Jak zabezpieczyć fundamenty przed wodą

Remont lub przebudowa domu to dobra okazja, aby naprawić istniejącą albo wykonać nową izolację fundamentów i należycie zabezpieczyć budynek przed wodą gruntową lub opadową.

Niszczące działanie wody

Właściwie wykonana izolacja przeciwwilgociowa ochraniająca budynek przed wodą gruntową i wilgocią zapewnia bezpieczeństwo i komfort użytkowania domu.
Wilgoć w murach jest bardzo niekorzystnym i niebezpiecznym zjawiskiem, które może wyrządzić nieodwracalne szkody:

•  wilgotne mury przemarzają i tracą swoją izolacyjność termiczną, 
• w wilgotnych murach zachodzą procesy chemiczne obniżające wytrzymałość ścian,
• na zawilgoconej ścianie rozwijają się grzyby i pleśnie, 
• na przemarzniętej, zawilgoconej ścianie po pewnym czasie łuszczy się tynk i zaczyna odpadać, 
• na mokrej ścianie powstają wykwity, 
• na skutek kapilarnego podciągania wody wilgoć ze ścian piwnic może podnosić się w wyższe partie budynku, 
• wiosną i jesienią, w okresie intensywnych opadów, zalegająca w warstwach gruntu woda opadowa przesącza się przez nieszczelne ściany fundamentowe, zalewając piwnice.

Zabezpieczenie fundamentów

Planując remont domu, koniecznie trzeba zatroszczyć się o właściwe zabezpieczenie fundamentów przed niszczącym działaniem wody. Przebudowa lub rozbudowa jest do tego doskonałą okazją. Takim zabezpieczeniem jest wykonanie izolacji przeciwwilgociowej:

• pionowej, wykonanej od zewnętrznej strony na całej powierzchni ścian fundamentowych; 
• poziomej, wykonanej w dwóch miejscach – na styku ławy i ściany fundamentowej oraz na styku ściany fundamentowej i ściany parteru.

O ile zrobienie izolacji pionowej nie jest zbyt skomplikowane – wykonuje się ją podobnie jak na nowej ścianie – to wykonanie izolacji poziomej jest trudne i kosztowne.

Po co opinia ekspert?

Przed naprawą uszkodzonej lub wykonaniem nowej izolacji w istniejącym budynku trzeba się dobrze przygotować. Należy ocenić:

• stan ścian fundamentowych 
• odbijając z wewnętrznej powierzchni ściany piwnic fragment tynku. Można wówczas określić stopień ich zawilgocenia, obecność nalotów i pleśni. Po odkopaniu po zewnętrznej stronie fragmentu ławy i ściany fundamentowej będzie można określić, czy i z czego zostały wykonane pionowe i poziome izolacje przeciwwilgociowe oraz w jakim są stanie;
• warunki gruntowo-wodne, które określą rodzaj gruntu i poziom wody gruntowej. Od warunków gruntowych i dotychczasowej eksploatacji (na przykład okresowe zalewanie piwnic) zależy, czy wystarczy tylko izolacja przeciwwilgociowa, tak zwana izolacja lekka, czy trzeba wykonać specjalną średnią lub ciężką izolację przeciwwodną.

Inżynier budowlany lub geotechnik po rozpoznaniu stanu istniejącego i warunków gruntowo-wodnych zaproponuje zakres koniecznych prac.

Jaki rodzaj izolacji fundamentów wybrać?

Nowa izolacja w remontowanym budynku będzie tylko wtedy dobrze spełniała swoją funkcję, gdy zostanie właściwie wykonana, i dlatego niezbędny jest indywidualny projekt modernizacji izolacji. Powinien on zawierać opis techniczny uwzględniający:

• sposób wykonania izolacji, 
• kolejność wykonywania prac, 
• rodzaj materiału izolacyjnego i szczegółowe rysunki:
• przekrój przez ścianę fundamentową z zaznaczeniem, do jakiej wysokości i gdzie wykonać izolację pionową, a gdzie ułożyć izolację poziomą,
• szczegóły połączenia izolacji pionowej z poziomą,
• szczegóły połączenia izolacji istniejącej z nowo projektowaną – tam, gdzie projektowana jest miejscowa naprawa,
• szczegóły wykonania izolacji na styku z rurami kanalizacyjnymi, gazowymi i wodociągowymi.

Kolejność prac przy zabezpieczaniu fundamentów

Kolejność prac decyduje o właściwym wykonaniu zabezpieczenia fundamentów i zależy zwykle od przyjętej metody, zakresu prac i rodzaju materiału izolacyjnego. Powinna być podana w projekcie. Zazwyczaj w pierwszej kolejności wykonuje się izolację poziomą, w drugiej osuszenie zawilgoconych ścian fundamentowych i izolację pionową.
Tam, gdzie poziom wód gruntowych znajduje się powyżej poziomu posadowienia ław fundamentowych, przed przystąpieniem do naprawy izolacji poziomej wokół budynku trzeba założyć drenaż, który obniży poziom wód i pozwoli na dalszą realizację prac modernizacyjnych. Drenaż powinien zaprojektować geotechnik, ponieważ sposób i miejsce odprowadzenia wody muszą być uzgodnione z miejscowym urzędem.

