Kiedy można odwołać lub rozwiązać umowę darowizny mieszkania lub domu?

Darowanie komuś mieszkania lub domu nie oznacza, że umowy darowizny nie można odwołać. Warto wiedzieć, w jakich przypadkach można odwołać darowiznę, w jaki sposób należy to zrobić i czym różni się odwołanie darowizny od jej rozwiązania.

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego darowania określonej rzeczy innej osobie (obdarowanemu) kosztem swego majątku. Darowanie drugiej osobie mieszkania lub domu oznacza konieczność zachowania formy aktu notarialnego takiej czynności.

Odwołanie darowizny – jak to zrobić?

Przepisy Kodeksu cywilnego dopuszczają możliwość odwołania darowizny. Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla własnego utrzymania darczyńcy albo bez uszczerbku dla ciążących na nim obowiązków związanych z płaceniem alimentów.

Z niewykonaniem darowizny mamy do czynienia wówczas, gdy na mocy przepisu lub samej umowy darowizny umowa ta nie wywołała skutku. Chodzi tu np. o przeniesienie darowizny w określonym terminie, gdy ten termin jeszcze nie nastąpił lub pod określonym warunkiem, który nie został jeszcze spełniony.

Czy można odwołać darowiznę już wykonaną?

Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, czyli taką, gdy doszło już do przekazania własności mieszkania lub domu na osobę obdarowaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. O tym, czy do tego doszło, decydują konkretne okoliczności danej sprawy. Warto pamiętać, że jest możliwe odwołanie darowizny, jeżeli obdarowany dopuści się rażącej niewdzięczności nie tylko wobec darczyńcy, ale także wobec bliskich darczyńcy.

Odwołanie darowizny – co oznacza „rażąca niewdzięczność”

W pojęciu „rażącej niewdzięczności” nie mieszczą się zachowania, które mogą być oceniane jako niewłaściwe, ale nie wykraczają poza granice zwykłych konfliktów życia codziennego, zwłaszcza jeśli konflikt taki jest sprowokowany lub podtrzymywany przez zachowania samego darczyńcy. O rażącej niewdzięczności nie można mówić natomiast w sytuacji kiedy źródłem zachowania obdarowanego jest zachowanie samego darczyńcy, który wywołuje określone zachowania i reakcję obdarowanego.

Pod pojęciem rażącej niewdzięczności podpada tylko zachowanie obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu działania skierowanego bezpośrednio lub pośrednio przeciwko darczyńcy, które jest wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Chodzi tu przede wszystkim o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu lub czci oraz naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych czy też rodzinnych łączących go z darczyńcą oraz wdzięczności. Przy ocenie przesłanki „rażącej niewdzięczności” należy brać pod uwagę zachowanie zarówno obdarowanego, jak i samego darczyńcy.

Niewdzięczne będzie każde zachowanie obdarowanego, niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, lecz aby zostało uznane za „rażąco niewdzięczne”, musi cechować je znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub też szkody majątkowej.

Kiedy nie ma podstaw do odwołania darowizny?

Podjęcie przez obdarowanego kroków w celu wymeldowania darczyńcy z darowanego mieszkania nie można zakwalifikować jako rażącej niewdzięczności.

Nie ma podstaw do odwołania darowizny tylko z powodu braku sprawowania opieki przez obdarowanego nad osobą darczyńcy, jeśli po jej stronie taki obowiązek nie wynikał z łączących je więzów rodzinnych, ani też z samej umowy darowizny.

Jeżeli darczyńca darowiznę odwołał, wówczas zwrot darowizny następuje na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia. Jeżeli darowizna jest zgodna z zasadami współżycia społecznego wówczas takiej darowizny nie można odwołać.

Odwołanie darowizny a ustanie wspólności majątkowej

Jeżeli nieruchomość jest objęta małżeńską wspólnością majątkową, to po ustaniu tej wspólności np. na skutek rozwodu małżonek może odwołać darowiznę tylko w części odpowiadającej jego udziałowi w darowanej rzeczy (mieszkaniu lub domu).

Gdy jeden z rodziców obdarowanego, którzy dokonali wspólnie darowizny mieszkania lub domu darowizny nie odwołał i następnie zmarł, odwołanie darowizny przez drugiego rodzica może dotyczyć tylko jego udziału do połowy darowanej nieruchomości, a w konsekwencji żądania, aby obdarowany przeniósł na niego udział w tej nieruchomości.

Forma odwołania darowizny

Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. W przypadku odwołania darowizny nieruchomości samo złożenie oświadczenia na piśmie nie wystarczy. Pisemne oświadczenie o odwołaniu darowizny oznacza tylko obowiązek zwrotu odwołanej darowizny zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego dotyczącymi bezpodstawnego wzbogacenia. Aby zatem doszło skutecznie do odwołania darowizny mieszkania poza wskazanym wyżej oświadczeniem darczyńcy o odwołaniu darowizny obdarowany powinien w drodze umowy przenieść własność tego mieszkania lub domu z powrotem na darczyńcę. Jeżeli obdarowany odmówi przeniesienia drodze umowy własności mieszkania lub domu na darczyńcę, darczyńca powinien złożyć do sądu pozew o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesienie własności nieruchomości z powrotem na darczyńcę.

Przebaczenie obdarowanemu

Darowizny nie można odwołać z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych (czyli do podpisywania ważnych umów i zobowiązań) przebaczenie jest skuteczne, gdy darczyńca miał dostateczne rozeznanie, czyli świadomość przebaczenia.

Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci miał prawo odwołać darowizny albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy. W powyższych sytuacjach darowizna można być odwołana tylko przez wszystkich spadkobierców darczyńcy łącznie.

Termin odwołania darowizny

Odwołanie darowizny wiąże się z zachowaniem określonego w Kodeksie cywilnym terminu. Darowizny nie można odwołać po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Zatem przyczyny odwołania darowizny nie mogą stanowić te zachowania obdarowanego, o których darczyńca dowiedział się wcześniej niż na rok przed złożeniem oświadczenia o odwołaniu darowizny.

Rozwiązanie darowizny

Kodeks cywilny nie zawiera szczególnych przepisów, dotyczących rozwiązania umowy darowizny. Stosuje się więc w takiej sytuacji ogólne przepisy dotyczące rozwiązywania umów. Kodeks cywilny zawiera tylko przepis dotyczący rozwiązania umowy darowizny dokonanej przez osobę ubezwłasnowolnioną przed ubezwłasnowolnieniem tej osoby.

Przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej może żądać rozwiązania umowy darowizny dokonanej przez tę osobę przed ubezwłasnowolnieniem, jeżeli darowizna ze względu na wartość świadczenia i brak uzasadnionych przyczyn jest nadmierna. Rozwiązania umowy darowizny nie można żądać po upływie dwóch lat od jej wykonania.

19.06.2015