Rząd interweniuje w Czystym Powietrzu. Będą pieniądze na naprawę błędów i pomoc poszkodowanym przez nieuczciwe firmy

Oszukani przez nieuczciwych wykonawców w Czystym Powietrzu

Przez ostatnie lata wokół programu Czyste Powietrze narósł jeden z najbardziej bulwersujących procederów oszustw w polskiej energetycznej transformacji domowej. Nieuczciwi wykonawcy podszywali się pod instytucje państwowe, przejmowali kontrolę nad dokumentami, zawyżali koszty, uciekali przed odpowiedzialnością – a całość odbywała się pod przykrywką rządowego programu mającego poprawić jakość powietrza i standard energetyczny polskich domów.

Jak wyglądał proceder oszukiwania uczestników programu Czyste Powietrze?

Najpierw pojawiali się jako rzekomi „partnerzy programu”, „doradcy” albo wręcz „oficjalni operatorzy Czystego Powietrza”. Używali logo programu, profesjonalnie wyglądających ulotek i stron internetowych, podsuwając wizję łatwej dotacji i szybkiego załatwienia wszelkich formalności. Dla wielu beneficjentów, zwłaszcza tych starszych, taka oferta wyglądała jak prawdziwe wsparcie instytucji państwowych. Przedstawiciele firm naciskali, by beneficjent podpisał pełnomocnictwo – niekiedy nawet nieświadomie. Dzięki temu mogli działać w imieniu wnioskodawcy, kontrolować całą dokumentację i ubiegać się o dotacje bez wiedzy właściciela domu. W praktyce stawali się pełnoprawnymi dysponentami pieniędzy, które miały trafić do beneficjenta.

Nadużycia zaczynały się szybko. Wnioski składano na maksymalne dostępne kwoty, często zawyżając koszty urządzeń czy prac modernizacyjnych. Oszuści rozliczali inwestycje na papierze, podczas gdy w rzeczywistości montowali najtańsze możliwe urządzenia, wykonywali ocieplenia byle jak lub… nie wykonywali ich wcale. Zdarzały się sytuacje, w których po wypłacie środków firma znikała, pozostawiając właścicieli domów z niesprawnym piecem, niedokończoną termomodernizacją lub kompletnym brakiem inwestycji.

• Czytaj też: Czyste Powietrze 2025. Będziecie zdziwieni czego teraz wymagają. Oto nowe zasady Czystego Powietrza

Poszkodowani mieli zwracać dotacje, których... nie dostali

Skutki były dramatyczne. Poszkodowani, często nieświadomi skali oszustwa, dowiadywali się o sprawie dopiero wtedy, gdy przyszło pismo z WFOŚiGW z żądaniem zwrotu dotacji – czasem wraz z odsetkami. Niektórzy zostali bez pieniędzy, bez wykonanych prac i z obowiązkiem oddania środków, które w ogóle do nich nie trafiły. Państwo, zamiast pomóc, stawało się dla nich kolejną stroną konfliktu.

Rządowa pomoc dla poszkodowanych 

W odpowiedzi na problemy zgłaszane przez beneficjentów programu Czyste Powietrze, którzy padli ofiarą nieuczciwych praktyk ze strony niektórych wykonawców, Ministerstwo Klimatu i Środowiska podjęło działania legislacyjne. Projekt ustawy o pomocy poszkodowanym ma na celu zminimalizowanie negatywnych skutków finansowych dla osób, które otrzymały zaliczki, ale nie mogły ich rozliczyć z powodu nierzetelności firm realizujących inwestycje.

Jak mówiła niedawno minister klimatu i środowiska, Paulina Hennig-Kloska, przygotowane założenia przewidują m.in. możliwość zawieszenia ściągania nierozliczonych zaliczek od beneficjentów poszkodowanych przez nierzetelne firmy. 

