Czy piorunochron i instalacja odgromowa jest na budynku potrzebna? - Co mówią przepisy?

Jakie są przepisy dotyczące instalacji odgromowej? Gdzie musi być instalacja odgromowa i jak powinien być piorunochron, aby skutecznie chronić dom przed burzą? Domy są narażone na uderzenia pioruna, a w konsekwencji pożar i porażenie przebywających w nich ludzi. Stopień zagrożenia i odpowiednie do niego środki ochrony odgromowej określają normy.

Spis treści

1. Jakie budynki muszą mieć piorunochron? Przepisy
2. Elementy instalacji odgromowej
3. Co może zniszczyć piorun?
4. Jak chronić urządzenia elektryczne podczas burzy - ograniczniki przepięć
5. Projekt i wykonanie LPS (urządzeń piorunochronnych) - ważne zasady

Czy można ochronić dom przed piorunem? Przed piorunem - nie, ale przed jego skutkami – tak, choć i tu nie można mieć 100-procentowej pewności.

Piorun to potężne wyładowanie elektryczne o natężeniu prądu sięgającym 100 000 A i temperaturze powietrza bliskiej 30 000°C. Podczas takiego wyładowania przepływ ładunków elektrycznych – ujemnych w kierunku ziemi i dodatnich w stronę chmury – jest ponad 1000 razy większy niż w domowej instalacji elektrycznej, dlatego jego skutków nie da się do końca przewidzieć ani powstrzymać.

Na ochronę przed piorunem składa się piorunochron, czyli zewnętrzna instalacja odgromowa, i dodatkowo zabezpieczenia wewnętrzne.

Instalacja odgromowa tworzy drogę, którą prąd może przepłynąć z dachu do gruntu, nie napotykając na duży opór. Omija wtedy konstrukcję budynku i nie powoduje jej uszkodzenia.

• Jak działa ogranicznik przepięć i gdzie go zamontować? Przed czym chronią ochronniki?

Jakie budynki muszą mieć piorunochron? Przepisy

Uderzenie pioruna w dom może spowodować pożar lub uszkodzenie instalacji elektrycznej i urządzeń podłączonych do prądu. Warto więc zabezpieczyć się przed piorunem, choć w przypadku domów jednorodzinnych piorunochron nie zawsze jest konieczny. Wszystko zależy od stopnia zagrożenia. Ten jednak powinien ocenić fachowiec. Ochronę odgromową powinny mieć budynki jednorodzinne:

• o powierzchni ponad 500 m² i wyższe niż 15 m;
• zbudowane z materiałów łatwo zapalnych - bez względu na wysokość;
• takie, dla których wskaźnik zagrożenia piorunowego obliczony według zasad w normie przekracza określoną wartość.

Bardziej narażone na uderzenie pioruna są obiekty wysokie i usytuowane na wzniesieniach

Elementy instalacji odgromowej

Jeżeli jest potrzebna zewnętrzna instalacja odgromowa, budynek należy wyposażyć w instalację piorunochronną złożoną:

• ze zwodów ułożonych na dachu, kominach itp.;
• z przewodów odprowadzających układanych na ścianach bocznych budynku (co najmniej dwóch), łączących zwody z uziomem przez zaciski probiercze;
• z uziomu naturalnego lub sztucznego ułożonego w ziemi. W domach jednorodzinnych funkcję zwodów może pełnić blacha pokrycia dachowego, jeśli ma grubość co najmniej 0,5 mm, jest ułożona na niepalnym lub trudno zapalnym podłożu i nie jest pokryta materiałem izolacyjnym oraz dopuszcza się możliwość jej perforacji. Dodatkowe zwody nie są wtedy konieczne, chyba że na najwyższej kondygnacji są cenne, wymagające ochrony przedmioty.

Jako naturalne elementy instalacji odgromowej można też wykorzystać:

• zbrojenia żelbetowego pokrycia dachu;
• elementy metalowe wystające ponad dach;
• zbrojenia żelbetowych elementów ścian i fundamentów;
• stalowe słupy nośne;

a jako uziomy naturalne:

• metalowe, podziemne, nieizolowane od ziemi części budynku;
• nieizolowane od ziemi żelbetowe fundamenty i podziemne części chronionych obiektów (warstwa przeciwwilgociowa nie jest traktowana jak izolacja);
• metalowe rurociągi wodne oraz osłony studni artezyjskich znajdujące się w odległości nie większej niż 10 m od chronionego obiektu;
• uziomy sąsiednich obiektów budowlanych usytuowanych nie dalej niż 10 m od chronionego obiektu.

