Ostropest plamisty wygląda jak chwast, ale nim nie jest! Sprawdź, jakie jest zastosowanie ostropestu i jak go uprawiać

2024-05-22 13:04

Dla niektórych ostropest plamisty to tylko kłujący chwast, dla innych – wartościowa roślina, ceniona za walory prozdrowotne i naturalny wygląd. Dowiedz się więcej o uprawie ostropestu w ogrodzie i poznaj jego właściwości i zastosowanie lecznicze. Kiedy się sieje ostropest plamisty i jak go uprawiać? Czy ostropest jest rośliną wieloletnią?

Spis treści

  1. Jak wygląda ostropest plamisty?
  2. Czy ostropest jest rośliną wieloletnią?
  3. Owoce ostropestu - jak się zbiera ostropest plamisty?
  4. Kiedy się sieje ostropest plamisty?
  5. Ostropest jako roślina ozdobna
  6. Ostropest plamisty - uprawa
  7. Zastosowanie ostropestu - nie tylko lecznicze

Jak wygląda ostropest plamisty?

Ostropest plamisty (łac. Silybum marianum, ang. milk thistle – mleczny oset) to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae, dawniej Compositeae). Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, powszechnie występuje w południowo-wschodniej Europie, północnej Afryce oraz Azji. Jest spokrewniona z popularnym chwastem – ostem (Caardus), a ze względu na osiągane rozmiary nazywana jest „okazałym ostem”. Przy sprzyjających warunkach wilgotnościowych, glebowych oraz termicznych ostropest potrafi dorosnąć do 2 m wysokości (w Polsce przeciętna wysokość wyhodowanej i uprawianej odmiany 'Silma' wynosi 1,5 m).

Ostropest jest jedną z roślin, które przeszły ze stanu dzikiego w warunki uprawy polowej. Nadal jednak zdziczałe formy spotyka się na łąkach, nieużytkach, ugorach, przy drogach, w miastach oraz w miejscach silnie przekształconych przez działalność człowieka.

Charakterystyczną cechą ostropestu plamistego są jadalne liście: szerokoeliptyczne lub odwrotnie jajowate, bezogonkowe, obejmujące swoją nasadą łodygę, zatokowo klapowane, z brzegami silnie kolczastymi, pokryte nierównymi, białymi plamami. Według legendy plamy te powstały z kropel mleka Maryi, które upadły na ostropest podczas karmienia Jezusa. Od imienia Matki Boskiej wywodzi się też jego nazwa gatunkowa – marianum. Inne popularne nazwy rośliny to pstrok (liście posiadają wyraźne, białe żyłkowanie) lub dziki karczoch (ponieważ koszyczki kwiatowe rośliny podobne są do małych karczochów).

Czy ostropest jest rośliną wieloletnią?

Ostropest jest rośliną jednoroczną, w sprzyjających warunkach dwuletnią. Kwitnie od końca czerwca do połowy sierpnia. Jest rośliną miododajną, chętnie odwiedzaną przez różne owady, szczególnie pszczoły. Pszczelarze zaliczają ostropest do pożytków o dość dużej wydajności: z 1 ha w ciągu sezonu można uzyskać nawet 200 kg miodu.

Owoce ostropestu - jak się zbiera ostropest plamisty?

Owocem ostropestu jest zawierająca jedno nasionko sucha, niepękająca niełupka o skórzastej owocni z puchem lotnym, która w miarę dojrzewania zmienia barwę z białej na ciemnobrązową. Niełupki ostropestu są wyjątkowo duże i stanowią jednocześnie materiał siewny rośliny.

Owoce ostropestu zbiera się w momencie zasychania koszyczków i pojawienia się pierwszych kosmków kielichowych (pod koniec sierpnia lub we wrześniu), jednak przed całkowitym otwarciem się koszyczka. Zbiór - z powodu nierównomiernego dojrzewania kwiatostanów - przeprowadza się w dwóch etapach. Zebrane koszyczki muszą przeschnąć w przewiewnym, zacienionym i suchym miejscu, gdzie następnie młóci się je wyłuskując nasiona. Dobrze wysuszone mogą być przechowywane przez długi czas.

