Karczownik i nornik - gryzonie, które wyrządzają szkody w ogrodzie
Groźnymi gryzoniami niszczącymi rośliny w ogrodach są karczownik ziemnowodny i nornik polny. Jakie szkody w ogrodzie mogą wyrządzić te gryzonie? Gryzonie w ogrodzie.
Autor: Rabensteiner Wikimedia
Karczownik ziemnowodny
Karczownik ziemnowodny
Karczownik ziemnowodny ma szeroką i grubą głowę z tępo zakończonym pyskiem, ucho małe, ukryte we włosach. Grzbiet jest szaro- lub ciemnobrunatny, natomiast brzuch jest jaśniejszy - szary (czasem trafiają się okazy czarne). Długość głowy i tułowia wynosi 12-20 cm, długość ogona 5,6-13,5 cm. Karczowniki budują nory w glebie wilgotnej, ale unikają gleb bagnistych i silnie piaszczystych. Nory zakładają w miejscach nieuprawianych kopiąc je za pomocą kończyn i zębów siecznych. Odgryzają w glebie większe kęsy, które po nagromadzeniu się w norze wypychają przez otwór wlotowy na zewnątrz. Formują wtedy płaskie kopczyki oddalone od wlotu o 10-30 cm. Nora karczownika składa się z gniazda, 1-2 komór spichrzowych oraz odchodzących od nich wielopoziomowych korytarzy. Jeśli nora jest położona w pobliżu zbiornika wodnego, wtedy jeden z korytarzy prowadzi do wody. Korytarze karczowników są długie (od kilku do kilkunastu metrów), a ich powierzchnia wynosi wiosną 20-30 m2, a jesienią nawet 80 m2. Korytarze karczownika są owalne, o wysokości 7-8 cm i szerokości 5-6 cm. Karczownik zatyka wyloty z nor. Gniazdo ma średnicę 16-20 cm i jest wymoszczone sianem lub piórami. Wiosną znajduje się na głębokości 20 cm, jesienią jest przenoszone na głębokość 30-40 cm. Karczowniki rozmnażają się od marca do końca września. Samica rodzi 2-5 razy w ciągu roku po 3-9 młodych. Samice urodzone wczesną wiosną rodzą młode już w połowie maja. Karczowniki nie żyją dłużej niż dwa lata. Jesienią migrują znad wód na wyżej położone tereny, do ogrodów i sadów, gdzie znajdują pożywienie. Zimą są aktywne za dnia. Pod śniegiem budują tunele prowadzące do żerowisk, często do korzeni drzew owocowych, powodując duże szkody. Przegryzają korzenie nawet starszych drzew, ogryzając korę do szyjki korzeniowej. Zjadają też korzenie, kłącza i bulwy wielu roślin uprawnych. Latem żywią się korzeniami, kłączami i cebulami roślin uprawnych. Kopiąc korytarze wzdłuż rzędów roślin mogą zniszczyć całą uprawę.
Nornik polny
Innym szkodnikiem drzew owocowych i ozdobnych w ogrodach jest nornik polny, który zimą przemieszczając się pod śniegiem, dociera do pni drzew i ogryza korę do wysokości pokrywy śnieżnej. Uszkodzone drzewka chorują lub są łamane przez wiatr. Gryzoń ten zakłada nory w pokrytych roślinnością, nasłonecznionych miejscach. Norę tworzą liczne korytarze ziemne, spichrz i gniazdo o średnicy 10-20 cm, wysłane delikatnym sianem. Do korytarzy ziemnych prowadzą wyloty nor o średnicy 3-5 cm, które na powierzchni ziemi są ze sobą połączone ścieżkami wydeptanymi przez norniki. Wokół otworów wylotowych wyraźnie widoczne są „łysiny” powstałe w wyniku powygryzania pobliskich roślin. W miejscach nieosłoniętych przez rośliny, nornik polny buduje proste, ślepo zakończone kryjówki lub przejścia, w których chowa się lub do których wciąga ścięte rośliny i je zjada. Nornik polny zimuje w norach, głównie na nieużytkach, na łąkach, w zadrzewieniach śródpolnych, miedzach i na brzegach lasów. Nie zapada w sen zimowy. Pod pokrywą śnieżną buduje tunele z ziemi i trawy, a nawet przenosi gniazdo na powierzchnię gleby, które łatwo zauważamy po stajaniu śniegu. Część norników przenosi się do drewnianych zabudowań znajdujących się w ogrodzie, gdzie mogą się rozmnażać zimą. Norniki są bardzo płodne. Ciąża trwa 18-20 dni. W ciągu życia samica rodzi 6-7-krotnie, a w sprzyjających warunkach nawet częściej, co miesiąc, po 4-9 młodych w miocie. Młode są samodzielne po 12-15 dniach, a po 3 miesiącach uzyskują dojrzałość płciową. Norniki żyją 2-4,5 miesięcy, rzadko jeden rok. Zasiedlanie terenu przez norniki rozpoczyna się od założenia nor przez pojedyncze osobniki. Wkrótce ich potomstwo zakłada w sąsiedztwie własne nory, które łącząc się tworzą kolonię. Przy dużym zagęszczeniu jedną norę może zamieszkiwać kilka samic. Samce i samice opiekują się potomstwem swoim i obcym. Gdy padnie matka, potomstwu nie grozi niebezpieczeństwo, gdyż zajmą się nim sąsiedzi.
Latem nornik jest aktywny od wieczora do wczesnego ranka, natomiast zimą żeruje za dnia. Norniki wyszukują pokarmu w promieniu 15 m wokół nory. Najpierw zjadają rośliny rosnące przy otworze wejściowym do nory, a po ich zjedzeniu przemieszczają się stopniowo dalej. Pożywieniem nornika są soczyste rośliny, m.in. trawy, marchew i buraki. Jesienią i zimą norniki zjadają duże ilości ziarna i nasion chwastów, które najpierw gromadzą w spiżarniach. Nornik polny może zebrać do 3 kg zapasów żywności, którą są nie tylko nasiona, lecz także pędy, liście i korzenie różnych roślin.
