Zielony dach: konstrukcja, budowa, rośliny. Stropodach obsadzony roślinami

Zielony dach płaski to złożona konstrukcja. Wykonawcy zdobywają doświadczenie w ich budowaniu. Na rynku pojawiają się nowe materiały i rozwiązania systemowe, dzięki którym można na stropodachu sadzić rośliny.

Jest wiele przyczyn rosnącej popularności ogrodów i terenów zielonych urządzanych na dachach. Najważniejszą są czynniki ekonomiczne, czyli wzrastające ceny gruntów przeznaczonych pod zabudowę, a co za tym idzie – chęć ich jak najlepszego wykorzystania. Jednak na szczęście w przypadku zieleni na dachu ekonomia idzie w parze z korzyściami ekologicznymi i estetycznymi. Rozwiązaniom tym sprzyjają też przepisy, które umożliwiają zaliczenie ogrodu na dachu do powierzchni biologicznie czynnej. W wielu wypadkach zapisy planów miejscowych określają procentowy udział powierzchni biologicznie czynnej (czyli pozwalającej na wegetację roślin) w całkowitej powierzchni działki. Nawet jeżeli takich zapisów nie ma, to w przypadku zabudowy wielorodzinnej Warunki techniczne narzucają konieczność przeznaczenia co najmniej 25% działki na teren biologicznie czynny. Ponieważ przepisy umożliwiają zaliczenie do terenu biologicznie czynnego 50% powierzchni dachów, tarasów i stropodachów z nawierzchnią zieloną (nie mniej jednak niż 10 m²), inwestorzy coraz częściej decydują się na takie rozwiązania.

Korzyści z zielonego dachu

Oprócz lepszego wykorzystania terenów budowlanych zielony dach przynosi również wiele innych korzyści. Jedną z nich jest lepsza gospodarka wodą z opadów atmosferycznych. Gwałtowne burze połączone z dużą ilością wody padającej na metr kwadratowy mogą być problemem szczególnie tam, gdzie jest przewaga utwardzonej powierzchni. W ekstremalnych warunkach kanalizacja deszczowa często nie jest w stanie przyjąć jednorazowo takich ilości wody. Zielony dach spełnia funkcję retencyjną, zatrzymując 50 do 90% wody w zależności od typu dachu. Część wody gromadzonej w podłożu paruje, co z kolei wpływa na lepszy mikroklimat oraz obniżenie temperatury w sąsiedztwie budynku. Cząsteczki pary oczyszczają też atmosferę z kurzu. Ma to znaczenie na terenach wysoko zurbanizowanych. Rośliny na zielonym dachu przyczyniają się także do redukcji dwutlenku węgla i produkcji tlenu. Warstwa roślinna chroni też budynek w lecie przed przegrzaniem, a zimą przed przemarzaniem. Nieruchomość z takim ogrodem ma oczywiście większą wartość.

Zielony dach z roślinnością ekstensywną

Najcieńsze i najlżejsze (30-120 kg) są zielone dachy pokrywane specjalnymi matami wegetacyjnymi, które są wcześniej obsadzane roślinami (mchem, rozchodnikami). Przywozi się je na budowę w rolkach i po wstępnym nawodnieniu i ukorzenieniu (co trwa od kilku do kilkunastu miesięcy) tworzą powierzchnię prawie bezobsługową. Ze względu na specyficzny dobór zieleni ma ona dużą zdolność do regeneracji. Wytrzymuje długie okresy przesuszenia oraz mróz. Zielone dachy pokryte takimi matami zalicza się do ekstensywnych. Do tej samej kategorii należy łatwa w konserwacji zieleń z sadzonek na specjalnym podłożu mineralnym o niewielkiej grubości (od 5-15 cm). Taki zielony dach jest cięższy niż wykończony matami. Pokryty 10-centymetrową warstwą zwykłego substratu mineralnego waży 160-230 kg/m². Dachy z zielenią ekstensywną pełnią bardziej funkcje estetyczne niż użytkowe. Chodzenie po zieleni tego typu nie jest wskazane.

