Sgraffito. Jak uzyskać taki efekt dekoracyjny w tynku wapiennym, nie tylko na elewacji?
W zaprawie wapiennej można stworzyć rysunek, który ozdobi elewację domu, a we wnętrzu – ściany, sufity albo kominek. Taki efekt dekoracyjny to sgraffito, wyjątkowa ozdoba tynku.
Autor: PALAZZO
Sgraffito może powstać bezpośrednio na murze, a także na ścianie, która jest ocieplana. W tym drugim przypadku zaprawę cementowo-wapienną nakłada się na siatkę położoną na warstwie termoizolacji.
Przepis na tynk wapienny
Czysty, przesiany przez drobne sita piasek rzeczny należy połączyć – w proporcji 3:1 – z wapnem gaszonym, które było „dołowane” przez co najmniej trzy lata. To skrócony przepis na zaprawę wapienną znaną od wieków. Taka mieszanka może być wzbogacana naturalnymi pigmentami odpornymi na działanie zasad. Dzięki temu można uzyskać różne kolory tynku. Zaprawę nanosi się na podłoże kielnią, a gdy stężeje (z reguły po czterech godzinach), należy ją zatrzeć – wyrównać i utwardzić. Kiedyś zaprawa robiona według takiej receptury i układana na elewacjach nie była zabezpieczana, dziś z powodu zanieczyszczeń środowiska coraz częściej chroni ją warstwa szkła konserwatorskiego.
Czym jest sgraffito?
W tynku wapiennym można wykonać rysunek. Taki sposób zdobienia ścian nazywany sgraffito ma długą historię. Sgraffito zdobi ściany zewnętrzne zamku w Krasiczynie i wnętrze jego dziedzińca. Pokrywało ono aż 7000 m2. Odtworzono połowę tej powierzchni – co jest ewenementem na skalę europejską. W ten sposób zdobiono także w latach 50. odbudowywane kamieniczki Starego Miasta w Warszawie.
Jak powstaje sgraffito?
Rysunki wykonywane są w tynku metodą zdrapywania – w ten sposób może powstać dwu- lub wielobarwny relief. Po zatarciu zaprawy wapiennej i jej wyschnięciu przykłada się do niej karton z projektem wzoru w skali 1:1. Rysunek może być przeniesiony tak zwaną metodą przepróchy (narzędziem z zębiastym kółeczkiem wędrującym po liniach rysunku i zostawiającym dziurkowany ślad tych linii) albo ostrym narzędziem, które zostawia ślad ciągły. Potem w wybranych miejscach usuwa się wierzchnią warstwę zaprawy. Narzędzia, które służą do jej zdejmowania, mają różnorodne zakończenia – przykładowo mogą to być pętelki metalowe różnej wielkości – od takich, które tworzą cienką linię, do zbierających po kilka centymetrów płaszczyzny zaprawy. Nawet jeśli nakładana była tylko jednolita, niezróżnicowana kolorystycznie zaprawa, odsłonięta głębsza warstwa będzie miała ciemniejszy kolor. Jaśniejszy ton na powierzchni to zasługa węglanu wapnia, który przedostaje się na powierzchnię podczas wysychania zaprawy.
Efekty dla zaawansowanych
Wzory wycinane w grubych warstwach tynku nie muszą być proste – dwukolorowe. Te bardziej skomplikowane powstają przez nakładanie na siebie kilku barwionych różnymi pigmentami zapraw, które są potem odsłaniane tak, jak nakazuje wzór. Odmiennie barwionych warstw może być nawet pięć. Decydując się na wzór, w którym będą więcej niż dwa kolory, najpierw należy nałożyć pierwszą warstwę, potem ją zatrzeć, poczekać, aż wyschnie, i dopiero wtedy kłaść następną w innym kolorze. Z kolejnymi warstwami trzeba postępować analogicznie. Potem, tworząc wzór, zdejmuje się górne warstwy i odsłania leżące niżej barwy. Gdy już zaprawa wyschnie, można zabezpieczyć wyrytą w tynku grafikę. Metody nakładania zabezpieczającego płynnego szkła są proste – można to zrobić pędzlem albo po prostu spryskiwaczem.
