Jak prawidłowo zabezpieczyć drewno na zewnątrz? Poznaj lakiery, impregnaty, farby i nie tylko
Reguła jest prosta - im tańsze drewno, tym gorzej znosi złe warunki pogodowe, czego efektem może być gnicie, zagrzybienie, szarzenie, ciemnienie, erozja. Dlatego pewne gatunki drewna wymagają właściwego zabezpieczenia.
Spis treści
- Jak prawidłowo zabezpieczyć drewno na zewnątrz?
- Drewno, czyli kapryśny surowiec
- Lakiery do drewna
- Lazury do drewna
- Impregnaty do drewna
- Oleje do drewna
- Farby do drewna
- Bejce do drewna
Jak prawidłowo zabezpieczyć drewno na zewnątrz?
Drogie drewno, zwłaszcza gatunków egzotycznych, można wystawić na działanie słońca i wody. Niepotrzebne mu żadne impregnaty ani lakiery. Do tego zacnego grona należą: cedr, sekwoja, bangkirai, badi, massaranduba lub cumaru. Najtrwalszymi i najtwardszymi z polskich drzew są dąb, modrzew, cis, wiąz i grochodrzew, zwany popularnie akacją. Wytrzymują one bez szwanku 8-12 lat - bez konieczności impregnowania. Niektóre środki ochronne mogą wręcz popsuć wygląd drewna, co dotyczy na przykład dębu i mahoniu.
Rodzima tarcica iglasta może sobie jednak nie poradzić bez chemicznej profilaktyki. Dotyczy to zwłaszcza sosny, świerku i jodły. Dlatego płoty, wiaty, tarasy i elewacje drewniane malujemy odpowiednio dobranymi środkami, które zapewniają im piękny wygląd i trwałość.
Drewno, czyli kapryśny surowiec
Wydawałoby się, że skoro drewno wytwarzamy z drzew, które cały swój żywot spędzają pod chmurką, powinno być „genetycznie” uodpornione na typowe zjawiska pogodowe. Tak jednak nie jest. Odkąd tylko pień zamieni się w tarcicę, woda, deszcz, mikroorganizmy i owady ruszają do ataku. Deski, belki i listwy, pozbawione płaszczyka z kory i wyschnięte do 15-20%, boją się przede wszystkim wody. Póki nie są w niej całkiem zanurzone, jak preparat biologiczny w formalinie, mogą się spodziewać problemów. Jego tkanki pęcznieją, otwierając drogę drobnoustrojom, które tylko czyhają na pełnowartościowy posiłek z celulozy. Mokre elementy są atakowane przede wszystkim przez grzyby, które powodują murszenie drewna. Pojawia się też pleśń. Grzybnia w próchniejącej tarcicy to wabik dla owadów, których larwy lubią wilgotne środowisko. Inne preferują drewno podeschnięte. Niestety, gdy wilgoć po długim czasie odparuje z tkanek, są one już zniszczone. Promienie UV i wiatr dopełniają dzieła zagłady, powodując wykruszenie włókien drzewnych.
Typowo kosmetycznym mankamentem jest sinizna, która nie czyni drewna bezwartościowym, ale przebarwia je na niezbyt atrakcyjny kolor szaroniebieski. Podobnie jak grzyby domowe pojawia się, gdy wilgotność drewna przekracza 30% przy temperaturze 18-25oC.
Oglądając zaniedbane domostwa, szybko uzmysłowimy sobie, że najgorzej wygląda drewno zarośnięte lub bardzo wyeksponowane na promienie słońca.
Ponieważ chemiczne zabezpieczenia nie są wieczne, powyżej opisane przypadłości dotyczą też drewna od dawna nieodnawianego.
Żeby wyeliminować czynniki zagrażające drewnu, musimy użyć chemicznych podstępów. Wiele lat temu używało się do tego pokostu, ksylamitu lub dalekich od doskonałości farb i lakierów. Dziś w każdym dużym sklepie budowlanym znajdziemy bogaty asortyment środków do ochrony i dekoracji drewna, trzeba tylko wiedzieć, które wybrać.
Lakiery do drewna
Są przeważnie bezbarwne, ale kupimy również wersje lekko koloryzujące. Tworzą na powierzchni drewna cienką powłokę – matową, satynową lub błyszczącą. Dostępne są lakiery wodorozcieńczalne (alkidowe, poliuretanowe), które nie emitują toksycznych oparów, oraz lakiery chemoutwardzalne (uretanowe, uretanowo-alkidowe) – tworzące odporniejszą powłokę. Te drugie lepiej sprawdzą się w przypadku drewna znajdującego się poza budynkiem.
Trzeba też mieć świadomość, że lakiery rozpuszczalnikowe podnoszą wizualną atrakcyjność taniego, niezbyt ładnego drewna iglastego. Pogłębiają jego barwę. Lakiery wodorozcieńczalne nie zmieniają odcienia i – co więcej – chronią przed zmianą koloru pod wpływem działania promieni UV.
Do drewna z gatunków liściastych polecić można lakiery elastyczne - poliuretanowe, uretanowe, uretanowo-alkidowe.
