Ceglane elewacje. Detale ścian murowanych z cegieł
Elewacja z cegły nie musi być jednowymiarowa. Ich płaszczyznę warto urozmaicić wykonując detale elewacji, na przykład gzymsy, lub nadproża łukowe.
Gzymsy jako ozdoba ceglanej elewacji
To elementy wieńczące cały mur lub jego fragmenty, na przykład akcentujące podział budynku na kondygnacje. Gzyms wystaje przed lico muru. Kształtuje się go najczęściej z cegieł wysuwanych (wysadzanych) z muru. Ciężar wysuniętej warstwy cegieł musi być zrównoważony przez masę muru znajdującego się nad nią. Teoretycznie można wysuwać cegły do połowy ich wymiaru, jednak w praktyce nie wysadza się ich tak daleko. Cegła to materiał tylko pozornie jednorodny. Może się zdarzyć, że środek ciężkości nie znajdzie się dokładnie w środku geometrycznym elementu i wtedy cegła wypadnie z muru. Przyjęło się, że cegły ułożone na płask wysuwa się nie więcej niż na 1/4-1/3 szerokości. Cegły układane na rolkę można wysuwać nieco bardziej.
Gzymsy bardzo wysunięte
Do budowy gzymsu tworzącego większe nadwieszenie trzeba wykorzystać elementy wzmacniające z materiału o dużej wytrzymałości na rozciąganie (stal) lub czymś go podeprzeć, aby się nie zawalił. Nadwieszenia wzmacnia się, układając między cegłami zbrojenie z płaskowników lub bednarki, które kotwi się w elementach konstrukcyjnych, najczęściej w żelbetowym wieńcu. Stal powinna być umieszczona w górnej części spoiny pionowej. Gzymsy o większych wysięgach opiera się na stalowych teownikach, które również muszą być zakotwione w murze nośnym. Taki wzmocniony ceglany gzyms o dużym wysięgu pełną wytrzymałość uzyskuje dopiero po związaniu zaprawy z zatopionym w niej elementem stalowym, dlatego na czas budowy należy go podpierać deskowaniem. Sposobem na uniknięcie deskowania jest zastosowanie do budowy gzymsu cegieł drążonych i umieszczenie w ich otworach pręta zbrojeniowego. Utworzoną w ten sposób ceglaną „belkę” można oprzeć na wypuszczonych w pewnych odstępach cegłach tworzących dekoracyjne podparcie gzymsu.
Nadproża proste
Można oczywiście zastosować imitację nadproża z cegieł, czyli żelbetową belkę oklejoną ceglanymi kształtkami, ale da się je też wymurować z cegieł. W nadprożu warto wykorzystywać cegły drążone, które ważą mniej niż pełne i mniej je obciążają. Najprostszą metodą jest zastosowanie stalowego kątownika, który opiera się na fragmentach muru poza otworem. Na kątownik nakłada się zaprawę i zawiesza na nim odpowiednio podcięte cegły. Innym sposobem jest umieszczanie w pionowych spoinach między cegłami strzemion wzmacniających. Strzemiona te zawiesza się na prętach żelbetowych lub specjalnych płaskich kratownicach przeznaczonych do układania w spoinach poziomych. Dobrze jest umieszczać strzemiona w każdej spoinie. Przeciwdziała to ugięciu się nadproża i wypadaniu środkowych cegieł. Cegły nadproża łączy się dodatkowo tak zwanymi przetyczkami, które wkłada się w wywiercone w tym celu otwory albo w drążenia w cegłach. Pręty lub kratownice nośne, tak jak kątownik, opiera się na murze poza otworem. Wygodniej jest korzystać z prefabrykowanych elementów zbrojeniowych. Są one płaskie i mieszczą się w spoinie. Pręty zbrojeniowe mogą nie zmieścić się w poziomej fudze i trzeba byłoby nacinać cegły.
