Na małej działce doskonale bardzo sprawdzi się oczyszczalnia ze złożem biologicznym albo bioreaktor z osadem czynnym. Nie wymagają one ani dużej powierzchni, ani niskiego poziomu wody gruntowej czy dobrze przepuszczalnegogruntu, ponieważ zachodzące w nich procesy są odizolowane od otoczenia. Są odporne na niską temperaturę, ale droższe od oczyszczalni z drenażem.
Oczyszczalnia ze złożem biologicznym
Złoże biologiczne to zbiornik z naturalnym materiałem filtracyjnym (na przykład skałą wulkaniczną, tłuczniem, żwirem) lub specjalnymi kształtkami z tworzywa, na powierzchni których rozwija się błona biologiczna z mikroorganizmów.
Podczas przepuszczania ścieków przez złoże mikroorganizmy absorbują i zużywają do potrzeb życiowych rozpuszczone związki organiczne. Oczyszczone ścieki odprowadza się do rowów melioracyjnych, rzek albo – przez studnię chłonną – do gruntu.
Za złożem biologicznym może być dodatkowy osadnik, tak zwany wtórny, który zatrzymuje zawiesiny i resztki błony biologicznej i w ten sposób polepsza efekty oczyszczania. Powstający osad jest przepompowywany z powrotem do osadnika wstępnego, miesza się ze świeżymi ściekami i ponownie trafia na złoże biologiczne.
Aby procesy oczyszczania ścieków zachodziły prawidłowo, przez złoże musi stale przepływać powietrze. Przepływ może być grawitacyjny lub wymuszony przez wentylator. Złoże trzeba raz w roku przepłukać.
Praca oczyszczalni może być w pełni zautomatyzowana, co wymaga jednak doprowadzenia do niej energii elektrycznej. Oczyszczalnia zużywa jej 1-1,5 kWh/dobę.
Bioreaktor z osadem czynnym
W bioreaktorze nie ma złoża, lecz swobodnie pływające mikroorganizmy (osad czynny), które rozwijają się z wyselekcjonowanego szczepu bakterii zaszczepionego w zbiorniku przy uruchamianiu oczyszczalni. Powodują one tlenowy rozkład zanieczyszczeń (substancji organicznych). Osad jest napowietrzany, aby unosił się w ściekach i miał z nimi jak najlepszy kontakt. Podczas rozkładu zanieczyszczeń osad czynny zwiększa objętość i tworzy tak zwane kłaczki, które opadają na dno zbiornika.
Oczyszczone ścieki odprowadza się do odbiornika (wód powierzchniowych lub gruntu) przez drenaż rozsączający albo studnię chłonną, a osad z dna bioreaktora zawraca oddzielnym przewodem do osadnika gnilnego. Bioreaktor musi być stale napowietrzany, a przepływ ścieków wymuszany przez pompy.
Duże znaczenie dla prawidłowej pracy bioreaktora ma równomierny dopływ ścieków z osadnika wstępnego. W czasie wakacji czy urlopu, kiedy do bioreaktora dopływa ich mniej, urządzenie powinno się przestawić na pracę w tak zwanym trybie wakacyjnym. Wtedy napowietrzanie odbywa się rzadziej.
