Rozmaryn lekarski - uprawa, smakowe doznanie i lecznicze właściwości
Rozmaryn lekarski to powszechnie znana roślina przyprawowa i lecznicza, którą z powodzeniem można uprawiać w przydomowym ogródku ziołowym. Jak uprawiać rozmaryn w ogrodzie. Poznaj właściwości i zastosowanie rozmarynu.
Autor: www.thinkstockphotos.com
Rozmaryn lekarski można uprawiać w ogrodzie albo w doniczce na balkonie
Spis treści
- Rozmaryn lekarski – opis rośliny
- Rozmaryn lekarski – uprawa
- Rozmaryn – zastosowanie rozmarynu w kuchni
- Skład i właściwości lecznicze rozmarynu
- Zastosowanie rozmarynu w ziołolecznictwie
- Rozmaryn lekarski - sadzonki, zbiór, suszenie i przygotowywanie fitopreparatów z rozmarynu
Rozmaryn lekarski (łac. Rosmarinus officinalis) to półkrzewiasta roślina pochodząca z terenów basenu Morza Śródziemnego. W wielu krajach świata jest uprawiany na skalę przemysłową. W Polsce rozmaryn uprawia się w ogrodach jako roślinę ozdobną oraz leczniczą i przyprawową. Rozmaryn z powodzeniem można także uprawiać w doniczkach na balkonach bądź tarasach oraz domowych parapetach.
Rozmaryn lekarski – opis rośliny
W naturalnym środowisku rozmaryn tworzy gęste, aromatyczne, zimozielone krzewy, dorastające do 2–3 m wysokości. W naszych warunkach klimatycznych krzew dorasta do około 70 cm wysokości i szerokości.
Rozmaryn lekarski ma sztywne, wzniesione, czterokanciaste na przekroju pędy, drewniejące w drugim roku. Liście są lancetowate, skórzaste, o podwiniętych brzegach, z wierzchu ciemnozielone, na spodniej stronie pokryte srebrzystym kutnerem, silnie aromatyczne. Niebieskie (u niektórych odmian różowe) kwiaty zebrane są w nibyokółkach w kątach liści. Są miododajne. Rozmaryn kwitnie na przedwiośniu, zazwyczaj w okolicach lutego. Owocem jest rozłupnia.
>>Przeczytaj też:
Rozmaryn lekarski – uprawa
Głęboko sięgający (do 2 m), silnie rozgałęziony, wiązkowy system korzeniowy rozmarynu, zapewnia roślinie dostęp wilgoci nawet w suchsze dni z głębszych warstw gleby, co powoduje dość dużą odporność rośliny na suszę.Rozmaryn najlepiej rośnie na słonecznych, ciepłych stanowiskach, na przepuszczalnych, łatwo nagrzewających się glebach, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Ze względu na swą niską odporność na mróz, roślinę należy zimą przetrzymywać w jasnych, chłodnych pomieszczeniach (najlepiej w temperaturze 2–8 stopni Celsjusza).
Rozmaryn lekarski można rozmnażać przez nasiona wysiewane w kwietniu do płytkich pojemników, które należy okryć folią. Najlepiej jednak rozmnażać rozmaryn za pomocą kilkucentymetrowych (5–7 cm) sadzonek zielnych, pobieranych z wierzchołków młodych pędów lub z pędów bocznych 9z tzw. piętką), oderwanych od starszych pędów (najlepiej tych lekko już zdrewniałych). Sadzonki można pobierać przez niemal cały okres wegetacyjny (oprócz gorących i suchych letnich dni). Zastosowanie ukorzeniaczy zwiększa skuteczność ukorzeniania się sadzonek, ale sadzonki zielne można próbować ukorzeniać w wodzie. Po ukorzenieniu młode rośliny sadzi się w mieszance ziemi ogrodowej i torfu.Rozmaryn doskonale nadaje się do ogrodów w stylu śródziemnomorskim i na słoneczne rabaty ziołowe.
Rozmaryn – zastosowanie rozmarynu w kuchni
Chociaż polska kuchnia prężnie ewoluuje (pieprz i sól już nie wystarczają), rozmaryn wciąż nie jest tak popularny jak w kuchni francuskiej czy śródziemnomorskiej. Wydaje się, że wciąż przegrywa z wieloma innymi przyprawami takimi jak majeranek, bazylia, liść laurowy czy nawet kurkuma. Tymczasem można nim wzbogacić kulinarne eksperymenty a także tradycyjne dania.
Rozmaryn to przyprawa o specyficznym, ziołowo-pikantnym smaku i wyrazistym, mocno aromatycznym zapachu. Należy do grupy naturalnych dodatków, którymi przyprawia się potrawy w bardzo małej ilości. Do tego celu wykorzystuje się całe lub zmielone liście (świeże, suszone, mrożone). Najlepiej dodawać je pod koniec przyrządzania potraw. Rozmaryn zwiększa wyrazistość smaku i zapachu (dlatego nie można z nim przesadzać). Najlepiej nadaje się do doprawiania dań z ryb i mięs (drobiu, jagnięciny, wołowiny, wieprzowiny, dziczyzny). Ponadto dobrze sprawdza się jako dodatek do bakłażanu, ziemniaków i sosów. Ma duże znaczenie m.in. w kuchni francuskiej, śródziemnomorskiej, angielskiej i marokańskiej. Zdrewniałe gałązki pozbawione bocznych odgałęzień i liści czasem wykorzystuje się zamiast patyczków do szaszłyków.