W wysuszonej owocni oraz w łupinie nasiennej ostropest plamisty gromadzi cenne substancje aktywne: sylimarynę (kompleks flawonolignanów: sylibinę, sylikrystynę i silidianinę), fitosterole, flawonoidy, garbniki, białka i aminy biogenne (histaminę, tyraminę), kwasy organiczne, śluz, witaminy C i K, cukry oraz sole mineralne.

Kiedy się sieje ostropest plamisty?

Ostropest plamisty rozmnaża się przez nasiona wysiewane wiosną lub wczesnym latem wprost do gruntu. Nasiona umieszcza się na głębokości 2-3 cm. Po upływie 2-3 tygodni pojawiają się gładkie, grube liścienie, a następnie tworzy się duża rozeta liściowa oraz sztywna, prosta, długa i rozgałęziająca się łodyga. Wcześniejsze wysianie nasion powoduje zawiązywanie kwiatów w pierwszym roku (wtedy ostropest pozbawiony jest rozety ozdobnych liści).

Ostropest jako roślina ozdobna

Okazałe rozmiary ostropestu, fioletowopurpurowe, rurkowate kwiaty zebrane w duże koszyczki kwiatostanów, okryte grubymi, skórzastymi i odgiętymi kolcami i ozdobne liście powodują, że roślina może być wyjątkową ozdobą słonecznej części naturalistycznego ogrodu. Ostropest sprawdzi się jako dekoracyjny soliter lub w nasadzeniu grupowym, a także jako oryginalny dodatek do jesiennego bukietu z suszonych kwiatów i ziół.

Ostropest plamisty - uprawa

Ostropest wysiany w połowie kwietnia dojrzewa do zbioru w lipcu lub sierpniu. Roślina preferuje stanowisko słoneczne, przepuszczalną, nawiezioną obornikiem przekompostowanym glebę o pH 5,7-7,2. Gleby ciężkie, gliniaste powinny być wymieszane z piaskiem. Ostropest jest wytrzymały, udaje się więc na ziemiach słabszych i może być uprawiany kilka razy na tym samym stanowisku. Nawożenie potasowe i fosforowe stosuje się przedsiewnie, natomiast azot można wysiać w dwóch równych dawkach. Pierwsza 10 dni przed siewem, a druga w fazie rozety o 4-6 liściach.Wschody ukazują się po 2-3 tygodniach w zależności od warunków pogodowych. Siewki rosną silnie, po 6-7 tygodniach tworzą zwarty łan. Do tego momentu należy zwalczać rozwijające się chwasty.

Plantacje ostropestu występują głównie w Wielkopolsce, na Kujawach, na Żuławach i na Lubelszczyźnie. Dobrym przedplonem są ziemniaki, buraki, warzywa, zboża jare, rzepak i rośliny motylkowe. W związku z niewielkimi wymaganiami co do warunków wzrostu, został introdukowany przez człowieka przypadkowo lub celowo na tereny uprawne. Dobrze znosi uprawę w monokulturze nawet do 10 lat, jest też wykorzystywany jako poplon.

Ostropest plamisty
Autor: GettyImages Nasiona ostropestu plamistego

Zastosowanie ostropestu - nie tylko lecznicze

Nazwę Silybum nadał roślinie grecki lekarz Dioscorides w 100 r p. n. e. Roślina jest wykorzystywana w medycynie od wieków a jej działanie lecznicze znane było już w starożytności. Pierwsze informacje o ostropeście opisane zostały w dziełach Teofrasta z Eresos (370-287 p.n.e.), greckiego filozofa i uczonego uznawanego za ojca botaniki, który jako pierwszy użył nazwy ostropest –akorna (gr.) oznaczającego „mleczny oset”. Największą popularność zyskała jednak w średniowieczu, kiedy to została uznana za najważniejszą roślinę ziołolecznictwa.