Zielony dach z roślinnością intensywną

Zielone dachy, na których są planowane byliny, krzewy lub miejsca dostępne do użytkowania przez ludzi, powinny mieć znacznie grubsze podłoże – powyżej 15 cm. Nazywane są dachami intensywnymi. Wymagają częstszej pielęgnacji, odchwaszczania i regularnego podlewania. Ważą odpowiednio, nawet do kilkuset kg/m². Zielone dachy intensywne są też dużo droższe niż ekstensywne służące głównie do dekoracji. Ogrody można zakładać na dachach o dowolnej konstrukcji (drewnianej, żelbetowej, stalowej), jednak musi ona być odpowiednio wytrzymała. Dach zielony waży dużo więcej niż normalny i konstruktor musi to uwzględnić podczas projektowania. Zielony dach pokryty intensywną zielenią nasączony wodą może ważyć nawet 500 kg/m². Lekkie dachy zielone ważą do 50-60 kg/m², a najlżejsze układy – 30 kg/m². Do tego projektant musi jeszcze doliczyć obciążenie użytkowe.

Płaski dach odwrócony

Na dachach intensywnych, użytkowych częściej stosuje się układ odwrócony. Wynika to głównie ze względów bezpieczeństwa i troski o szczelność. Jako termoizolację wykorzystuje się tu odporny na wodę polistyren ekstrudowany. W dachach o układzie odwróconym warstwa drenażowa umieszczona nad termoizolacją powinna być wykonana z materiału o wysokiej paroprzepuszczalności, aby wilgoć z termoizolacji mogła swobodnie odparować. Dachy o takim układzie są z punktu widzenia inżynierskiego sporym wyzwaniem. Zdarza się, że przez źle uszczelnione połączenia płyt XPS przedostaje się woda. Może ona zamarznąć i osłabić cały układ. Niektórzy więc doradzają umieszczenie pod termoizolacją dodatkowej warstwy drenującej. Dachu odwróconego nie trzeba od dołu chronić paroizolacją, gdyż funkcję tę pełni warstwa hydroizolacji.

Typowy zielony dach płaski

Z kolei na dachy z zielenią ekstensywną, które z założenia są nieużytkowe, częściej wybiera się układ klasyczny. Do zaizolowania termicznego takiego dachu można użyć nieco tańszych materiałów niż w układzie odwróconym. W układzie klasycznym termoizolacja koniecznie musi być zabezpieczona warstwą paroizolacji przed parą wodną mogącą przeniknąć z wnętrza budynku.

Jakie podłoże na zielony dach

Podłoża na zielony dach ,w zależności od rodzaju zieleni, mogą mieć grubość od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Substraty mineralno-organiczne do ogrodów na dachach mają odpowiednio dobraną granulację oraz domieszkę związków organicznych – inną do zieleni ekstensywnej, a inną do intensywnej. Dobra przepuszczalność, a jednocześnie zdolność do odpowiedniego magazynowania wody to najważniejsze zadania dobrego podłoża pod rośliny. Przy zazielenieniu intensywnym zdolność do zatrzymywania wody musi być nieco większa niż przy ekstensywnym. Do ogrodów na dachu nie należy stosować zwykłej ziemi ogrodniczej. Jest duże ryzyko, że będzie ona miała niewystarczającą przepuszczalność i na dachu może powstać błoto. Może też szybko zamulić warstwę drenażową. Absolutnie nie wolno również rozkładać na dachu torfu, gdyż może wtedy dojść do samozapłonu podłoża.

Zielony dach: drenaż

Dachy zielone mają strukturę wielo­warstwową, a rodzaj i liczba warstw są dobierane do rodzaju podłoża i planowanego zazielenienia, obciążeń oraz funkcji użytkowej budynku.

Pod warstwą wegetacyjną na zielonym dachu umieszcza się warstwy filtracyjną oraz drenażową. Do przefiltrowania nadmiaru wody stosuje się rozmaite geowłókniny, a do odprowadzenia jej poza dach, czyli do drenażu, używa się mat drenażowych z tworzyw sztucznych, warstw kruszyw mineralnych, płyt drenażowych, a nawet systemów drenażu liniowego. Warstwy drenażowe mogą być też zrobione z wyprofilowanej wytrzymałej folii. Nie może to być jednak zwykła folia kubełkowa, gdyż pod ciężarem substratu i zieleni łatwo się zniszczy. Nowoczesne materiały do drenażu mają też zdolność do magazynowania wody. W najlżejszych nasadzeniach ekstensywnych z użyciem mat wegetacyjnych bez substratu funkcję retencyjno-filtracyjną spełnia wiele warstw geowłókniny retencyjnej z mikrodrenażem.