Jeżeli nie ma uziomów naturalnych, podczas robienia wykopów i prac fundamentowych należy zrobić sztuczny – najlepiej fundamentowy. Piorunochron, wraz z całą instalacją odgromową, powinien być połączony z główną szyną uziemiającą w budynku.

Zobacz galerię 5 zdjęć

Autor: Andrzej Szandomirski

Instalacja odgromowa ma przyjąć uderzenie i bezpiecznie odprowadzić prąd piorunowy do ziemi

O konieczności wyposażenia w podstawową ochronę odgromową decyduje stopień nara­żenia na uderzenie pioruna określony wskaźnikiem zagrożenia piorunowego. Oblicza się go zgodnie z normą PN/E­05003/01. Wartość wskaźnika do 10^-­5 oznacza, że ochrona odgromowa jest zbędna, powyżej 10^-­4 jest wymagana, a pośrednie – że jest zalecana.

Jak chronić urządzenia elektryczne podczas burzy - ograniczniki przepięć

Obecne w domu urządzenia elektryczne mogą ulec zniszczeniu na skutek wyładowania odległego nawet o ponad kilometr. Urządzenie piorunochronne ich przed tym nie zabezpieczy. Skuteczną ochroną mogą być za to ograniczniki przepięć. Do instalacji w domach jednorodzinnych zwykle stosuje się jednocześnie ograniczniki przepięć klas B i C, które są dostępne jako jedno kompaktowe urządzenie klasy B+C.

Ogranicznik klasy B zabezpiecza instalację przed bliskim i bezpośrednim uderzeniem pioruna, a ogranicznik klasy C chroni odbiorniki elektryczne przed przepięciami komutacyjnymi i zredukowanymi przez ogranicznik typu B. Urządzenia te można zainstalować w głównej rozdzielnicy elektrycznej, ewentualnie, gdy zgodzi się na to przedsiębiorstwo energetyczne, w złączu za głównym zabezpieczeniem. Długość przewodów łączących ogranicznik typu B lub B+C z szyną wyrównawczą nie powinna przekraczać 0,5 m.

Do ochrony przed przepięciami urządzeń szczególnie na nie wrażliwych, takich jak sprzęt audio i wideo czy komputer, służą ograniczniki klasy D, które stanowią uzupełnienie zabezpieczeń klasy B i C. Należy je umieszczać jak najbliżej urządzeń, które mają chronić, dlatego wygodnym rozwiązaniem jest zakup listwy zasilającej z takim ogranicznikiem lub przenośnego ogranicznika wkładanego do gniazda elektrycznego. Ogranicznik klasy D jest nieskuteczny, jeśli na drodze prądu w instalacji nie ma wcześniej ograniczników klas B i C wstępnie obniżających napięcie do poziomu bezpiecznego dla większości urządzeń.

Projekt i wykonanie LPS (urządzeń piorunochronnych) - ważne zasady

1. Decyzja o potrzebie wykonania zewnętrznego urządzenia piorunochronnego dla budynku powinna zostać podjęta na podstawie procedury zarządzania ryzykiem zgodnie z normą PN-EN 62305-2.
2. Urządzenie piorunochronne (LPS) musi być projektowane i wykonywane przez  projektantów i wykonawców urządzeń piorunochronnych
3. Projektant i wykonawca urządzenia piorunochronnego powinien mieć umiejętność oceny elektrycznych i mechanicznych skutków wyładowania piorunowego i znać dobrze ogólne zasady kompatybilności elektromagnetycznej (EMC).
4. Wykonawca ochrony odgromowej musi być wyszkolony w dziedzinie prawidłowego wykonawstwa elementów urządzenia piorunochronnego, zgodnie z wymaganiami niniejszej normy oraz krajowych przepisów regulujących roboty budowlane i budownictwo.
5. Od projektanta urządzenia piorunochronnego wymaga się koordynowania prac wszystkich osób, których działania związane z projektowaniem innych instalacji mogą wymagać dodatkowych zaleceń związanych z ochroną odgromową. Takie kompleksowe działania powinny być prowadzone podczas projektowania, realizacji i odbioru obiektu. Obejmują określenie zakresu badań okresowych i oględzin.
6. Aby uzyskać tani i skuteczny system ochrony odgromowej budynku, jego projekt powinien być realizowany na etapie opracowywania koncepcji obiektu budowlanego i przed jego budową. Pozwala to zoptymalizować wykorzystanie naturalnych elementów obiektu budowlanego i osiągnąć kompromis w rozmieszczeniu okablowania i lokalizacji urządzeń.