Leki bogate w sylimarynę mają dobroczynne działanie w leczeniu wątroby. Wspomagają jej regenerację i wytwarzanie nowych komórek, poprawiają wydzielanie żółci oraz trawienie. Sylimaryna pobudza przemiany metaboliczne przez co przyspieszony zostaje proces związany z usuwaniem złogów tłuszczowych. Dzięki temu następuje redukcja stężenia cholesterolu we krwi oraz obniża się ryzyko chorób krążenia. Suplementacja preparatów bogatych w sylimarynę korzystnie wpływa na wzmacnianie ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwkrwotocznie i przeciwzakrzepowo, redukuje ryzyko powstania nowotworów, może być stosowana w terapii cukrzycy. Związki flawonolignanów posiadające przeciwzapalne i antyoksydacyjne działanie wykorzystywane są w kosmetologii jako dodatek do kremów z filtrem UV, w leczeniu trądzika różowatego oraz w preparatach przyspieszających gojenie się ran.

  • Wyciąg z ostropestu ma działanie odtruwające. Profilaktyczne podaje się go ludziom pracującym w oparach substancji chemicznych i napromieniowaniu, przy zatruciu alkoholowym i pestycydami. Leczniczo przy marskości wątroby, nieżytach dróg żółciowych. Leki na bazie Ostropestu plamistego stosowane są w zatruciach muchomorem sromotnikowym.
  • Ostropest plamisty dostępny jest w różnej postaci. Zmielone ziarna posłużą do przygotowania naparu lub jako dodatek do herbaty, zup, jogurtu czy sałatek.
  • Olej z nasion ostropestu jest bogatym źródłem Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych wspomagających nasz mózg i obniżających stężenie trójglicerydów we krwi: wielonienasyconego kwasu linolowego (59%) i jednonienasyconego kwasu oleinowego (ok. 21%). Tłoczony na zimno dodawany do warzyw lub do już ugotowanych potraw zwiększa znacznie ich wartość odżywczą.
  • Ze względu na dużą zawartość witaminy E - silnego przeciwutleniacza - może być stosowany jako dodatek zapobiegający jełczeniu innych tłuszczów spożywczych oraz jako składnik kremów poprawiający zdolności regeneracyjne skóry.
  • Białko owoców ostropestu otrzymywane z odpadów produkcyjnych może służyć do produkcji peptydów antybakteryjnych i przeciwgrzybicznych. Hamuje rozwój mikroorganizmów w konserwantach stosowanych w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym.
  • Ostropest ma duże zdolności pobierania z gleby i kumulowania w swojej masie pierwiastków metalicznych. Dzięki temu może być nasadzany w celu ochrony środowiska.
  • Podobnie jak oset, ostropest plamisty wykształcił skuteczny mechanizm obronny w postaci ostrych kolców. Sadzony blisko pól uprawnych stanowi barierę dla dzikiej zwierzyny.
  • Obłuszczone niełupki powstałe jako produkt uboczny przy produkcji sylimaryny stanowią białkowy komponent do mieszanek treściwych dla trzody chlewnej.
  • Odwar z owoców ostropestu zalecany jest dla zwierząt hodowlanych w zatruciach związkami toksycznymi, w chorobach wątroby, nerek i pęcherza moczowego, w krwawieniach z układu pokarmowego, niestrawności i braku łaknienia.
  • Owoce „mlecznego ostu” zmielone razem z owocami kminku i korą kruszyny, podaje się do karmy zwierząt przy zaparciach.

Czy rozpoznasz te zioła?

Pytanie 1 z 12
Zioło na zdjęciu to...
kozieradka
#MuratorOgroduje: Sadzenie pomidorów do gruntu
Materiał sponsorowany