Spis treści
Palenie śmieciami - trujący problem
Sezon grzewczy w pełni. Z pewnością wielu z nas natknęło się na ulicach na gęsty, ciemny i śmierdzący dym z kominów w domach jednorodzinnych i kamienicach. To może wskazywać, że ich właściciele palą śmieciami, zatruwając tym samym otoczenie.
W 2025 roku, gdy Unia Europejska naciska na wyższe wskaźniki recyklingu (co najmniej 58% odpadów komunalnych), a krajowe przepisy o gospodarce odpadami przechodzą kolejną rewolucję, ten nielegalny proceder nadal dotyka milionów Polaków. Zwłaszcza na terenach wiejskich i w małych miastach, spalanie śmieci w domowych piecach czy na podwórkach to wciąż "łatwy" sposób na pozbycie się odpadów, motywowany oszczędnościami na opłatach za wywóz (rosnących średnio o 10-15% rocznie).
Polecamy: Świadectwo energetyczne budynku 2025 - kto musi mieć?
Najczęściej spalane są odpady papierowe, drewniane (np. stare meble) i zielone (liście, gałęzie), ale nie brakuje przypadków palenia plastików czy nawet opakowań po farbach. Według raportu Polskiego Alarmu Smogowego (PAS), w województwach małopolskim, mazowieckim i śląskim - najbardziej dotkniętych smogiem - kontrole palenisk w 167 gminach potwierdziły nielegalne spalanie w co najmniej 60% przypadków.
Skutki dla środowiska i zdrowia
Palenie śmieciami to nie tylko uciążliwość dla sąsiadów - to prawdziwa bomba ekologiczna z późnym zapłonem. Podczas gdy w spalarniach, temperatura spalania odpadów wynosi około 1000 stopni Celsjusza, w domowych piecach osiąga ona od 200 do 500 stopni. Oznacza to, że śmieci, które są wrzucane do pieca, nie ulegają pełnemu rozkładowi. Zamiast tego uwalniają toksyny: dioksyny, furany, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), metale ciężkie (ołów, kadm), tlenki azotu i siarki oraz pyły drobne PM10 i PM2.5. Te substancje osiadają w glebie, wnikają do wód gruntowych i łańcucha pokarmowego.
Wpływ na środowisko jest katastrofalny: przyczynia się do zakwaszenia gleb, wymierania owadów i ptaków, a w skali kraju pogarsza smog, za który Polska nadal ląduje w unijnych "czarnych listach".
A zdrowie? Wdychany dym ze spalonych odpadów to prawdziwa katastrofa dla naszego organizmu. WHO porównuje wdychanie cząstki PM2.5 do biernego palenia 20 papierosów dziennie! Krótkoterminowo wywołuje alergie, infekcje dróg oddechowych, mdłości, podrażnienia oczu, a długoterminowo wzrost ryzyka raka płuc (o 20-30% w zanieczyszczonych regionach), chorób serca, udarów i astmy u dzieci. Nie bez powodu mówi się, że smog to cichy zabójca.
Jakie kary za palenie śmieci?
Polskie prawo nie pozostawia złudzeń: spalanie odpadów poza spalarniami to wykroczenie, regulowane ustawą o odpadach (art. 155) i Kodeksem wykroczeń (art. 191). Jaka grozi za to kara? Mandat od straży miejskiej: 20-500 zł (średnio 195 zł w gminach ze strażą). Jeśli sprawa trafi do sądu - grzywna do 5000 zł lub areszt do 30 dni.
Za odpady niebezpieczne (np. plastiki, lakiery) grozi nawet 5 lat więzienia (art. 183 Kodeksu karnego), jeśli dojdzie do zagrożenia zdrowia. Nowością w 2025 jest integracja z uchwałami antysmogowymi – palenie śmieciami w starym piecu to podwójna kara, do 10 000 zł w niektórych województwach.
Co ciekawe, kary rosną z recydywą: po pierwszej kontroli pouczenie, po drugiej - mandat, po trzeciej - sąd.
Jeśli "trucicielem" jest firma, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska może ją zamknąć i nałożyć karę nawet do miliona złotych!
Czytaj także: Dodatek węglowy 2025/2026: Czy będzie? Jakie dopłaty do ogrzewania?
Gdzie i jak zgłosić palenie śmieciami przez sąsiada?
W przypadku, kiedy mamy uzasadnione podejrzenie, że ktoś pali w piecu śmieciami, mamy do wyboru kilka opcji, by to zgłosić:
- Straż Miejska/Gminna: Dzwoń (numer alarmowy 986 lub lokalny). Podaj adres, opis, dane (możesz to zrobić anonimowo).
- Policja: Jeśli straży brak lub zagrożenie pożarowe (tel. 112).
- Urząd Gminy/Miasta: Do wójta/burmistrza – e-mail lub protokół. Poproś o próbkę z paleniska do analizy.
- Aplikacja mObywatel: Nowość 2025 – moduł "Naruszenia środowiskowe". Wypełnij formularz z załącznikami, zgłoś anonimowo.
- Dla firm: Bezpośrednio do WIOŚ (regionalny inspektorat).