Wyjątek stanowi dąb, który pomalowany lakierem poliuretanowym ściemnieje. Do iglaków kupmy lakier alkidowy, uretanowy, uretanowo-alkidowy. Do gatunków podatnych na odkształcenia, a za takie uchodzą: buk, jesion, grab, jodła, brzoza, jabłoń – najlepsze są lakiery rozpuszczalnikowe.
- Drewno przeznaczone do malowania lub impregnacji powinno mieć wilgotność nie większą niż 12%.
- Jego powierzchnia powinna być przeszlifowana wzdłuż włókien i wyczyszczona.
- Preparat przed użyciem dokładnie wymieszajmy, najlepiej wiertarką wyposażoną w mieszadło, i to na wolnych obrotach.
- Przed malowaniem preparatem barwiącym warto sprawdzić na kawałku drewna, jaki kolor uzyskamy po jego naniesieniu.
- Nanosimy tyle warstw, ile zaleca producent.
- Czas przerwy między jednym a drugim malowaniem jest podany na opakowaniu farby, lakieru, lazury lub impregnatu.
- Pamiętajmy, że każde miejsce przecięcia lub każdą nawierconą dziurę w drewnie też trzeba pomalować.
- Jeśli producent wybranego produktu radzi przed malowaniem zagruntować drewno, powinniśmy to zrobić. Jeśli nie, od razu możemy malować.
- Jeśli uzupełnialiśmy ubytki w drewnie, na przykład dziury po sękach, lepiej do malowania użyć impregnatu lub lazury o ciemnym odcieniu. Uda się wtedy ukryć jaśniejszy odcień świeżego drewna lub szpachli, szczególnie gdy malowanie powtórzymy dwu- lub trzykrotnie.
- Niektóre, silnie zażywiczone gatunki, jak na przykład modrzew, przed malowaniem wymagają przeczyszczenia powierzchni rozpuszczalnikiem.
Lazury do drewna
Dziś producenci tą nazwą zastępują popularne wcześniej określenie lakierobejca. Są to produkty łączące cechy bejcy i lakieru, a zatem częściowo transparentne, ale jednak nadające kolor. Wykończone nimi drewno ma powłokę chroniącą przed wodą, tak jak to polakierowane, zyskuje też barwę, ale - co ważne- jego struktura pozostaje dobrze widoczna.
Lakierobejce są wystarczająco skuteczną szczepionką na siniznę i szkodliwe działanie promieni słonecznych. Mogą być błyszczące, półmatowe lub matowe. Dobre lakierobejce są tiksotropowe, co znaczy, że ich gęstość jest na tyle duża, że w trakcie malowania nie kapią i nie tworzą zacieków. Na rynku spotkać można najczęściej wodorozcieńczalne lakierobejce akrylowe, ale one lepiej się sprawdzą wewnątrz budynku. Pod chmurkę wybierzmy którąś z lakierobejc alkidowych lub zwłaszcza poliuretanowych. Gdy jednak potrzebujemy lakierobejcy tworzącej powłokę bardzo trwałą i odporną na ścieranie, wybierzmy rozpuszczalnikową lakierobejcę alkidowo-uretanową.
Impregnaty do drewna
To preparaty, które przede wszystkim mają zabezpieczać, niekoniecznie zdobić. Sporą grupę stanowią zatem produkty stricte ochronne - mające strzec drewno konstrukcyjne przed ogniem, grzybami, owadami. Do drewna, które nie zostanie zabudowane i liczy się jego estetyczny wygląd, lepsze są impregnaty ochronno-dekoracyjne.
Nie dość, że nadają drewnu ładny odcień lub wydobywają jego naturalny kolor (transparentne), to jeszcze uodparniają na działanie szkodliwych czynników. Zwyczajne lakiery do drewna, lazury, czyli lakierobejce, lub farby kryjące też zwiększają trwałość, ale jeśli producent nie wzbogacił ich o dodatek biocydów, są znacznie mniej skuteczne niż impregnaty. Impregnaty dekoracyjne to w większości preparaty na bazie rozpuszczalników organicznych. Zabezpieczają drewno głównie przed pleśniami, owadami i promieniowaniem UV. Niektóre uodporniają je też na atak grzybów domowych. Stosuje się je głównie do drewna wykończeniowego lub do konstrukcyjnego, które nie będzie zabudowane (altany, tarasy, balkony, wiaty).
Niektóre impregnaty nie nadają się do drewna egzotycznego, o czym przestrzega informacja na opakowaniu.
Oleje do drewna
Uchodzą za bardziej ekologiczne niż lakiery, lazury i impregnaty. Wnikają głębiej niż one w strukturę drewna, nie tworząc powierzchniowej powłoki. Wykończona nimi powierzchnia pozostaje matowa lub satynowa.
Drewno na zewnątrz domu możemy pomalować olejem naturalnym, który nie ma w składzie prawie żadnych chemicznych dodatków, lub tak zwanym olejowoskiem zapewniającym bardziej aksamitny połysk. Gdy zależy nam na szczególnie trwałym zabezpieczeniu desek lub belek, powinniśmy się zdecydować na olej high-solid – wzbogacony żywicą.
