Ulga w PIT na zabytki korzystna dla podatników. Jak remontować zabytki?

Ulga w PIT na zakup i remonty zabytkowych nieruchomości pozwala odliczyć 50 proc. poniesionych wydatków niezależnie od ich wysokości. Dowiedz się, jak działa w praktyce ulga dotycząca remontu obiektów wpisanych do rejestru zabytków lub znajdujących się w ewidencji zabytków.

Są ludzie, którzy doceniają piękno starych budowli - domów, młynów, wiatraków, stodół itp. Zdarzają się też tacy, którzy chcą je kupić i modernizować, mimo że popadły już w ruinę. Wystarczy, że pozostałe fragmenty (zwykle ściany) zawierają cząstkę historii. Ktoś, kto chce ratować czy dostosować zabytek do nowych funkcji, na pewno nie należy do osób tuzinkowych. Gra jest jednak warta świeczki - gdy realizacja pomysłu ratowania starego, zabytkowego budynku zakończy się sukcesem, powstanie atrakcyjny obiekt, który będzie podziwiany przez wszystkich. Warto wiedzieć, że zabytek to nie tylko budynek czy ruiny, które są pod opieką konserwatora zabytków i bez którego zgody nic w nich nie można zmienić. Może to też być fragment starego budynku gospodarczego, którego niepowtarzalny styl wart jest zachowania. 

Jakie budowle uznaje się za zabytkowe? Co podlega ochronie prawnej?

Ochronie prawnej podlegają dobra kultury zwane zabytkami. Zgodnie z ustawą o ochronie dóbr kultury za zabytki uznaje się dobra wpisane do rejestru zabytków oraz inne, jeżeli ich charakter zabytkowy jest oczywisty. Przedmiotem ochrony mogą być w szczególności dzieła budownictwa, urbanistyki i architektury, ale też na przykład krajobraz kulturowy w formie rezerwatów, parków i stref ochrony konserwatorskiej. Zabytki nieruchome o szczególnej wartości dla kultury narodowej mogą być uznane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za pomniki historii.

Na czym polega ulga na zabytki 2022

Ulga na zabytki 2022 wprowadzona w ramach Polskiego Ładu pozwala odliczyć wydatki poniesione zarówno na remont i prace konserwatorskie związane z odnowieniem i modernizacją obiektu zabytkowego, jak i na zakup zabytkowej nieruchomości. Polega ona na odliczeniu od podstawy opodatkowania:

• 50% kwoty poniesionych wydatków na wpłaty na fundusz remontowy oraz na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane dotyczące zabytku (wpisanego do rejestru zabytków lub znajdującego się w ewidencji zabytków).

• Wydatku na nabycie zabytku wpisanego do rejestru zabytków, nie więcej niż kwota odpowiadająca iloczynowi 500 zł i liczby metrów kwadratowych powierzchni użytkowej tego zabytku;

Limit odliczenia na wszystkie inwestycje związane z obiektem zabytkowym dla podatnika nie może przekroczyć 500 000 zł.

Ulga w PIT na zakup i remont zabytkowych nieruchomości

Wprowadzona na początku 2022 r. w ramach Polskiego Ładu 2.0 ulga w PIT na zakup i remonty zabytkowych nieruchomości pozwala na unowocześnienie starych budynków, np. położenie ogniw fotowoltaicznych na dachu, o ile tylko zgadza się na nie konserwator zabytków. Z wydanych ostatnio interpretacji można wyciągnąć wnioski, że ulga na zabytki nie zniknie w ciągu najbliższych lat. Jednak nie ma co liczyć na jej stosowanie do nieruchomości zabytkowych zakupionych przed 2022 r. - informuje Prawo.pl.

Z wydanej 28 lipca interpretacji (nr 0113-KDIPT2-1.4011.394.2022.2.KO) wynika, że ulga na zabytki  dotyczy nawet takich remontów, które z zabytku czynią nowoczesny budynek. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) odpowiedział na pytanie podatnika, który jest właścicielem starego młyna i chce w nim nie tylko odgrzybić i pomalować ściany, ale też zainstalować nowoczesne urządzenia, o których nie śniło się dawnym młynarzom. Chodzi np. o zewnętrzną pompę ciepła i ogniwa fotowoltaiczne - czytamy w serwisie Prawo.pl.

Jak podaje Prawo.pl, w wydanej interpretacji dyrektor KIS potwierdził, że przy zachowaniu wymogów ustawowych (m.in. potwierdzenie wydatków na remonty fakturami VAT) taka modernizacja obiektu wpisanego do rejestru zabytków daje prawo do ulgi. W innym przypadku podatnik zaplanował remonty w zabytkowym budynku dopiero za kilka lat. Zadał zatem pytanie, czy będzie mógł rozliczyć wydatki na remont, który rozpocznie się w 2026 r. W wydanej interpretacji (nr 0115-KDIT3.4011.365.2022.4.AD) dyrektor KIS potwierdził, że będzie to możliwe. Nie odniósł się przy tym do ewentualnych przyszłych zmian prawa, lecz do obowiązujących dziś przepisów. Nie przewidują one żadnej daty, gdy ulga na remont obiektów pod opieką konserwatora zabytków miałaby przestać obowiązywać.

Jak zauważa, na łamach Prawo.pl, dr Jowita Pustuł, doradca podatkowy, interpretacje potwierdzają, że zakres ulgi na zabytki jest bardzo szeroki, zwłaszcza że ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie jakiegokolwiek limitu kwotowego.

