Znalezisko archeologiczne na budowie domu. Czy konserwator zabytków może wstrzymać budowę domu?

Co zrobić, gdy na budowie naszego domu trafimy na znalezisko archeologiczne? Czy zabytek, skarb lub kopalina może spowodować wstrzymanie budowy? Każde nietypowe znalezisko należy zgłosić, inaczej grożą nam wysokie grzywny.

Zobacz galerię 1 zdjęcie

Autor: Piotr Cichocki

Niekiedy podczas prac ziemnych na działce można natrafić na znalezisko

Znalezisko archeologiczne trzeba zgłosić

Jeżeli w trakcie robót budowlanych lub ziemnych prowadzonych na własnej działce odkryjesz przedmiot, co do którego możesz przypuszczać, iż jest zabytkiem, masz obowiązek wstrzymać wszelkie roboty budowlane mogące go zniszczyć lub uszkodzić. Następnie trzeba zabezpieczyć – na ile to możliwe – ten przedmiot i miejsce jego odkrycia oraz niezwłocznie zawiadomić o tym wojewódzkiego konserwatora zabytków bądź burmistrza czy też wójta lub prezydenta miasta.

Nie wolno kontynuować robót bez zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków. Może on nakazać przeprowadzenie niezbędnych badań archeologicznych na Twój koszt (o środki finansowe na ten cel można się ubiegać u ministra edukacji narodowej – niestety, nie ma pewności, że się je dostanie).

Takie znalezisko może spowodować wstrzymanie budowy nawet na pół roku i podnieść znacząco jej koszty.

Grzywna za niezgłoszenie i niewstrzymanie robót budowlanych

Za niepowiadomienie o odkryciu przedmiotu mogącego być zabytkiem i za niewstrzymanie robót budowlanych możesz zostać ukarani grzywną (do 5000 zł) oraz nawiązką (do wysokości 20-krotnego minimalnego wynagrodzenia) na wskazany cel społeczny związany z opieką nad zabytkami.

Pieniądze za odnalezienie zabytku

Za odnalezienie zabytku i dochowanie wymienionych wyżej obowiązków możesz otrzymać wynagrodzenie od Skarbu Państwa. Jeśli znaleźłeś zabytek archeologiczny o znacznej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej, przysługuje ci nagroda pieniężna, której wysokość będzie nie wyższa niż 25-krotne przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym ustalone dla celów emerytalnych przez Prezesa GUS.

Gdy zabytek ma także znaczną wartość materialną, nagroda może wyjątkowo wynieść 30-krotność tego wynagrodzenia. W pozostałych wypadkach za znalezienie zabytku archeologicznego otrzymasz jedynie dyplom od ministra kultury.

Znaleziony na działce skarb należy do Skarbu Państwa

Jeżeli natomiast znajdziesz w obrębie swojej działki skarb – czyli rzecz o znacznej wartości – co do której nie jesteś w stanie z całą pewnością ustalić, kto był jej właścicielem z uwagi na okoliczności, w jakich została znaleziona (na przykład zakopana w ziemi w skrzynce bez żadnego oznaczenia) – musisz pamiętać, że nie należy on do Ciebie, lecz do Skarbu Państwa.

Taką rzecz należy przekazać staroście. Znalazcy skarbu należy się jednak odpowiednie wynagrodzenie. O tym, jakie wynagrodzenie jest „odpowiednie”, niestety nie decydujesz, choć możesz spróbować negocjować wysokość nagrody. Wydaje się, że nie powinna być to kwota niższa niż 10% wartości znalezionego skarbu.

Gdy znalazca uzna zaproponowane mu wynagrodzenie za zbyt niskie, może wystąpić do sądu o ustalenie odpowiedniego wynagrodzenia.

Węgiel i inne kopaliny na działce

Zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze prawo własności określonych kopalin przysługuje wyłącznie Skarbowi Państwa. Jeśli zatem w obrębie twojej nieruchomości zostanie stwierdzona ich obecność, nie będziesz ich właścicielem, a jedynie będziesz się mógł ubiegać o ustanowienie na twoją rzecz użytkowania górniczego tych kopalin w drodze pisemnej umowy zawieranej na czas oznaczony, nie dłuższy niż 50 lat i za wynagrodzeniem przysługującym Skarbowi Państwa.

Dotyczy to następujących kopalin: złoża węglowodorów, węgla kamiennego, metanu występującego jako kopalina towarzysząca, węgla brunatnego, rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza, metali w stanie rodzimym, rud pierwiastków promieniotwórczych, siarki rodzimej, soli kamiennej, soli potasowej, soli potasowo-magnezowej, gipsu i anhydrytu, kamieni szlachetnych, a także złoży wód leczniczych, wód termalnych i solanek. Inne kopaliny – jeżeli je znajdziesz w obrębie swojej nieruchomości – będą stanowić wyłącznie twoją własność.