Większość olejów nie zmienia barwy drewna lub tylko ją uwypukla, ale są też oleje koloryzujące, przyciemniające lub lekko rozjaśniające i warto sprawdzić to przed zakupem, żeby nie przeżyć później zaskoczenia.
Co ciekawe, olejem można wykończyć wszystkie gatunki drewna, nawet te, które nie nadają się do lakierowania (tak jak tłuste gatunki drewna egzotycznego – kambala, kempas, jatoba).
Do nanoszenia bejc, lakierobejc i farb najczęściej wykorzystuje się pędzle, ale duże, płaskie powierzchnie wygodniej jest malować wałkiem. Można się też posłużyć pneumatycznym lub elektrycznym pistoletem natryskowym. Konieczne jest przy tym sprawdzenie lepkości farby lub lakierobejcy i porównanie z dopuszczalną lepkością ustaloną przez producenta pistoletu. Zbyt gęsta farba mogłaby zatkać jego dyszę. Do wykańczania powierzchni drewnianych przydają się również gąbka i ścierka. Można ich użyć do nakładania bejcy.
Farby do drewna
Nie wszyscy doceniają naturalny wygląd drewna, zwłaszcza jeśli nie jest ono pierwszego gatunku. Wszelkie niedoskonałości tarcicy znikną pod powłoką z farby kryjącej. Do dyspozycji mamy farby wodorozcieńczalne (dyspersyjne) lub rozpuszczalnikowe. Te pierwsze nie zawierają szkodliwych dla zdrowia rozpuszczalników, lecz tworzą mniej odporną powłokę niż farby rozpuszczalnikowe.
Farby, tak jak lakiery i lakierobejce, mogą być matowe, półmatowe lub błyszczące. Te ostatnie charakteryzują się lepszą odpornością na uszkodzenia mechaniczne niż pozostałe. Mogą też być tiksotropowe. Do malowania drewna używa się najczęściej farb:
- akrylowych – ich spoiwem jest żywica akrylowa, a rozcieńczalnikiem – woda; szybko schną, są polecane głównie do wnętrz;
- olejnych – są to farby rozpuszczalnikowe, a ich głównym składnikiem jest olej (głównie lniany), tworzą zazwyczaj powłokę o dużym połysku; są wydajniejsze od farb akrylowych, bardzo odporne na wodę i promienie UV;
- alkidowo-olejnych – ich spoiwem jest żywica alkidowa zmieszana z olejem lnianym; są to farby rozpuszczalnikowe, schną szybciej niż olejne i charakteryzują się większą odpornością na warunki atmosferyczne;
- alkidowych – zawierają mniej oleju niż olejno-alkidowe; tworzą powłokę bardzo odporną na uszkodzenia mechaniczne, schną tyle samo czasu co olejno-alkidowe;
- poliuretanowych – charakteryzują się wysokim połyskiem; są odporne na substancje chemiczne i czynniki atmosferyczne.
Wielu producentów farb poleca przed malowaniem zagruntowanie drewna. Przeznaczone do tego farby podkładowe wyrównują chłonność podłoża i poprawiają przyczepność farb nawierzchniowych. Funkcję podkładu może też pełnić pierwsza (dodatkowa) warstwa farby, dla oszczędności nieco bardziej rozcieńczona.
Bejce do drewna
To wodorozcieńczalne lub rozpuszczalnikowe preparaty służące wyłącznie do barwienia drewna (niektóre bejce optycznie postarzają drewno lub sprawiają, że imituje marmur). Są bardzo rzadkie, dzięki czemu podczas nanoszenia głęboko wsiąkają w pory drewna. Nie tworzą powierzchniowej powłoki ochronnej, więc po bejcowaniu trzeba drewno polakierować, aby powstała bariera dla wody i żeby nie chłonęło brudu. Bejcowane drewno nie nadaje się jednak do olejowania. Kolor bejcy zawsze jest zależny od materiału, który będzie nią pomalowany. Barwa przedstawiona na opakowaniu zazwyczaj jest inna niż ta uzyskana na drewnie. Nie warto więc wpadać w panikę, gdy po malowaniu kolor drewna różni się od deklarowanego przez producenta. Regułą jest, że drewno nieoszlifowane po zabejcowaniu będzie ciemniejsze niż oszlifowane. Warto też pamiętać o tym, że im więcej razy pomalujemy bejcą drewno, tym ciemniejszy będzie jego odcień. Ciemniej będzie również wyglądać zabejcowane miejsce poprzecznego przecięcia słojów. Warto wiedzieć, że nie wszystkie gatunki drewna jednakowo łatwo się bejcuje. Trudności mogą sprawić: świerk, modrzew, jesion, lipa.
- Dowiedz się więcej: Mycie elewacji - skuteczne czyszczenie elewacji z glonów i pleśni
- Przejdź do galerii: Preparaty do zabezpieczania i dekorowania drewna – przegląd
Autor: ALTAX
Altax Lakierobejca do drewna - ok. 40 zł/l
