MRÓWKI – owady tworzące duże społeczeństwa. Dowiedz się więcej o mrówkach
Mrówki tworzą duże społeczeństwa, w których życie jednostki jest całkowicie podporządkowane interesom całej kolonii i każdy osobnik wykonuje ściśle określone funkcje.
Mrówki są błonkówkami. Mają smukłe ciało, dużą głowę, tułów wydłużony i wąski, odwłok duży, kulisty lub jajowato wydłużony, osadzony na cienkim trzonku. Czułki są kolankowato załamane, składają się z trzonka i biczyka. Narząd gębowy gryzący z bardzo silnymi żuwaczkami, szczęki dolne przystosowane do zlizywania cieczy. Nogi typu bieżnego, cienkie i długie. Samice (królowe) mają skrzydła do momentu zapłodnienia. Robotnice (czyli samice o niedorozwiniętych narządach płciowych) są bezskrzydłe. Samce przez całe ich krótkie życie mają skrzydła. U samic niektórych gatunków jest dobrze wykształcone żądło, u innych ulega ono redukcji i służy tylko do wstrzykiwania drażniącej cieczy w ranę zadaną ofierze szczękami.Mrówki tworzą duże społeczeństwa, w których życie jednostki jest całkowicie podporządkowane interesom całej kolonii i każdy osobnik wykonuje ściśle określone funkcje. Żyją w koloniach składających się z dużej liczby osobników podzielonych na wyraźne kasty. Założycielką kolonii jest zapłodniona samica – królowa, która w okresie rójki ma skrzydła. Skrzydła mają również godujące samce, których liczba w kolonii znacznie przewyższa liczbę samic. Zadaniem samców jest tylko zapładnianie samic podczas rójki. Po zakończeniu godów samice i samce tracą skrzydła. Jedynym obowiązkiem królowej jest składanie jaj.
- Mrówki robotnice. Najliczniejszą grupę w społeczeństwie mrówek stanowią mrówki-robotnice, czyli niepłodne samice, przychodzące na świat bez skrzydeł. Wykonują one wszelkie prace: zbieranie i dostarczanie do mrowiska pożywienia, budowa i uprzątanie mrowiska, obrona przed intruzami, opieka nad potomstwem. Robotnice żyją 4–7 lat i ich obowiązki zmieniają się wraz z jej wiekiem: młode pozostają w gnieździe przez kilka tygodni i karmią larwy i królową, a także sprzątają gniazdo, starsze zbierają pokarm poza gniazdem.
- Królowe mrówek. Po krótkim locie godowym, zadaniem królowej jest wybranie miejsca na gniazdo, osadzenie się i składanie jaj. Królowe wielu gatunków mrówek kopulują tylko jeden raz w życiu, a jaja składają przez całe życie. U jednych mrówek królowe żyją do roku, a są takie mrówki, których królowe żyją 10–15 lat. Cały czas królowe są karmione i czyszczone w gnieździe przez robotnice. Liczba królowych w gnieździe zależy od gatunku mrówek. Może być w kolonii tylko jedna królowa, która w każdej chwili może być zastąpiona przez specjalnie karmioną robotnicę. Nowe królowe rozpoczynają składanie jaj zaraz po zamianie. U niektórych gatunków mrówek może być ich nawet tysiące. Najczęściej jednak w jednym gnieździe mrówek jest 10–30 królowych, które wszystkie składają jaja.
- Samce (trutnie) mrówek żyją krótko i po kopulacji z królową giną. Samce i królowe mrówek bardzo słabo latają, dlatego łączą się w pary już w gnieździe lub w jego pobliżu. Jaja składane przez królowe są drobne. Zaraz po złożeniu są zabierane przez robotnice i umieszczane w odpowiedniej części gniazda. Jajami, wylęgłymi larwami, poczwarkami opiekują się robotnice. Gdy gniazdo jest zagrożone, robotnice przenoszą larwy i poczwarki w bezpieczne miejsce.
Polecany artykuł:
Autor: GettyImages
Mrówki tworzą duże społeczeństwa, w których życie jednostki jest całkowicie podporządkowane interesom całej kolonii i każdy osobnik wykonuje ściśle określone funkcje
Mrówki doskonale się czują w zurbanizowanych środowiskach, gdyż odżywiają się zróżnicowanym pokarmem. Pobierają pokarmy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, wykazując preferencję w stosunku do żywności bogatej w cukry i białko. Niektóre gatunki są drapieżne i nawet 30% ich diety stanowią stawonogi (inne owady i pająki).Mrówki ściśle związały się z mszycami. Jest to typowe współżycie, gdyż obie strony odnoszą obopólne korzyści ze związku. Mrówki odwiedzają rośliny, z których zlizują rosę miodową, wydalaną przez mszyce. Rosa miodowa zawiera bardzo dużo cukru i 2% związków azotowych, wśród których jest aż 70–90% aminokwasów roślinnych. W zamian opiekują się mszycami i innymi owadami wydalającymi słodkie odchody. Mrówki oczyszczają kolonie mszyc z martwych osobników, dzięki czemu nie rozwijają się różne choroby, poza tym chronią mszyce przed wieloma drapieżnymi i pasożytniczymi owadami.
