Budowa domu energooszczędnego - katalog ekologicznych możliwości
Jak zbudować dom ekologiczny i energooszczędny? Do wyboru mamy wiele możliwości… Zacznijmy od dobrej izolacji budynku i odpowiednich materiałów, dodajmy do tego dobrany do potrzeb projekt domu i energooszczędną architekturę, a zakończmy na wykorzystaniu energii odnawialnej, wydajnych urządzeniach i inteligentnym sterowaniu instalacjami. To jednak nie wszystko, paleta możliwości jest o wiele większa. Przyjrzymy się więc jej bliżej i odpowiedzmy na pytanie - czy dom ekologiczny się opłaci...
Dom nastawiony na ekologię i oszczędzanie
O zaletach budowania z drewna dobrze wiedzieli już nasi dziadowie. Nowością jest wiedza, że dziś na dom trzeba patrzeć całościowo, a nie tylko na poszczególne jego elementy. Cały dom – materiały, proces budowy, wyposażenie, styl życia mieszkańców – ma być nastawiony na ekologię i oszczędzanie.
Zobacz także, jakie korzyści ma inwestor z inwestycji proekologicznych
Izolacja budynku
Izolacja, to rozwiązanie, które najszybciej przychodzi na myśl. Należy izolować tak, by ściany były ciepłe jak w domu pasywnym. Przez ściany zewnętrzne ucieka do 20% ciepła, przez dach 35%, przez podłogę nawet 35%. Zwiększenie warstwy ocieplenia daje natychmiastowy efekt – zmniejszenie strat ciepła.
Izolacja jest przyjazna dla środowiska – po podliczeniu zysków. Za Henrykiem Kwapiszem, szefem Centrum Informacji Technicznej firmy Isover, przytoczmy wyliczenie dla wełny szklanej.
Pytanie: ile CO2 powstaje podczas produkcji 1 tony tego materiału izolacyjnego? Wynik badania: 2195 kg. Ta sama tona wełny użyta do ocieplenia budynku zaoszczędzi w cyklu życia domu 76 000 kg CO2. Opłaca się ocieplać! Dla Polski – mówią eksperci – tańszym rozwiązaniem byłoby masowe ocieplanie domów niż budowanie nowych elektrowni.
Autor: Mariusz Bykowski
Izolacja jest najłatwiejszą drogą do oszczędności. Inwestorzy pamiętają o ścianach i połaci dachu, a warto też o podłodze, przez którą ucieka nawet 35% ciepła
Odzysk ciepła
Szczelny budynek, a w nim wentylacja z odzyskiem ciepła, to dziś konieczność. – Największa oszczędność wynika nie z izolacyjności, lecz z rekuperacji – mówił na konferencji organizowanej przez firmę Rehau Walter Braun, architekt z Niemiec projektujący budynki pasywne. Realny odzysk energii to 25% całkowitych strat ciepła. Inny parametr: rekuperator odzyskuje 25 kWh/(m2·rok), sam zaś zużywa 3,8 kWh/(m2·rok).
Dom z wentylacją grawitacyjną traci bezpowrotnie do 40% dostarczonej energii.
A przy okazji – warto dbać o to, by dom był zdrowy wewnątrz. 90% życia spędzamy w czterech ścianach. Kiedy dom jest zbyt szczelny, człowiek oddycha powietrzem nadmiernie nasyconym CO2. Jego samopoczucie jest wówczas fatalne.
Projekt domu ekologicznego
Projekt domu powinien być odpowiedni do potrzeb i oczekiwań inwestora. Generalnie: niezbyt duży, czyli tańszy w utrzymaniu. Dach dwuspadowy zamiast łamańca. Zwarta bryła zamiast rozczłonkowanej. Z dużymi oknami na południe (ciepło słoneczne i maksymalne wykorzystanie światła dziennego) zamiast sporych okien z każdej strony.
Materiały na dom ekologiczny
Najłatwiej wybierać surowiec odnawialny – drewno. Preferowane są te materiały, których produkcja nie wymaga dużej emisji CO2 i SO2, a więc mało przetworzone. Walor ekologiczny to lokalne zaopatrzenie (ograniczanie strat z powodu transportu), możliwość recyklingu, a także dostępność informacji o produkcie.
Energooszczędna architektura
Chodzi o zwartą bryłę z minimalną ilością połaci. To, co tak świetnie potrafi dom pasywny – czerpać ciepło od słońca i je akumulować, izolować budynek – by nie tracić ciepła. Trzeba korzystać z zasady minimalizowania stosunku powierzchni budynku do jego kubatury. Rozłożysty dom parterowy potrzebuje nawet o 17% więcej energii niż piętrowy o takiej samej powierzchni, bo ciepło ucieka przez dach.
Strefowanie pomieszczeń – chłodniejsze, techniczne i mniejsze od północy; ciepłe i większe od południa oraz zachodu. Wbudowywanie masywnych elementów magazynujących energię słoneczną.
Stosowanie ażurowych osłon od południa. Szerokie okapy, które latem zacieniają wnętrze, a zimą pozwalają na dostęp promieni słonecznych. Dom ma nie dawać powodów do strat energii.
Przykład na minus? Balkon – element, z którego rzadko się korzysta, a który działa jak żeberko chłodnicy samochodowej.
Wykorzystanie efektu szklarniowego
Weranda i ogród zimowy są łapaczami ciepła. Dodatkowo izolują wnętrze od chłodu albo przegrzania. Przez ściany, za którymi jest bufor, straty ciepła są dwa razy mniejsze niż przez ściany zewnętrzne.
