Oświetlenie LED. Zwróć uwagę na jakość źródeł światła LED

Oświetlenie LED jest coraz bardziej popularne. Technologia ta zaczęła wypierać z rynku konwencjonalne typy oświetlenia. Przemawiają za nią energooszczędność, trwałość i zastosowanie w rozwiązaniach cyfrowych. Jednak jak pokazują wyniki badań rynkowych około 40% lamp LED wprowadzonych do obrotu na terenie Polski nie spełnia wymagań określonych prawem UE oraz ustaw i rozporządzeń krajowych.

Jakość światła sztucznego ma wpływ na organizm człowieka

Światło ma ogromny wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Pod wpływem naturalnego światła w organizmie wydzielana jest melatonina zwana również hormonem młodości i snu. Melatonina jest również silnym przeciwutleniaczem, uważanym za środek prewencyjny w zapobieganiu licznym chorobom takim jak nowotwory czy choroba niedokrwienna serca. Poziom tego hormonu w organizmie wpływa na układ nerwowy i odpornościowy. Oczywiście wzrost melatoniny lub jej spadek uzależniony jest od ilości dostarczanego naturalnego światła słonecznego. Rozwój cywilizacyjny zmusza nas do coraz częstszego korzystania ze światła sztucznego, czyli oświetlenia. Dzięki rozwojowi technologii jesteśmy w stanie decydować o jego jasności, barwie i innych parametrach, które wpływają na nasz nastrój, zdolność do koncentracji oraz ogólne samopoczucie. Warto wybierać oświetlenie dobrej jakości, które wspiera funkcjonowanie naszego organizmu podczas pracy, jak i wypoczynku. Z pomocą użytkownikom oświetlenia przyszło ustawodawstwo unijne i krajowe, określając podstawowe kryteria jakościowe dla produktów oświetleniowych oraz obowiązujące minimalne wartości.

Jakość oświetlenia LED - badania

Badania prowadzone przez instytucje nadzoru rynkowego (UOKIK, UKE) dotyczące jakości źródeł światła LED pokazały, że około 40% lamp LED nie spełnia wymagań. Warto przytoczyć, że w latach 2012-2015 nastąpił 100-procentowy wzrost liczby lamp LED dostępnych na rynku, które nie spełniają wymagań.

Nieprawidłowości dotyczą przede wszystkim błędnie deklarowanej wartości strumienia świetlnego na opakowaniu, która odbiega o ok. 20-30% od rzeczywistej. Oznacza to, że ilość światła, którą konsument spodziewa się otrzymać jest niższa niż ta zadeklarowana przez importera/producenta na opakowaniu.

Ponadto wyniki badań organu nadzoru wskazały na niezgodność informacji podanych w dokumentach produktu, np. w deklaracji zgodności, za pomocą której producent zaświadcza, że wprowadzony przez niego produkt spełnia prawnie określone wymagania techniczne. Należy podkreślić, że większość lamp LED skontrolowanych przez instytucje nadzoru pochodziła z krajów trzecich (import 85%).

Bezpieczeństwo fotobiologiczne

Oświetlenie LED niskiej jakości może negatywnie wpływać na nasze zdrowie. Główne zagrożenia wynikają z tego, że producenci nie stosują się do norm bezpieczeństwa fotobiologicznego. Wśród zagrożeń wymienia się:

• zagrożenie oka i skóry promieniowaniem aktynicznym UV,
• zagrożenie oka promieniowaniem UV-A,
• zagrożenie oka światłem niebieskim,
• zagrożenie oka podczerwienią (IR),
• zagrożenie termiczne skóry,
• zagrożenie termiczne siatkówki.

Badania naukowe dowiodły, że długotrwałe narażenie wzroku na światło niebieskie może wpływać negatywnie na fotoreceptory w nabłonku barwnikowym siatkówki, co prowadzi do przyspieszenia choroby wzroku zwanej AMD. Choroba ta związana jest z szybszym zanikiem plamki żółtej. Zdecydowana większość białych diod LED o niskiej jakości emituje zbyt duże natężenie składowej niebieskiej (wynika to z budowy i słabej jakości luminoforu). Wpływa to bezpośrednio na ludzki wzrok. W przypadku produktów wysokiej jakości (markowych) nie ma tego problemu, ewentualne odchylenia od norm są wyłapywane na etapie badań laboratoryjnych i produktowych.