Izolacja pozioma

W istniejących budynkach wykonanie nowej izolacji poziomej, zwłaszcza pomiędzy ścianą a ławą fundamentową, jest zabiegiem trudnym technicznie, bardzo kosztownym i czasochłonnym. Wymaga odkopania ław fundamentowych przynajmniej do głębokości 15 cm poniżej wierzchu ławy. Prace muszą być wykonane po uzyskaniu pozwolenia na budowę i pod nadzorem inżyniera z uprawnieniami budowlanymi. Zależnie od istniejących warunków izolację poziomą można wykonać przez: 

•  ułożenie izolacji z papy lub półpłynnej masy bitumicznej na podbitej ławie fundamentowej
• podcięcie muru i ułożenie w podciętych fragmentach dwóch arkuszy papy lub dwóch warstw półpłynnych mas bitumicznych. Jednorazowo odkopać i podciąć można odcinki nie dłuższe niż 1 m. Przed ułożeniem izolacji przestrzeń podcięcia wyrównuje się zaprawą cementową, a przestrzeń między izolacją a spodem podcięcia wypełnia się zaprawą cementową lub betonem. Każdy kolejny odcinek wykonuje się po stwardnieniu wypełnienia nad ułożoną izolacją i zasypaniu poprzedniego odcinka; 
• wykonanie wodoszczelnej przepony metodą iniekcji lub termoiniekcji. Na styku z ławami fundamentowymi i ścianami parteru wykonuje się izolacyjną przeponę z roztworu wodoszczelnego wtłaczanego pod ciśnieniem w nawiercone gęsto (co 15-20 cm) otwory, który penetrując w głąb, tworzy szczelną powłokę zastępującą warstwę izolacji przeciwwilgociowej. Jest to bezpieczna, łatwa, jednak droga metoda. Pozwala na wykonanie izolacji na dowolnej wysokości, ale wymaga wynajęcia wyspecjalizowanej ekipy.

Osuszanie zawilgoconych ścian

Przed naprawą lub ułożeniem nowej izolacji pionowej zawilgocone ściany fundamentowe trzeba dokładnie osuszyć. Przed przystąpieniem do osuszenia ściany muszą być dokładnie oczyszczone z resztek izolacji i uszkodzonej wyprawy tynkarskiej. Sposoby osuszania:

• metoda termoiniekcji. Osuszanie zawilgoconego muru zestawem grzałek elektrycznych umieszczanych w otworach nawiercanych co 15-20 cm;
• metoda elektroosmozy. Osuszanie murów z wykorzystaniem prądu stałego przepływającego pomiędzy założonymi w murze dodatnimi i ujemnymi elektrodami. Przepływający przez zawilgocony mur prąd powoduje przemieszczanie wilgoci z górnej części muru w dolną część i dalej w kierunku gruntu;
• metoda przewietrzania przez wykonanie przepony powietrznej. Osuszenie muru przez odkopanie i oczyszczenie ścian fundamentowych oraz nawiercenie po zewnętrznej stronie, w kilku – zależnie od stopnia zawilgocenia – rzędach ukośnych otworów. Tak przygotowaną ścianę pozostawia się do wyschnięcia w zabezpieczonym przed osuwaniem się wykopie.

Metoda przewietrzania jest możliwa jedynie przy niedużym zawilgoceniu i niskim poziomie wód gruntowych, poniżej posadowienia fundamentów. Metody elektroosmozy i termoiniekcji są drogie i możliwe do wykonania jedynie przez wyspecjalizowane ekipy.

Izolacja pionowa

Naprawa lub ułożenie izolacji pionowej ścian fundamentowych części podziemnej budynku nie sprawia większych trudności. Po odkopaniu ścian piwnic do wierzchu ław fundamentowych, zabezpieczeniu skarp wykopu, oczyszczeniu ścian z resztek starej izolacji i uszkodzonego tynku oraz osuszeniu ścian piwnic izolację układa się tak jak na ścianie nowej. Podstawą jest wykonanie właściwego podłoża. Ubytki i pęknięcia należy wyrównać gotową suchą zaprawą do naprawy tynków lub zwykłym tynkiem cementowym kategorii II (tak zwana rapówka). Na wyrównane podłoże można układać izolację. Dostępność materiałów do izolacji pionowej ścian jest duża. Wybierając materiał, trzeba wziąć pod uwagę nie tylko cenę, ale przede wszystkim wydajność, warunki i sposób nakładania – niektórzy producenci dopuszczają stosowanie na wilgotne podłoża oraz minimalną ilość nakładanych warstw. Materiały do izolacji pionowej to:

• tynk wodoszczelny, który jednocześnie uszczelnia i wyrównuje powierzchnię;
• masy bitumiczne, roztwory asfaltowe i membrany – nanoszone w postaci półpłynnej, w minimum dwóch warstwach. Po wyschnięciu tworzą elastyczną powłokę.

Przed zastosowaniem któregokolwiek z dostępnych produktów trzeba zapoznać się z zaleceniami producenta podanymi na opakowaniu. Od właściwego zastosowania materiału zależy jakość i skuteczność powłoki izolacyjnej.

Rodzaje izolacji pionowych

Lekkie izolacje pionowe, tak zwane przeciwwilgociowe, chronią podziemne części budynku przed wilgocią z gruntu. Wykonuje się je wtedy, gdy:

• dom posadowiony jest w gruntach przepuszczalnych – piaskach lub żwirach – a poziom zwierciadła wody gruntowej znajduje się około 1 m poniżej poziomu posadowienia.

Średnie i ciężkie izolacje, tak zwane przeciwwodne, chronią ściany fundamentowe lub pomieszczenia piwnic przed zalewaniem przesączającą się z gruntu wodą. Wykonuje się je, gdy:

• fundamenty zostały posadowione w nieprzepuszczalnych gruntach, w których zalega woda opadowa; 
• poziom wód gruntowych znajduje się powyżej posadowienia fundamentów;
• istnieje niebezpieczeństwo okresowego podnoszenia się poziomu wód gruntowych powyżej wierzchu fundamentów.