Szarłat zwisły, wiechowaty, trójbarwny. Uprawa i pielęgnacja szarłatów
Szarłaty to rośliny jednoroczne o wszechstronnym zastosowaniu - nadają się na ogrodowe rabaty, a także jako oryginalna dekoracja balkonów bądź tarasów. Jako rośliny ozdobne uprawia się u nas głownie trzy gatunki: szarłat zwisły, szarłat wiechowaty i szarłat trójbarwny. Kilka innych gatunków szarłatu spotyka się na stanowiskach naturalnych, najczęściej jako rośliny ruderalne.
Autor: GettyImages
Szarłat zwisły (Amaranthus caudatus)
Spis treści
Szarłaty to rośliny jednoroczne (tak są uprawiane w naszym klimacie) należące do rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae). Wyodrębniono ponad 100 gatunków szarłatów. Najwięcej występuje w Ameryce Północnej i Azji. Wiele z nich to rośliny jadalne. W Polsce, poza roślinami dziko rosnącymi, można spotkać kilka gatunków uprawianych w ogrodach lub parkach. Trzy z nich znalazły szersze uznanie:
- Szarłat zwisły (Amaranthus caudatus) – osiąga 60-100 cm wysokości (w dobrych warunkach może dorastać nawet do 200 cm). Wytwarza mocno rozgałęzione pędy pokryte dużymi, szerokolancetowatymi liśćmi z wyraźnym unerwieniem. Kwitnie od lipca do października. Tworzy efektowne kwiatostany - zwisające kłosy o ciemnoczerwonej, charakterystycznej barwie (amarantowej). W sprzedaży są także odmiany o kwiatach białozielonych i ciemnopurpurowych. Owoce to torebki zawierające jadalne czarne nasiona.
- Szarłat wiechowaty, zwany też szarłatem wyniosłym (Amaranthus paniculatus, syn. A. cruenthus) – dorasta do 150 cm wysokości. Wytwarza wzniesione, silnie rozgałęzione, często czerwieniejące pędy. Liście są duże i mają romboidalny kształt. Kwitnie od lipca do września. Ciemnoczerwone drobne kwiaty zebrane są w okazałe, wniesione, kłosowate kwiatostany.
- Szarłat trójbarwny (Amaranthus tricolor) – efektowna roślina jednoroczna o krzewiastym pokroju i niezwykle barwnym ulistnieniu. Dorasta zazwyczaj do 60 cm wysokości. Wytwarza owalne lub eliptyczne, ostro zakończone liście. Blaszki liściowe mogą być pofałdowane lub poskręcane. Ich kolorystyka jest zmienna – zielona, żółta, czerwona, pomarańczowa, brązowa. Najczęściej na liściu występują trzy kolory (stąd nazwa). Kwitnie od lipca do sierpnia. Kwiaty są drobne, zielonkawe, bez wartości dekoracyjnej.
>>Przeczytaj też: Kwitnące rośliny jednoroczne uprawiane w siewu i z rozsady
Szarłat - uprawa i wymagania
Szarłaty to rośliny ciepłolubne, dlatego należy je uprawiać w miejscach słonecznych, ciepłych, osłoniętych od wiatru. Są wrażliwe nawet na niewielki mróz, dlatego ich nasiona wysiewa się późno - od końca kwietnia. Dobrym sposobem jest wcześniejszy siew pod osłonami (np. w tunelu foliowym) i wysadzenie rozsady do gruntu już po tzw. Zimnej Zośce. Takie rozsady należy regularnie wietrzyć. Średnio rozstawa wynosi od 40x40 (szarłat trójbarwny) do nawet 60x60 cm (szarłat zwisły).
Szarłat zwisły i szarłat wiechowaty lubią gleby lekkie, przepuszczalne, niezbyt żyzne. Dobrze radzą sobie nawet na podłożu piaszczystym. Szarłat trójbarwny wymaga gleb o dużo lepszych parametrach: żyznych, przepuszczalnych, zawierających znaczną ilość próchnicy. Należy unikać sadzenia w podłożu mało przepuszczalnym, zbitym, zaskorupiającym się, gliniastym (odnosi się to do wszystkich opisywanych gatunków).
Ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym w uprawie szarłatów jest podlewanie (zwłaszcza młodych sadzonek). Okazy uprawiane w pojemnikach wymagają regularnego, nawet codziennego nawadniania. Nawożenie (optymalne jest organiczne) jest przydatne w przypadku szarłatu trójbarwnego. Roślinom można uszczykiwać wierzchołki, aby pobudzić krzewienie. Ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest odchwaszczanie, zwłaszcza w początkowym okresie uprawy. Szarłaty czasem wymagają podpór, gdyż mogą być łamane przez silne wiatry. Rośliny z reguły są odporne na choroby i szkodniki, chociaż w nadmiernie mokrych warunkach mogą być porażane przez zgnilizny (np. twardzikową) i plamistości liści. Rośliny nie lubią zalewania wodą, ale pozytywnie reagują na sporadyczne zraszanie. Czasem problemem, zwłaszcza w bardziej zacienionych miejscach, są ślimaki.
Szarłat ogrodowy - zastosowanie
Szarłaty najczęściej wykorzystuje się w ogrodzie do tworzenia rabat. Szarłat zwisły i szarłat wiechowaty ze względu na rozmiary nadają się tylną lub środkową część aranżacji, szarłat trójbarwny zaleca się natomiast sadzić w mocno wyeksponowanym miejscu, np. na froncie lub w wydzielonym miejscu na trawniku. Szarłaty nadają się także do ozdoby ogrodzeń, murów i jednolitych ścian. Uprawiane w pojemnikach są niesztampową, nowoczesną dekoracją balkonów, tarasów, drzwi wejściowych oraz nawierzchni w ogrodzie. Ze względu na niekłopotliwość uprawy można je aranżować na działkach letniskowych i ogrodach ROD. Są cenione także jako kwiat cięty i na suche bukiety. Niektóre gatunki, np. szarłat zwisły, są traktowane jako warzywa. Ich nasiona zawierają znaczne ilości soli mineralnych (m.in. żelaza), dlatego poleca się je spożywać przy anemii.
