Czystek - gatunki i wskazówki uprawy. Jak uprawiać czystek?
Czystek to krzew ozdobny o bardzo dekoracyjnych kwiatach, wyjątkowo wrażliwy na niską temperaturę. Dlatego czystek jest uprawiany jako roślina doniczkowa, którą w sezonie można wystawić na zewnątrz, ale zimę musi spędzić w domu. Poznaj zasady uprawy i właściwości czystka oraz jego gatunki.
Autor: GettyImages
Czystek w naszym klimacie nie ma szans na przetrwanie zimy w gruncie w ogrodzie
Spis treści
- Co to jest czystek?
- Czystek - uprawa w doniczce w domu
- Rozmnażanie czystka
- Czystek - uprawiane gatunki i odmiany
- Czystek – właściwości lecznicze
- Na jakie schorzenia polecane są preparaty z czystka?
- Herbata z czystka na wzmocnienie organizmu – przepis
Co to jest czystek?
Należący do rodziny posłonkowatych czystek (łac. Cistus), to rodzaj wiecznie zielonego, kwitnącego krzewu, którego ojczyzną są tereny leżące w obszarze Basenu Morza Śródziemnego oraz Azji Zachodniej. Ze względu na to, że czystek pochodzi z łagodnego, śródziemnomorskiego klimatu, w naszym kraju nie ma szans na przetrwanie zimy w gruncie w ogrodzie. Roślina może wprawdzie znieść kilkustopniowe, krótkotrwałe mrozy, ale silniejsze spadki temperatury powodują jej całkowite przemarznięcie. Można go jednak z powodzeniem uprawiać w doniczkach we wnętrzach, a w sezonie także na balkonach i tarasach. W naturze czystek zasiedla zwykle suche, ciepłe i widne stanowiska, dlatego w uprawie będzie oczekiwać podobnych warunków.
Czystek - uprawa w doniczce w domu
Dla czystka należy przeznaczyć w mieszkaniu miejsce widne, ale osłonięte przed bezpośrednim słońcem. Roślinie trzeba też zapewnić lekkie, przepuszczalne i żyzne podłoże. Krzew nie znosi zalania ani nadmiaru wilgoci w ziemi, dlatego na dnie doniczki koniecznie należy umieścić drenaż.
W okresie wegetacyjnym (od marca do lipca) czystek powinien być systematycznie zasilany nawozami dla roślin doniczkowych, a w podczas kwitnienia (w czerwcu i lipcu) – nawozami dla roślin kwitnących.
Czystek może spędzać lato na balkonie, tarasie bądź w ogrodzie – ustawiamy go w miejscu ciepłym, osłoniętym i słonecznym. Jesienią powinien jednak zostać ponownie przeniesiony do pomieszczenia. Zimę może spędzać w mieszkaniu, jednak lepiej umieścić go w pomieszczeniu widnym i chłodnym (0–5 st.C), gdzie będzie mógł przejść okres spoczynku.
Rozmnażanie czystka
Czystek zwykle rozmnaża się przez nasiona wysiewane w marcu i kwietniu. Nasiona czystka kiełkują łatwo i szybko. Siewki pikuje się do większych doniczek, a latem ponownie przesadza. Młode rośliny dobrze znoszą ten zabieg, jednak starsze egzemplarze nie lubią częstego przesadzania, dlatego należy przenosić je do nowej doniczki tylko wtedy, kiedy będzie to absolutnie konieczne. Odmiany mieszańcowe rozmnaża się za pomocą sadzonkowania.
Przeczytaj też: Rozmnażanie drzew i krzewów przez sadzonki zielne i półzdrewniałe
Autor: GettyImages
Czystek w naszym klimacie nie ma szans na przetrwanie zimy w gruncie w ogrodzie
Czystek - uprawiane gatunki i odmiany
Rodzaj Cistus obejmuje ponad 50 gatunków roślin, jednak w uprawie spotyka się zazwyczaj tylko kilka z nich. Rośliny różnią się między sobą pokrojem, wysokością (od 0,6 do 2 m), barwą kwiatów oraz wyglądem liści. Niektóre czystki są też uznawane za rośliny lecznicze.