Wykorzystanie energii odnawialnej
Kolektor słoneczny, baterie fotowoltaiczne, wiatrak – to urządzenia, które mogą wydatnie zmniejszyć koszty energii dla domu. W tej kategorii jest też kominek z wkładem grzewczym i dystrybucją gorącego powietrza, kominek z płaszczem wodnym, kocioł na paliwa odnawialne, gruntowy wymiennik ciepła (3-4 m pod ziemią temperatura o każdej porze roku wynosi 4-8°C).
Zadaniem projektanta jest dobrać rozwiązania do konkretnego domu i potrzeb mieszkańców – zawsze indywidualne podejście. Jeśli w domu zużywa się dużo ciepłej wody, opłacalny będzie kolektor słoneczny. Zwróci się też tam, gdzie wodę ogrzewa prąd, gaz płynny lub olej opałowy.
Wymagania dla domu
Jak zmniejszyć zapotrzebowanie na energię do celów grzewczych o 30-50% w stosunku do domu standardowego? Należy:
- zwiększyć grubość izolacji – średni współczynnik przenikania ciepła U poniżej 0,2 W/(m2·K);
- zamontować ciepłe okna – współczynnik przenikania ciepła U poniżej 1,3 W/(m2·K);
- zainstalować wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła. Wskazany jest wymiennik gruntowy (sprawność rekuperacji minimum 70%);
- zlikwidować mostki cieplne (zapewnić ciągłość izolacji cieplnej);
- budować zwartą bryłę, czyli ograniczyć powierzchnię ścian zewnętrznych (korzystny współczynnik A/V – powierzchni przegród zewnętrznych do kubatury).
Minimalna ingerencja domu w środowisko
Dom nie może stać daleko od zabudowy mieszkalnej, bo jego budowa i użytkowanie będą zanieczyszczeniem przyrody. Doprowadzenie mediów, a potem dojazdy generują dodatkowe koszty. Oszczędność tkwi w zagęszczaniu zabudowy.
Wykorzystanie wody deszczowej
Woda w Polsce wciąż jest za tania, by ją oszczędzać, ale potencjał jest duży. Można wykorzystać niezdatną do picia wodę do podlewania. Bez zmiany jakości życia możliwe jest zmniejszenie dobowego zużycia wody z 200 l na osobę do 100-140 l, w tym ciepłej wody użytkowej z 90 l do 40-50 l. Do wykorzystania jest – po przebudowie instalacji – woda „szara” (z mycia i zmywania), która może służyć do spłukiwania toalet. Także armatura ułatwi oszczędzanie – są baterie oszczędzające wodę i bardzo już popularne dwudzielne spłuczki. Głęboki ekologiczny sens ma również zatrzymywanie wody deszczowej na działce.
Wykorzystanie naturalnego przewietrzania
Jeśli w domu nie ma grawitacji mechanicznej, są możliwości biernego schładzania powietrza latem – przez robienie przeciągów. Unikniemy w ten sposób klimatyzacji wrogiej środowisku ze względu na duży pobór prądu. Energia elektryczna jest w Polsce wytwarzana z węgla. Jej produkcja bardzo zanieczyszcza środowisko – stąd dążenie do ograniczania jej zużycia.
Korzystanie z tradycji - cegła, kamień, glina i drewno
Tradycja jest ujmująco proekologiczna i energooszczędna. Cegła, kamień, glina, kiedy się nagrzeją, długo oddają ciepło. Cegła z odzysku jest materiałem i ekologicznym, i pięknym. Kamień domaga się na nowo poważniejszego wykorzystania przy budowie domów. Cięcie kamienia do właściwego wymiaru wymaga mniej energii niż produkcja bloczków, cegieł czy pustaków. Ziemna piwnica nie potrzebuje do chłodzenia prądu. Konstrukcja drewniana jest niezastąpiona tam, gdzie nie chcemy, by wnętrze kumulowało ciepło. Umiejętne korzystanie z lekkich i ciężkich materiałów to sztuka architektoniczna i ekologiczna.
Okiennice i rolety
Prostota tych starych elementów domu każe nam z pokorą myśleć o tradycji. Szczelna okiennica przyczynia się do oszczędzania energii. Tworzenie cienia wokół domu – za pomocą wydłużonych okapów, drzew rosnących przy domu, roślinności pnącej na ścianach – to kolejny stary, lecz zaniedbany element proekologiczny.
Wydajne urządzenia
Co roku w domach spala się 12 mln ton węgla – w starych piecach i kuchniach – bez żadnych filtrów i bez refleksji, że krajobraz dymiących kominów, zadymionych osad nie daje wiary, że zdążymy przed ekologiczną katastrofą. Co w zamian? Nowoczesna technika grzewcza: gazowy kocioł kondensacyjny, ogrzewanie niskotemperaturowe, pompa ciepła, kominek z wkładem grzewczym, kotły na pelety i inne paliwa odnawialne.
Sterowanie dla domu
Inteligencja w budynku jest droga, ale wystarczy wykorzystać termostaty, regulatory, wyłączniki czasowe, piloty radiowe, automatykę – by sterować ogrzewaniem i oświetleniem. Zbyt często dom jest ogrzewany także wtedy, gdy nie ma domowników.
Kiedy wracają, uchylanie okna nie jest ekologicznym sposobem wychładzania pomieszczeń. Sterowanie staje się najważniejszym proekologicznym elementem współczesnego domu.