Geowłóknina na zielony dach

Oddziela warstwę drenażu i warstwę wegetacyjną. Zapobiega zamulaniu drenażu i odpływów drobnymi cząsteczkami, które może nieść ze sobą woda. Przeciwdziała też gwałtownemu ubytkowi wody z warstwy wegetacyjnej. Geowłóknina powinna być wodo- i paroprzepuszczalna, odporna chemicznie i biologicznie oraz wytrzymała mechanicznie. Na dachy zielone wybiera się geowłókninę strukturalną z polipropylenu o gramaturze 150-200 g/m².W dachu z klasycznym układem ocieplenia stosuje się geowłókninę chłonno-ochronną, która ma chronić hydroizolację (znajdującą się powyżej termoizolacji) przed uszkodzeniami mechanicznymi. Wykonuje się ją z włókien syntetycznych (na przykład z polipropylenu, poliestru lub akrylu).

WIDEO: Pomysł na ogród: zielony dach

Hydroizolacja zielonego dachu

To od niej zależy, czy zielony dach nie będzie przeciekał. Musi więc być wo­doszczelna, odporna na przerastanie korzeni roślin, wytrzymała i mrozoodporna. Powinna też charakteryzować się wysoką odpornością biologiczną (na rozwój pleśni, grzybów, porostów) i chemiczną. Naj­częściej hydroizolację zielonego dachu wykonuje się z:

• folii EPDM (na bazie kauczuku syntetycznego);
• dwóch warstw papy bitumicznej modyfikowanej polimerami SBS, zawierającej środki przeciwko prze­rastaniu korzeni (wierzchnia warstwa papy z dodatkiem środka chemicznego lub z wkładką z folii miedzianej);
• folii budowlanej na bazie tworzywa sztucznego;
• modyfikowanych mas bitumicznych (niekiedy zbrojonych siatką).

Hydroizolację układa się na całym zielonym dachu, również tam, gdzie nie będą posadzone roślinny (obrzeża żwirowe, taras). Papy z dodatkiem miedzi są droższe niż te ze środkami chemicznymi, dlatego większość dostępnych pap przeciwkorzennych jest nasączana chemikaliami. Najlepiej korzystać z tych materiałów, których próbki przeszły badania potwierdzające ich odporność na przerastanie.

Termoizolacja zielonego dachu

Musi być odporna na za­wilgocenie i zmiany temperatury oraz wytrzymała mechanicznie. Termoizolacja zielonego dachu wykony­wana jest najczęściej z twardych płyt styropianu ekstrudowanego XPS, płyt z wełny mineralnej lub pianki poliure­tanowej PIR. Płyty te są sztywne, mają specjalne rowki oraz frezowane krawę­dzie połączeń, które umożliwiają odpro­wadzenie wód opadowych do systemów odwodnień.

Budujemy zielony dach

Zielony dach zielony starannie zbudować, bo jego naprawa wiąże się z wysokimi kosztami usuwania roślin i substratu. Najważniejsza jest szczelna hydroizolacja. Szczelność musi być zachowana do poziomu minimum 20 cm ponad warstwę zieleni, czyli hydroizolację należy wywinąć wysoko na wszystkie pionowe powierzchnie. Przed przykryciem dachu substratem i zielenią trzeba sprawdzić szczelność izolacji. Woda musi swobodnie odpływać z połaci dachu oraz z warstwy drenażowej do wpustów dachowych lub odwodnienia tradycyjnego. Wpustów dachowych nie wolno przykrywać zielenią. Powinny odbierać wodę zarówno z wierzchu dachu, jak i z warstwy drenażowej. Należy regularnie sprawdzać ich stan techniczny oraz je czyścić. Na dach muszą być doprowadzone media – woda oraz energia elektryczna.

Zuzanna Podwysocka