Polecany artykuł:
Jak porozumiewają się mrówki?
Mrówki porozumiewają się ze sobą za pomocą dotyku, przez wydawanie dźwięków (strydulacja) i przez wydzielanie zapachowych substancji chemicznych. Rekrutowanie robotnic w celu zniesienia pokarmu odbywa się za pomocą lotnych substancji zwanych feromonami znacznikowymi, które są produkowane przez specjalny gruczoł DuFour’a lub więcej gruczołów zlokalizowanych w odwłoku i są odkładane na ścieżkach wiodących do źródła pokarmu. Mrówki opuszczające gniazdo podążają oznaczoną ścieżką i z łatwością znajdują jedzenie. Gdy robotnica znajdzie nowy pokarm, w drodze powrotnej do gniazda co chwilę odkłada na ścieżkę swoją substancję zapachową za pomocą końca odwłoka. Inne robotnice szybko wyczuwają świeżo odłożony feromon i podążają jego śladem, a dokładniej poruszają się w „tunelu zapachowym”, który tworzą szybko parujące substancje tworzące feromon. Składnikiem feromonu znacznikowego jest lotny a-farnezen, zwykle zmieszany w określonych proporcjach z 2–3 innymi związkami. Po wyczerpaniu się źródła pokarmowego i ulotnieniu się feromonu ze ścieżki, mrówki powracające „z niczym” do gniazda nie odkładają nowych jego porcji na trakt. W wyniku robotnice z gniazda nie wchodzą więcej na tą starą ścieżkę i wyszukują nowej, świeżo oznaczonej.Nowe kolonie mrówek zakładają najczęściej młode królowe po zapłodnieniu, ale u niektórych gatunków nowe kolonie powstają w wyniku podziału („pączkowania”) starego gniazda. Zjawisko to ma prosty przebieg: młoda królowa lub kilka królowych z grupą robotnic niosących larwy i poczwarki opuszcza gniazdo macierzyste i zakłada w pobliżu nowe. Często społeczeństwo nowego gniazda (zwane „satelickim”) może być bez królowej, którą (lub które) z czasem robotnice wyhodują sobie z larw wyniesionych z kolonii macierzystej.
Robotnice mrówek rozdrabniają pokarm stały za pomocą mocnych żuwaczek, przerabiają go ze śliną i częściowo nadtrawiają. Płynną masę połykają i przechowują w przedniej części jelita. Pobrany tak pokarm przenoszą do gniazda, tam zwracają i karmią nim królową i larwy. Larwom jest podawany pokarm bogaty w białka i tłuszcze, a ubogi w cukry. Larwy są karmione takim pokarmem, nadtrawiają go i zwracają robotnicom, aby je nakarmić. Dzielenie się zebraną żywnością z innymi członkami społeczności jest bardzo ważne dla właściwego funkcjonowania kolonii, a zwyczaj ten jest wykorzystywany do zwalczania mrówek metodą zatrutej przynęty.
Kolonię mrówek zakłada samica – królowa, której jedynym obowiązkiem jest składanie jaj. W gnieździe, zależnie od gatunku, może być jedna albo tysiące królowych. Najczęściej – od 10 do 30. W okresie godowym samice i samce mają skrzydła. Najliczniejszą grupą są niepłodne samice – robotnice. Budują i uprzątają mrowisko, bronią go przed intruzami, opiekują się potomstwem, zbierają i dostarczają pożywienie innym członkom społeczności.
Mrówki w ogrodzie odżywiają się pokarmem roślinnym i zwierzęcym – najchętniej bogatym w cukry i białka. Niektóre są drapieżne i nawet 30% ich diety stanowią inne owady. Chętnie jedzą rosę miodową – opiekują się wytwarzającymi ją owadami – czasami hodują w mrowiskach mszyce jako „dojne krowy”. Mrówki porozumiewają się za pomocą dotyku, dźwięków i zapachowych substancji chemicznych zwanych feromonami znacznikowymi, którymi znaczą ścieżki wiodące do źródła pokarmu (nocą feromon znacznikowy ułatwia orientację w terenie). W dzień mrówki kierują się wzrokiem.
