Jakie rośliny są w Polsce pod ochroną? Co oznacza, że roślina jest pod ochroną? Ile jest roślin chronionych w Polsce?
Człowiek coraz bardziej ingeruje w zasoby przyrody, co skutkuje zwiększającą się ilością gatunków roślin, którym grozi wyginięcie. Niezbędna jest więc ochrona prawna cennych i zagrożonych przedstawili flory, będących także ważnymi elementami środowiska naturalnego. Na czym polega ochrona roślin i jakie gatunki są chronione?
Autor: GettyImages
Obuwik pospolity
Spis treści
- Pierwsze akty prawne chroniące rośliny w Polsce
- W jakim celu i jak chroni się cenne gatunki roślin?
- Co oznacza ochrona roślin ścisła i częściowa?
- Jakie rośliny są pod ochroną w Polsce?
- Jakie są kary za zrywanie i niszczenie roślin chronionych?
Pierwsze akty prawne chroniące rośliny w Polsce
Jeszcze w XIV wieku, w czasie rządów króla Kazimierza Wielkiego, gdy rośliny, jak i zwierzęta były traktowane jako dobra królewskie objęto ochroną dęby i wprowadzono kary za wycinanie tych drzew. Nieco później, krój Władysław Jagiełło wprowadził ochronę cisów i zakazał wykorzystywania ich gałęzi (świetnie nadawały się na łuki). Jednak w tamtym czasie ochronę konkretnych gatunków roślin rozumiano głównie jako zabezpieczenie (ochronę przed wycinaniem) odpowiedniej liczby okazów danego gatunku na potrzeby króla i innych ważnych osób w królestwie. Obecnie ochrona przyrody wynika już przede wszystkim z potrzeby zachowania cennych przyrodniczo gatunków i mających znaczący wpływ na bioróżnorodność.
W jakim celu i jak chroni się cenne gatunki roślin?
Ochrona gatunkowa roślin (oraz zwierząt) jest jedną z form przyrody, której podstawowym celem jest zapewnianie przetrwania i utrzymanie właściwego stanu dziko występujących gatunków oraz różnorodności gatunkowej i genetycznej na terenie Polski oraz Unii Europejskiej. Dotyczy to w szczególności rzadkich, endemicznych, zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów, a także ich siedlisk. Wprowadzono przepisy prawne, których realizacja polega między innymi na ochronie stanowisk roślin przez tworzenie stref ochrony. W naszym kraju kwestie ochrony gatunkowej roślin, określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Obowiązuje także Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów. Na liście ministerstwa znalazło się 415 gatunków roślin podlegających ochronie czynnej (ścisłej), 300 gatunków objętych ochroną częściową i dodatkowo 12 gatunków dotyczy ochrona częściowa, ale z możliwością ich pozyskiwania na określonych zasadach i po otrzymaniu zezwolenia. Ponadto, odpowiednie rozporządzenie określa także przepisy chroniące 232 gatunki grzybów (grzybiarze muszą więc także uważać, co zbierają i nie niszczyć bezmyślnie grzybów w lasach).
Zgodnie z prawem gatunków chronionych nie tylko nie wolno niszczyć, ale też zrywać, zbierać, sprzedawać, nabywać oraz przewozić przez granicę państwa. Zabronione jest także niszczenie naturalnych, objętych ochroną siedlisk roślin.
Autor: GettyImages
Obuwik pospolity
Co oznacza ochrona roślin ścisła i częściowa?
Ochrona gatunkowa roślin podzielona jest na ścisłą (czynną) i częściową – czym się różnią?
Ogólna różnica polega na tym, że w pierwszym przypadku rośliny podlegają ochronie przez cały rok (cały okres życia roślin), a gatunki pod ochroną częściową jedynie w określonym okresie i dodatkowo można je pozyskiwać (np. zbierać) w ograniczonych ilościach.
Ścisła ochrona roślin ma więc na celu zabezpieczenie środowiska przed negatywnymi wpływami zewnętrznymi na środowisko naturalne i narzuca dość surowe zasady. Oczywiście są pewne zwolnienia od tych reguł, ale są one udzielane wyłącznie przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska po spełnieniu określonych wymogów.
Z kolei ochrona częściowa oznacza, iż możliwe jest pozyskiwanie jedynie części dziko żyjących roślin (np. owoców), ale pod warunkiem, że są cenne dla konkretnych gałęzi gospodarki (np. gatunki lecznicze). Aby jednak móc pozyskiwać te rośliny, również trzeba uzyskać zezwolenie wydawane przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Jakie rośliny są pod ochroną w Polsce?
Chronionych jest w sumie ponad 700 gatunków roślin i nie sposób wymienić wszystkich, ale warto mieć świadomość, że wśród nich znajdują się także te powszechnie znane.
- Ochroną ścisłą są objęte między innymi: arnika górska, cyklamen purpurowy, goździk siny, kokorycz drobna, kosaciec syberyjski, lilia złotogłów, pełnik europejski, róża francuska, sasanka zwyczajna, szarotka alpejska, storczyki (dziko występujące), obuwik pospolity, mikołajek nadmorski, jarząb szwedzki, jarząb brekinia, brzoza karłowata.
- Częściowej ochronie podlegają z kolei takie gatunki jak, np.: cebulica dwulistna, czosnek niedźwiedzi, bagno zwyczajne, grzybień biały, orlik pospolity, sosna górska (kosodrzewina), śnieżyczka przebiśnieg, śnieżyca wiosenna, pióropusznik strusi (paproć), pierwiosnek wyniosły, parzydło leśne, wawrzynek wilczełyko, zawilec wielkokwiatowy (leśny), rokitnik zwyczajny, cis pospolity, sosna limba.
Jakie są kary za zrywanie i niszczenie roślin chronionych?
Przepisy dotyczące ochrony roślin zabraniają między innymi zrywania i sprzedawania roślin chronionych. Jeśli złamiemy ten zakaz, musimy liczyć się z określonymi konsekwencjami, ponieważ stawa o ochronie przyrody przewiduje nawet karę więzienia od 3 miesięcy do 5 lat. Za przekroczenie przepisów w sposób nieumyślny grozi kara do 2 lat pozbawienia wolności oraz wysoka kara (do 5 tys. złotych) lub grzywna ustalana przez sąd. Jak widać, zbieranie niektórych dziko występujących kwiatów czy owoców warto więc przemyśleć i dotyczy to także zbierania niektórych grzybów (np. trufla wgłębiona, borowik królewski).