Nadproże na konsoli
Rozwiązaniem często stosowanym przy większych otworach jest podwieszenie cegieł na konsoli wsporczej zamocowanej do muru nośnego. Konsola przenosi na mur nośny obciążenia z warstwy osłonowej znajdującej się powyżej nadproża. Cegły nad oknem podwiesza się wówczas do konsoli. Takie konsole zawsze projektuje się indywidualnie, dostosowując je do danego projektu. Szerokość półki konsoli dobiera się do grubości wmurowywanej cegły, a odległość półki od ściany – do grubości ocieplenia. Oblicza się zakładane obciążenia i dobiera grubość blachy na konsolę. Nadproża można też przekrywać, zawieszając cegły na elementach bezpośrednio wypuszczonych z wieńca.
Nadproże nad małym otworem
Nadproże nad niewielkimi otworami można również wzmacniać długim płaskownikiem stalowym lub bednarką włożoną w spoinę pionową ułożoną równolegle do muru i wysuniętą co najmniej 25 cm poza światło otworu okiennego. Cegły w takim nadprożu są ułożone na rolkę, a zbrojenie umieszcza się w dolnej części spoiny. W nadprożach niewielkich okien (do rozpiętości 1,5 m) można układać cegły na rolkę leżącą. W przypadku większych rozpiętości – do 2,5 m – stosuje się rolkę stojącą. Aby wybudować nadproże z cegieł, przeważnie jest konieczne zrobienie pod nim deskowania, na którym oprą się one do czasu związania zaprawy. Ułatwia ono też równe ułożenie cegieł. Rzadziej stosowanym sposobem wykonania nadproża jest zbudowanie go z wykorzystaniem cegieł drążonych. W ich kanały wsuwa się pręty zbrojeniowe i w taki sposób „prefabrykuje” ceglaną belkę na budowie. Otwory wypełnia się zaprawą cementową i po odczekaniu kilku dni (by spoina osiągnęła odpowiednią wytrzymałość), wmurowuje się ją w warstwę osłonową.
Nadproża sklepione
To detale, w których konieczne jest dokładne rozliczenie cegieł. W nadprożu sklepionym, czyli łęku, na cegły działają wyłącznie siły ściskające, dlatego nie jest potrzebne ich dodatkowe zbrojenie. Aby było to możliwe, elementy łęku powinny mieć kształt klina. Ponieważ cegły są prostopadłościanami i ścinanie ich jest kłopotliwe, rozsuwa się je, pozostawiając między nimi spoiny o przekroju trójkątnym. Zawęża się je na dole, a na górze rozszerza, jednak nie więcej niż do 2,5- -3 cm. Czasami trzeba też zastosować cegły przycinane. Do zrobienia nadproża łukowego używa się szablonu. Są to najczęściej dwie wycięte po łuku płyty OSB. Na takim deskowaniu układa się cegły. Pracę rozpoczyna się jednocześnie z dwóch stron. Po ułożeniu cegieł spoiny wypełnia się zaprawą. Liczba cegieł w łękach powinna być nieparzysta, środkowy element to tak zwany zwornik. W małych nadprożach można też stosować łęki płaskie. Cegły są w takim detalu ułożone w dekoracyjny wachlarz, a kliny utworzone między nimi są wypełnione zaprawą. Deskowanie usuwa się z łęku dopiero po związaniu zaprawy.
Parapety z cegieł
Jeśli nie decydujesz się na robienie parapetu z kształtek ceramicznych, to najczęściej ten detal wykonuje się z cegieł ułożonych na rolkę. Parapet jest narażony na zamakanie, dlatego podobnie jak na kominie najlepiej zastosować w tym miejscu cegły pełne bez drążeń i otworów. Ważne jest zachowanie odpowiedniego spadku (5%) umożliwiającego odpływanie wody na zewnątrz. Jeżeli spadek jest mniejszy, należy zrobić na spodzie cegły nacięcie (pełniące funkcję kapinosa), aby krople wody odrywały się i nie podciekała ona na mur pod oknem. Szczelinę między ramą okienną a bokiem dolegającej do niej cegły trzeba wypełnić materiałem umożliwiającym zrobienie dylatacji i uszczelnić masą elastyczną. Przed murowaniem parapetu warto rozmierzyć ułożenie cegieł i dobrać taką szerokość spoiny, aby nie trzeba było ich docinać. Fuga powinna być pełna i zlicowana z powierzchnią cegieł, tak samo jak przy kominie oraz na innych wystających fragmentach muru.