Wśród uprawianych gatunków czystka znajdują się między innymi:
- Czystek biały (Cistus albidus) – około 1 m wysokości, ciemnoróżowe kwiaty, liście pokryte miękkim kutnerem.
- Cistus aguilarii – 1–1,5 m wysokości, białe kwiaty, kwitnie bardzo obficie.
- Cistus crispus – około 0,6 m wysokości, duże, różowe kwiaty, liście pokryte miękkim kutnerem.
- Czystek kreteński (Cistus creticus) – różowe kwiaty, roślina lecznicza.
- Czystek szary = czystek siwy (Cistus × incanus) – do 1,5 m wysokości, kwiaty różowe, liście jajowate, pomarszczone, roślina lecznicza.
- Czystek ladanowy = czystek żywicowy (Cistus ladanifer) – 1,5–2 m wysokości, białe kwiaty z ciemnym oczkiem, liście nagie i lepkie, roślina lecznicza.
- Czystek wawrzynolistny = czystek laurolistny (Cistus laurifolius) – do 1,5 m wysokości, białe kwiaty z żółtymi środkami, liście wierzchu ciemnozielone i nagie, od spodu gęsto, biało owłosione, roślina lecznicza.
- Cistus × cyprius – około 1,5 m wysokości, duże, białe kwiaty z czerwonymi plamkami u nasady płatków, silnie pachnące liście.
- Czystek purpurowy (Cistus × purpureus) – 0,9–1,2 wysokości, kwiaty ciemnoróżowe, liście lekko owłosione od spodu, lepkie z wierzchu.
Wśród odmian czystka wyróżnić można:
- ‘Peggy Sammons’ o jasnoróżowych kwiatach,
- ‘Silver Ghost’ o białych kwiatach,
- ‘Silver Pink’ o kwiatach różowych, u podstawy płatków białych,
- ‘Snow Fire’ o kwiatach białych z ciemnoczerwoną plamą na płatkach,
- ‘Sunset’ o kwiatach ciemnoróżowych,
- ‘Warley Rose' – o czerwonych kwiatach.
Autor: www.thinkstockphotos.com
Czystek: suszone ziele i herbatka z czystka
Czystek – właściwości lecznicze
Liście oraz pędy wymienionych gatunków czystka zawierają między innymi flawonoidy i kwasy fenolowe, a także olejki eteryczne i żywice (m.in. labdanum). Z roślin uzyskuje się olejki eteryczne oraz ziele, wykazujące silne działanie bakteriobójcze, odkażające, powlekające, grzybobójcze (olejek) i przeciwzapalne oraz lekkie działanie przeciwbólowe. Najsilniej działający i najbardziej wartościowy olejek uzyskuje się z czystka żywicowego (obecnie badane są nawet jego potencjalne właściwości antynowotworowe i przeciwcukrzycowe), natomiast z pozostałych gatunków pozyskuje się głównie ziele (liście i pędy), przeznaczone między innymi do produkcji herbatek ziołowych.
Na jakie schorzenia polecane są preparaty z czystka?
Preparaty z czystka poleca się głównie osobom cierpiącym na częste infekcje bakteryjne i wirusowe takie jak angina, przeziębienie, grypa. Ziele czystka pomaga również zwalczyć stany zapalne błony śluzowej gardła, krtani i jamy ustnej oraz łagodzi objawy zapalenia górnych dróg oddechowych. Czystek jest także polecany przy zaburzeniach miesiączkowych, nieżytach układu pokarmowego, zakażeniach układu moczowego oraz w leczeniu stanów zapalnych stawów. Wykorzystuje się go również jako środek wspomagający gojenie się ran i leczenie różnego rodzaju chorób skóry (m.in. atopowe zapalenie skóry, trądzik). Czystek wykazuje również właściwości oczyszczające organizm z toksyn. Olejek z czystka ma także zastosowanie w kosmetyce, gdzie jest wykorzystywany między innymi przy produkcji perfum, jako substancja utrwalająca.
Herbata z czystka na wzmocnienie organizmu – przepis
1 czubatą łyżkę ususzonych ziół wsyp do szklanki, a następnie zalej wrzącą wodą. Pozostaw do zaparzenia na 5-8 minut. Można pić z dodatkiem cytryny i miodu.