• Polecamy też: Czym Polacy ogrzewają domy? Boom na pompy ciepła to mit? RAPORT 2025

Państwo wyegzekwuje pieniądze wyłudzone w Czystym Powietrzu

Skarb Państwa zamierza podjąć kroki prawne w celu odzyskania środków od firm, które dopuściły się nieuczciwych praktyk. Jak podkreśla minister Hennig-Kloska, organy ścigania analizują już blisko 500 zawiadomień.

Projekt ustawy został przekazany do Zespołu Programowania Prac Rządu z prośbą o pilne procedowanie. Jest to reakcja na niedoskonałości poprzedniej wersji programu, która umożliwiała nieuczciwe działania. Nowe zasady, obowiązujące od 31 marca 2025 roku, mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa i ochronę interesów beneficjentów.

Jak rząd zamierza pomóc poszkodowanym beneficjentom Czystego Powietrza?

Projekt ustawy o pomocy poszkodowanym w programie Czyste Powietrze zakłada kilka kluczowych mechanizmów wsparcia:

• Zawieszenie ściągania nierozliczonych zaliczek. To najważniejszy element proponowanej pomocy. Beneficjenci, którzy otrzymali zaliczki od nieuczciwych wykonawców, ale nie mogli ich rozliczyć z powodu ich nierzetelności, będą mieli możliwość zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że Skarb Państwa wstrzyma się z dochodzeniem roszczeń do czasu wyjaśnienia sprawy.
• Analiza indywidualnych przypadków. Każdy przypadek będzie rozpatrywany indywidualnie, aby ocenić sytuację beneficjenta i ustalić zakres poniesionych strat. Pozwoli to na dostosowanie formy pomocy do konkretnych potrzeb.
• Działania prawne przeciwko nieuczciwym wykonawcom. Skarb Państwa zamierza aktywnie dochodzić roszczeń od firm, które dopuściły się oszustw i wyłudzeń. Odzyskane środki mają być przeznaczone na zrekompensowanie strat poszkodowanym beneficjentom.
• Wsparcie informacyjne i doradcze. Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej mają zapewnić poszkodowanym beneficjentom dostęp do informacji i porad prawnych, które pomogą im w dochodzeniu swoich praw.
• Możliwość ponownego ubiegania się o dofinansowanie. W uzasadnionych przypadkach, poszkodowani beneficjenci będą mogli ponownie ubiegać się o dofinansowanie w programie Czyste Powietrze na dokończenie przerwanych inwestycji.

Kompleksowość i audyt energetyczny to nowe podejście do termomodernizacji

Zmiany w programie Czyste Powietrze kładą nacisk na kompleksową termomodernizację budynków mieszkalnych. Oznacza to, że program ma wspierać nie tylko wymianę źródeł ciepła, ale również skuteczne ocieplenie domów, co ma przełożyć się na obniżenie rachunków za ogrzewanie. Istotnym elementem jest audyt energetyczny, który ma pomóc w doborze optymalnego rozwiązania i minimalizacji zużycia energii. Po zakończeniu inwestycji beneficjent otrzyma świadectwo charakterystyki energetycznej, potwierdzające efektywność przeprowadzonych prac.

Stabilne finansowanie programu Czyste Powietrze

Ministerstwo Klimatu i Środowiska deklaruje stabilne finansowanie programu. Uruchomiono środki z KPO, FEnIKS i Funduszu Modernizacyjnego. Odnotowano również wzrost w realizacji wypłat w ostatnich miesiącach.

Usprawnienie procedur i działania naprawcze

W celu poprawy funkcjonowania programu, wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej zostały zobowiązane do prowadzenia dialogu z wykonawcami i organizacjami branżowymi. Wprowadzono usprawnienia w procedurach oceny wniosków i wypłat, zwiększono zatrudnienie w funduszach oraz uruchomiono punkty konsultacyjne.

Beneficjenci mają możliwość monitorowania statusu swojego wniosku online. NFOŚiGW i wojewódzkie fundusze prowadzą dialog z wykonawcami, dążąc do zwiększenia transparentności i efektywności programu.

• Przejdź do galerii: Domy ze stodół, młynów, szkół i innych nietypowych budynków