasiona zawierające dużą ilość rycyny – związku zaliczanego do najsilniejszych toksyn pochodzenia roślinnego. Zjedzenie przez dorosłego człowieka zaledwie kilku nasion wywołuje silne zatrucie pokarmowe, które objawia się ostrą biegunką i wymiotami; kilkanaście nasion tej rośliny może spowodować śmierć. Dla małego dziecka bardzo niebezpieczne może już być zjedzenie jednego nasienia. Dlatego lepiej nie kusić losu i powstrzymać się od uprawy tej rośliny w ogrodzie, w którym bawią się dzieci. Z nasion rącznika pozyskuje się stosowany w medycynie olej rycynowy. Nie ma on toksycznych właściwości, ponieważ w procesie tłoczenia nasion rycyna nie przechodzi do oleju, ale pozostaje w wytłokach.
i
Zastosowanie rącznika w medycynie
Nasiona rącznika znajdują zastosowanie w medycynie. Działają drażniąco na błony śluzowe, dlatego wykorzystuje się je m.in. do pobudzania perystaltyki jelit. Olej rycynowy jest stosowany do leczenia owrzodzeń i przyśpieszania gojenia oparzeń. W kosmetyce służy do pielęgnacji cery. Jest także...smarem do maszyn przemysłowych i okrętowych. Absolutnie nie wolno przyrządzać leków na bazie rącznika samodzielnie.
Przeczytaj też: 6 roślin, które cię mogą zabić! Sprawdź, czy nie rosną w twoim ogródku!
W latach 60-tych ubiegłego wieku w Polsce prowadzono eksperymenty z komercyjną polową uprawą rączników na nasiona. Okazały się niepowodzeniem. Ze względu na klimat i związany z tym krótki okres wegetacyjny rośliny wykształcały zbyt mały plon.
