Trzpiennik sosnowiec zaatakował sosnę [Porada eksperta]

Trzpienniki to owady leśne, występują w lasach na nasłonecznionych stanowiskach z leżącymi pniakami. W tych miejscach można je spotkać latem. Do składania jaj samice wybierają drewno drzew chorych lub osłabionych, obumierających, a nawet ściętych i posusz. Jedna samica składa w ciągu życia do 350 jaj. Mogą zalatywać do ogrodów i atakować osłabione drzewka, które wyglądają "mizernie". Samica po wybraniu pnia lub kłody przystępuje do składania jaja. Wprowadza długie pokładełko pionowo do drewna przez około 15 minut. Porusza wtedy rytmicznie odwłokiem, a jej ciało jest skrajnie napięte. Za pomocą pokładełka w głębi drewna samica robi kanał, w którym umieszcza 4-8 jaj. Przy tym uwalnia ona zarodniki symbiotycznych grzybów Amylosterum areolatum i A. chailletii ze zbiorniczków zwanych mykandiami, które znajdują się u podstawy jej pokładełka. Grzyby szybko przerastają drewno, nadtrawiając jego strukturę. Młode larwy będą miały dostęp do w ten sposób wzbogaconego i łatwiej przyswajalnego pokarmu. Z jaj po 4 tygodniach wylegają się prawie beznożne larwy, które żerują w drewnie drzew szpilkowych (sosna, świerk, jodła, modrzew), rzadziej drzew liściastych. Drążą grube i nieregularne chodniki, do 40 cm długości. Chodniki są na przekroju okrągłe, zapełnione drobną mączką drzewną, rozszerzają się w miarę wzrostu larwy. Wyrośnięte larwy zawracają, część drogi pokonują kanałem, który kiedyś wygryzły, i kierują się ku powierzchni, gdzie zakładają kolebkę poczwarkową (na głębokości 1 cm), gdzie przepoczwarczają się. Poczwarka nie jest w kokonie, jest żółtawa lub biała. Owad dorosły wydostaje się na zewnątrz wygryzając regularnie okrągły otwór o średnicy około 6 mm. Rozwój pokolenia trzpiennika jest powolny (trwa 2-3 lata). W naszym kraju występuje kilka gatunków trzpienników, które różnią się między sobą bardziej wyglądem niż trybem życia. Trzpiennik sosnowiec (Sirex noctilio) ma czułki czarne, a piąty człon stopy - brązowy. Ciało jego nie jest czarne, ale ciemne i metalicznie błyszczące. Trzpiennik świerkowiec (Sirex juvencus), zwany husarkiem stalowym, różni się od trzpiennika sosnowca tym, że ma pomarańczowe czułki. Osobniki dorosłe można spotkać w słoneczne dni od czerwca do września w lasach iglastych ze świerkiem. Jego larwy rozwijają się w drewnie sosnowym, świerkowym, czasem w jodłach, które samica zaszczepia grzybami. Kruszel czarny (Xeris spectrum) jest prawie czarny, ale z żółtymi plamkami na tułowiu. Nogi jego są czerwonawe. Samice mają pokładełko długości całego ciała. Też zamieszkuje lasy iglaste. Samica kruszela czarnego nie zaszczepia drewna zarodnikami symbiotycznych grzybów, ale potrafi wybrać te pniaki, w których przez rok lub dwa rozwijają się już larwy trzpiennika olbrzymiego i w pobliżu ich żerowisk umieszcza swoje jaja. Larwy kruszela będą korzystać z drewna już dobrze przerośniętego grzybnią. Szkodliwość i zwalczanie. Samice trzpienników podczas składania jaj wprowadzają zarodniki grzybów Amylosterum areolatum i A. chailletii, a także śluzowatą substancję, bardzo toksyczną dla żyjących drzew. Substancja ta jest silną trucizną, powodującą szybkie żółknięcie igieł i śmierć całego drzewa. Jednak rzadko trzpienniki pojawiają się w lasach tak licznie, że powodują znaczne szkody. Zabiegi chemiczne przeciwko trzpiennikom należy przeprowadzić wtedy, kiedy samice składają jaja w drzewka. Należy opryskać drzewka wybranym pyretroidem lub neonikotynoidem (np. Mospilan) i zabieg powtórzyć po 7-10 dniach. Zdarza się, że larwy i poczwarki trzpienników zostają wraz z drewnem zawiezione z lasu do miasta, gdzie niespodziewanie wylęgają się owady dorosłe. Nagle mogą pojawić się w mieszkaniu lub domu, w którym do konstrukcji użyto świeżego drewna. Opuszczają belki, boazerię lub nowe meble i straszą mieszkańców, gdyż w szybkim locie wydają głęboki, buczący dźwięk. Ludzie, którzy obawiają się tych "szerszeni", często reagują na ich obecność histerycznie.