Jak mogą być użytkowane zabytki?

Prawo umożliwia zagospodarowanie zabytków na cele użytkowe przez osoby fizyczne, osoby prawne oraz innych przedsiębiorców. Trzeba jednak pamiętać, że zabytek nieruchomy może być użytkowany wyłącznie w sposób zgodny z zasadami opieki nad zabytkami i w sposób nieumniejszający jego historycznej i kulturowej wartości. Wszelkie działania związane z użytkowaniem zabytków mogące wpłynąć na ich stan powinny być podejmowane w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Zgodnie z Prawem budowlanym wszystkie obiekty budowlane należy projektować, budować, użytkować i utrzymywać w sposób zapewniający ochronę dóbr kultury. Każda odbudowa, przebudowa, rozbudowa, modernizacja, remont lub rozbiórka obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania zezwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. W stosunku do obiektów objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego pozwolenie na budowę może być wydane jedynie po wyrażeniu opinii przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Wszelkie prace remontowe i konserwatorskie w zabytkach muszą być wykonywane pod kontrolą konserwatorską. Bez zezwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków nie wolno zabytków przerabiać, odnawiać, rekonstruować, konserwować, zabudowywać, zdobić, uzupełniać, rozkopywać ani dokonywać żadnych innych zmian.

Ponadto nie można bez zezwolenia przemieszczać zabytków nieruchomych z naruszeniem skomponowanego lub ustalonego tradycją układu terenowego ani też przenosić lub wynosić zabytków ruchomych z naruszeniem skomponowanych lub ustalonych tradycją wnętrz budownictwa sakralnego i świeckiego. Dotyczy to również robót mogących przyczynić się do zeszpecenia otoczenia zabytków lub widoku na zabytek nieruchomy.

Jak remontować zabytki

Remontowanie zabytku nie jest ani łatwe, ani tanie. Aby zakończyło się sukcesem, musi być spełnionych kilka podstawowych warunków:

• trzeba zamówić projekt u doświadczonego projektanta. Na pewno będzie on znacznie droższy niż projekt z katalogu, choćby dlatego, że niezbędne jest przeprowadzenie inwentaryzacji zabytkowego obiektu i wielu obliczeń sprawdzających czy opracowanie detali konstrukcyjnych i architektonicznych;
• trzeba zatrudnić bardzo dobrych fachowców, którzy wiedzą, jak wykonać robotę w obiekcie zabytkowym, i rozumieją, dlaczego nie wolno jej zepsuć;
• trzeba mieć czas na modernizację zabytkowego budynku, bo dobrze wykonana praca nie lubi pośpiechu.

Tradycyjne technologie wymagają dokładności, sumienności i zachowania odpowiedniej kolejności robót. Dlatego nie należy się dziwić, że przy modernizacji zabytku postęp robót może być wolniejszy niż na sąsiednich budowach nowych domów.

Trzeba pamiętać o tym, że remont zabytku jest droższy niż budowa nowego domu. Nie należy brać się do odbudowy 300-metrowego dworu, gdy stać nas tylko na budowę 100-metrowego domu. Trzeba bowiem mieć wtedy przynajmniej tyle pieniędzy, żeby wystarczyło na budowę nowego 400-metrowego domu.

Ulga dotycząca obiektów zabytkowych to wsparcie finansowe, które pozwala „... odliczać 50 proc. poniesionych wydatków niezależnie od ich wysokości, a przy tym nie ma żadnego znaczenia wysokość dochodu uzyskiwanego przez podatnika” - zauważa ekspertka portalu Prawo.pl.

Jak przypomina Prawo.pl, zgodnie z art. 26hb ustawy o PIT, do skorzystania z odliczenia konieczne jest jedynie pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków na prowadzenie prac konserwatorskich, prac restauratorskich lub robót budowlanych w zabytkowym obiekcie.

Gdzie sprawdzić czy nieruchomość jest zabytkiem?

Można to zrobić, nie wychodząc z domu, jeśli mamy dostęp do Internetu. Wpisanie nieruchomości do rejestru ujawnia się bowiem w prowadzonej dla niej księdze wieczystej i katastrze nieruchomości. W internetowej wyszukiwarce ksiąg wieczystych (ekw.ms.gov.pl) należy więc wpisać odpowiedni numer i przyjrzeć się wpisom w dziale III. Innym sposobem na sprawdzenie, czy dana nieruchomość znajduje się w rejestrze zabytków, jest wizyta na stronie internetowej odpowiedniego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Powinien się na niej znajdować aktualny rejestr. Przeglądając go, szukajmy nie tylko naszej nieruchomości lub jej części, ale również obszaru (osiedla), na którym się ta nieruchomość znajduje.

Jak uzyskać pozwolenie konserwatora zabytków na prace remontowe

W tym celu trzeba złożyć wniosek do wojewódzkiego konserwatora zabytków właściwego dla miejsca położenia obiektu. Odpowiedni wzór wniosku znajdziemy na stronie internetowej konserwatora (są formularze dla prac prowadzonych w obiekcie i osobne dla tych w jego otoczeniu).

Uwaga! Jeśli nieruchomość podlega pod przepisy o ochronie zabytków, przed zamówieniem projektu budowlanego można złożyć wniosek do wojewódzkiego konserwatora zabytków o wydanie zaleceń określających sposób korzystania z zabytku, jego zabezpieczenia i wykonania prac konserwatorskich, a także zakres dopuszczalnych zmian, które mogą być wprowadzone w tym zabytku.