Migotanie światła to wrażenie niestabilności postrzegania wzrokowego spowodowane przez bodziec świetlny, którego luminancja lub rozkład spektralny zmienia się w czasie. Zmiany luminancji źródeł światła spowodowane są wahaniami napięcia, które może być niewidoczne gołym okiem. Powyżej pewnej granicy migotanie staje się uciążliwe i uciążliwość ta rośnie wraz ze wzrostem amplitudy wahań. Przy oświetleniu światłem migającym odpowiednio często, powstaje złudzenie, że element się nie porusza lub porusza się z inną prędkością (również w przeciwnym kierunku), co może doprowadzić do wypadków w miejscu pracy, np. w fabrykach.

Migotanie powoduje przyspieszone zmęczenie wzroku. Mogą też pojawić się dolegliwości takie jak: pieczenie, swędzenie i ból oczu, uczucie ciężkości powiek, mroczki przed oczami, zawroty i bóle głowy, nieostrość widzenia, trudności w koncentracji, wzmożona pobudliwość nerwowa.

Migotanie i efekt stroboskopowy, który jest niewidoczny dla oka, można wykryć używając kamer i smartfonów nowszych generacji. Wielkość efektu zależy jednak od konstrukcji i oprogramowania urządzenia i może być wytłumione.

Efekt oświetleniowy

Efekt oświetleniowy zależy od szeregu parametrów technicznych określających ilość światła, barwę światła, stabilność barwy, natężenie, migotliwość, itd. Ich dobór zależy od zastosowania danego typu oświetlenia oraz indywidualnych upodobań użytkownika.

Decydując się na zakup źródła światła LED należy przede wszystkim zapoznać się z parametrem określającym wartość strumienia świetlnego. Jest on wyrażony w lumenach i określa ilość światła emitowanego przez lampę. Tradycyjne żarówki odróżnialiśmy posługując się jednostką mocy Wat. W technologii LED jednostka mocy Wat nie stanowi już wyróżnika źródła światła. Może się nawet zdarzyć, że lampa LED o wyższej mocy emituje mniej światła niż lampa o niższym poborze mocy.

Należy wiedzieć, że w technologii LED parametrem określającym jak mocno świeci źródło światła jest miara strumienia świetlnego wyrażana w lumenach. Im jest wyższa tym więcej światła emituje lampa. Lumeny wciąż nie są parametrem powszechnie stosowanym przy zakupie lamp LED. Z tego względu producenci umieszczają na opakowaniach lamp informacje mówiące jakiej żarówce pod względem ilości emitowanego światła odpowiada dana lampa LED. Jest to ściągawka dla konsumentów przyzwyczajonych do „starych” watów.

Bardzo ważne jest to, że ustawodawca określił obowiązujące wymogi techniczne dla tego rodzaju porównań. Na przykład lampa LED odpowiadająca żarówce 60W nie może mieć strumienia świetlnego poniżej 860 lumenów.

Badania przeprowadzone przez POL Lighting wykazały, że dostawcy dużej części lamp LED dostępnych na rynku (do 40%) zawyżają podawaną równoważną moc żarówki. Zdarzało się, że wg informacji na opakowaniu lampa LED miała odpowiadać żarówce 60W, podczas gdy z jej wartości strumienia świetlnego wynikało, że jest to zamiennik żarówki o mocy zaledwie 40W.

Dodatkowo po poddaniu tych lamp badaniom laboratoryjnym okazało się, że ich faktyczny strumień świetlny jest jeszcze niższy niż ten zadeklarowany na opakowaniu. W rezultacie konsument został dwukrotnie oszukany i miał prawo czuć się zawiedzionym jakością kupionej lampy LED. Takie łamanie prawa nie przyczynia się do prawdy o LED-owej technologii oświetlania. Prawda jest taka, że zła jakość oświetlenia LED wynika z nie spełniania przez nie minimalnych wymogów obowiązujących norm prawnych.

Specjaliści z branży oświetleniowej radzą, by konsumenci zwracali szczególną uwagę na parametry techniczne lamp LED, a w szczególności na wartości strumienia świetlnego, pamiętając przy tym że:

60W = 806 lm

75W = 1055 lm

100W=1521 lm

Zawsze warto kierować się rzetelnością marki produktu, tym bardziej że rzeczywista jakość lampy może być stwierdzona jedynie w badaniach laboratoryjnych. Znani producenci przez lata sprzedają produkty pod własna marką. Niestosowanie się do wymagań jakościowych stanowi dla nich zbyt duże ryzyko utraty wiarygodności. Natomiast obserwacje Związku Producentów Sprzętu Oświetleniowego oraz badania pokazują, że jedną z form ucieczki od kosztownego stosowania się do wymagań jakościowych jest częsta zmiana marki produktu.

Do rozważenia przez konsumenta pozostaje fakt czy kupowane tanich, nie markowych lamp LED stanowi rzeczywistą oszczędność biorąc pod uwagę ich jakość, trwałość i wpływ na otoczenie i zdrowie.