Mrówki gmachówki
Mrówki gmachówki to ponad tysiąc gatunków żyjących w lasach, na polach uprawnych i na terenach zurbanizowanych. Ciała robotnic mają długość od 6 do 10 mm, a królowych – 15 mm i więcej. Gmachówki mogą mieć barwę od czerwonobrązowej do czarnej. W środowisku miejskim zakładają kolonie macierzyste najczęściej w starszych drzewach, a kilka do kilkunastu gniazd satelickich bez królowych – w drewnianych elementach budynków, które uszkadzają. Wielkość kolonii gmachówek zależy od gatunku – w jednej może być nawet ponad 50 000 robotnic. Są aktywne nocą.
Murawka darniowa
Wygląd. Murawka darniowa jest bardzo pospolitą mrówką w różnych krajach świata. Podobna jest do mrówki faraona, lecz jest od niej większa. Jej robotnice mają 2,5-3,5 mm długości, barwę zmienną, od jasnobrązowej do czarnej, z jasnymi odnóżami i czułkami. Cechą charakterystyczna tych mrówek jest to, że na głowie i tułowiu mają wyraźne podłużne rzędy wyrostków. Ma dwa kolce z tyłu segmentu tułowiowego.Siedlisko. Murawka darniowa zasiedla ścieżki i drogi dojazdowe w terenach zurbanizowanych. Zajmuje miejsca w ścianach domów i pod podłogami. Gniazda zakłada pod krawężnikiem i kamieniami, znajdującymi się w pobliżu ścieżek spacerowych. Podgryza korzenie wielu roślin lub wygryza chodniki w podziemnych częściach niektórych roślin. Buduje też kopczyki nadziemne. Niekiedy gęsto zasiedla opanowany teren, osiągając przy tym liczebność nawet wielu tysięcy osobników w poszczególnych koloniach.Tryb życia i zwyczaje. Robotnice murawki darniowej są najliczniejsze wiosną i latem, a formy uskrzydlone latem. Kolonie na zimę przemieszczają się do budynków, a gniazda są tworzone w najcieplejszych miejscach. W domach zakładają stałe gniazda w konstrukcji drewnianej przy górnej warstwie obmurowania. Otwory wyjściowe z gniazda zbudowane są z drobnego żwiru, cząstek martwych owadów i włókien drewna. Gniazda mogą być mylone z konstrukcjami gmachówek, a obecność cząstek drewna w otworze wyjściowym może błędnie wskazywać, że mrówki znacznie uszkodziły elementy drewniane domu.Robotnice poruszają się powoli, ale są dobrymi zbieraczkami. Szybko odnajdują słodkie i tłuste pokarmy w mieszkaniach, a na zewnątrz ich zbierają różnorodny pokarm roślinny, którym też się żywią.
Hurtnica czarna
Wygląd. Robotnice hurtnicy czarnej są duże, do 5 mm długości, brunatno-czarne. Królowe osiągają długość do 15 mm i są jaśniejsze. Przewężenie między tułowiem i odwłokiem składa się z jednego segmentu.Siedlisko. Hurtnica czarna jest bardzo pospolita w miastach. Gniazda zakłada na zewnątrz budynków, w trawie, w ścianach i pod brukowanymi drogami. W warunkach sprzyjających gniazdo może funkcjonować przez wiele lat, osiągając znaczne rozmiary.Rozród. Zimuje zapłodniona samica (królowa) w kolebce glebowej. Wiosną składa jaja, z których po 3-4 tygodniach lęgną się białe, beznogie larwy. Larwy te są karmione wydzieliną gruczołów ślinowych królowej. Larwy rosną i przepoczwarczają się w kokonach zwanych „mrówczymi jajami”. Z poczwarek wychodzą robotnice I pokolenia, których głównym obowiązkiem jest zbieranie pożywienia i opieka nad larwami i poczwarkami następnego pokolenia robotnic, a później form płciowych. Rozwój pokolenia trwa około 2 miesięcy.Pokarm i szkodliwość. Robotnice hurtnicy czarnej odkrywają korzenie roślin w ogrodach i przesuszają glebę, gdy w niej rozbudowują swoje gniazda i wytyczają ścieżki. Inne mrówki wygryzają dziury w pąkach kwiatowych lub niszczą całkowicie kwiaty takich roślin, które wydzielają obficie słodki nektar, a dostęp do niego dla tych owadów jest niemożliwy lub utrudniony. Również masowo obgryzają młode soczyste pędy wierzchołkowe roślin w czasie długotrwałej suszy. Szkody wyrządzane w ogrodach i warzywnikach przez te mrówki często są bardzo dotkliwe.Hurtnica czarna zbiera pokarm w dużym promieniu od mrowiska. W poszukiwaniu pokarmu przychodzi do pomieszczeń mieszkalnych, biurowych i do wewnątrz obiektów przemysłowych. Robotnice dostają się do żywności, którą uszkadzają i zanieczyszczają. Niepokoją ludzi swoją obecnością.
Autor: GettyImages
Mrówki w ogrodzie przesuszają ziemię, drążąc w niej korytarze i budując gniazda