Polecany artykuł:
Skład i właściwości lecznicze rozmarynu
Surowcem leczniczym jest liść rozmarynu. Zawiera 1,5-2,5% olejku eterycznego. W jego skład wchodzi borneol, cyneol, limonen, pinen oraz kamfora. Ponadto liście rozmarynu są źródłem flawonoidów, garbników, gorycz, żywic, saponin, fitosteroli, kwasu rozmarynowego, witamin (A, C, grupa B) i soli mineralnych (wapń, żelazo, fosfor, magnez, potas, sód, cynk).
>>Przeczytaj też:
Zastosowanie rozmarynu w ziołolecznictwie
Rozmaryn wykazuje działanie przeciwskurczowe, żółciopędne, moczopędne, wiatropędne, antyseptyczne, uspokajające, wzmacniające, ściągające, bakteriobójcze. Ponadto wzmacnia system nerwowy, pobudza apetyt i rozszerza naczynia krwionośne.
- na różnorodne zaburzenia trawienia i problemu układu pokarmowego;
- na zaburzenia czynności wątroby;
- na skurcze jelit, dróg żółciowych i moczowych;
- w stanach napięcia psychicznego, depresji;
- na ogólne wzmocnienie organizmu, także przy przeziębieniu i grypie;
- na obniżenie poziomu cukru we krwi;
- na bóle mięśni, nerwobóle i rwę kulszową (stosowany zewnętrznie);
- na łupież i przedwczesne łysienie (stosowany zewnętrznie).
Polecany artykuł:
Rozmaryn lekarski - sadzonki, zbiór, suszenie i przygotowywanie fitopreparatów z rozmarynu
Ze względu na ograniczoną mrozoodporność rozmaryn najczęściej uprawia się w pojemnikach i przed mrozami przenosi do pomieszczenia. W takim wypadku najlepiej wykorzystywać go na bieżąco w stanie świeżym (jest najbardziej wartościowy). Ponadto można go suszyć. Powinno się go układać cienkimi warstwami w miejscu przewiewnym i ciepłym. Przy suszeniu „wymuszonym” trzeba pamiętać, że nie można przekraczać temperatury 35 st. C. Wysuszone zioła należy przechowywać w suchym miejscu, np. w papierowej torbie. Surowiec można także mrozić (tak jak koperek) lub zalewać wodą, tworząc ziołowe kostki lodowe. Można korzystać z niego w różnej formie:
- Napar z rozmarynu – jedną łyżkę należy zalać szklanką wrzącej wody. Roztwór pozostawia się do ostygnięcia na około 15 minut (szklankę można przykryć). Następnie napar trzeba przecedzić. Zaleca się pić „na raty” kilka razy dziennie na powyższe dolegliwości z wyszczególnieniem zaburzeń trawienia. Napar można wykorzystywać także bezpośrednio (w nieco większej ilości) do płukania włosów i skóry głowy.
- Nalewka rozmarynowa – to mocniejszy lek produkowany na bazie alkoholu. 25 gram liści należy zalać 250ml spirytusu. Nalewkę należy przelać do ciemnej butelki i umieścić w lodówce. Można codziennie wstrząsać. Po miesiącu jest gotowy do spożycia (po odcedzeniu). Warto pić pół kieliszka dziennie.
- Okład z rozmarynu – stosuje się na schorzenia dermatologiczne i bóle mięśniowe. Gazę można po prostu nasycić naparem i przykładać do bolących miejsc. Dobrym sposobem jest także używanie zmiażdżonego, świeżego surowca bezpośrednio na skórę.
- Olejek rozmarynowy – poprawia nastrój, poprawia koncentrację i pamięć. Uspokaja i pozwala uporządkować myśli. Przydaje się przy kaszlu, zapaleniu oskrzeli, katarze i chrypce. Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadciśnienie i epilepsja.
Dawniej duże znaczenie rozmarynu w życiu człowieka było nie do zakwestionowania. Poza wspomnianymi zastosowaniami był ważnym wsparciem w obrzędach religijnych. Uważano go za święte zioło i wykorzystywano przy specjalnych okazjach takich jak ślub i pogrzeb. W średniowieczu (m.in. we Francji) palono rozmaryn, aby zapobiegać rozprzestrzenianiu infekcji. Dziś z reguły (przynajmniej w Polsce) ogranicza się do leku i przyprawy „drugiej kategorii”.
Czytaj też: Zioła lecznicze w ogrodzie. Jakie zioła wybrać i jak uprawiać? Wybieramy te o najcenniejszych właściwościach
Autor: Magdalena Michalak
Tarty korzeń chrzanu ogrodowego jest popularną przyprawą, ale nie wszyscy wiedzą, że mięso owinięte w jego liście dłużej zachowuje świeżość
