Budownictwo ekologiczne - materiały budowlane z surowców wtórnych

Terminy: recycling, downcycling i upcycling określają sposoby ponownego przetworzenia materiałów. Surowce wtórne lub materiały budowlane z odzysku stosuje się coraz częściej w budownictwie ekologicznym. Inwestorzy zyskali bowem świadomość, że ilość surowców na planecie zmniejsza się i od rozsądnej gospodarki nimi zależy przyszłość następnych pokoleń.

Produkcja większości materiałów budowlanych, a szczególnie tych wysoko przetworzonych, pochłania duże ilości energii nieodnawialnej z wyczerpujących się coraz szybciej źródeł, przyczyniając się przy tym do zwiększonej emisji dwutlenku węgla. Ponowne ich użycie lub przetworzenie, pod warunkiem że jest energetycznie uzasadnione, pozwala oszczędzić zarówno surowce, jak i energię wykorzystane do produkcji materiałów. Zmniejsza też dużą ilość odpadów powstających w czasie budowania, które zajmują cenną powierzchnię do życia oraz często emitują do środowiska szkodliwe substancje.

GALERIA: zobacz projekty domów energooszczędnych

Zobacz galerię 10 zdjęć

Autor: Kolekcja Muratora, muratorprojekty.pl

Projekt EC317a Dom oszczędny - wariant I (z wentylacją mechaniczną i rekuperacją), arch. Piotr Lewandowski. Propozycja dla zwolenników nowoczesnej architektury oraz niebanalnych rozwiązań. Zobacz ten projekt domu

Bezkonkurencyjne drewno

Jednym z najchętniej wybieranych materiałów w budownictwie ekologicznym jest drewno, stosowane zarówno do konstrukcji szkieletowych, jak i do wykończenia elewacji. Jest to materiał, który najlepiej nadaje się do powtórnego wykorzystania. Demontaż i przeróbki domu z drewna są stosunkowo proste. Odpady powstające podczas budowania z tego materiału są łatwe do utylizacji i jest ich niewiele. Najłatwiejsze do ponownego użycia są bale o dużych przekrojach, które można wykorzystać ponownie w całości lub przetrzeć na drobniejsze elementy. W produkcji materiałów drewnopochodnych – płyt, konstrukcji, fornirów – najważniejsze z punktu widzenia ekologii jest stosowanie odpadów drewnianych lub drewna certyfikowanego pochodzącego ze specjalnych nasadzeń, na przykład pod przewodami wysokiego napięcia. Autorzy projektów zwracali uwagę na to, że przy należytej kulturze budowania elementy szalunkowe z drewna można wykorzystywać wielokrotnie.

Cegły z rozbiórki

Do wyprodukowania cegieł, choć są one całkowicie pochodzenia naturalnego, zużywa się bardzo dużo energii, dlatego ceramika z rozbiórki to wymierna korzyść dla środowiska. Z reguły jest to też rozwiązanie dwukrotnie tańsze niż zupełnie nowy materiał. Największy koszt podczas odzyskiwania cegieł wiąże się z oczyszczeniem ich z zaprawy. Kilkadziesiąt lat temu cegły były łączone zaprawą wapienną, dlatego te pochodzące ze starych przedwojennych domów łatwo jest oczyścić i wbudować w nowy mur. Zdjęcie zaprawy cementowej okazuje się dużo trudniejsze i bardziej pracochłonne. Użycie cegły rozbiórkowej na elewację lub wewnętrzne akumulacyjne ściany-trzony (obudowane zazwyczaj drewnianym szkieletem) zaproponowano w kilku projektach. Jeżeli projektanci decydowali się na beton, był on przeważnie czysty – bez zbrojenia, które ma niekorzystny wpływ na możliwość jego późniejszego powtórnego użycia.

Długowieczne szkło

Szkło można przetwarzać właściwie bez końca, przetapiając je i uszlachetniając. Materiałem budowlanym uzyskiwanym w wyniku jego przetworzenia jest między innymi szkło piankowe. Otrzymuje się je, łącząc roztopioną stłuczkę szklaną z domieszkami pianotwórczymi. To bardzo dobry izolator termiczny oraz akustyczny. Szkło piankowe białe ma strukturę o porach otwartych, szkło piankowe czarne ma pory zamknięte, jest lżejsze i mniej wytrzymałe, stanowi też nieco lepszą izolację termiczną. Szkło jest jednym z niewielu nowoczesnych materiałów budowlanych, podczas produkcji którego nie zużywa się dużej i lości energii. Waży około 150 kg/m³. Może być używane do ociepleń ścian, stropów i stropodachów oraz na warstwy drenażowe. Stosowane jest między innymi do podbudowy płyt fundamentowych. Nie podciąga i nie wchłania wody i po odpowiednim zagęszczeniu pozwala zrezygnować z izolacji przeciwwodnej. Jest całkowicie niepalne i odporne na korozję. Po zagęszczeniu osiąga wartość współczynnika przewodzenia ciepła λ 0,08 (W/m^.K).

Ocieplenie z gazet i szmat

Dobry materiał izolacyjny można uzyskiwać z włókien celulozowych, do których produkcji wykorzystuje się wysokogatunkowy papier gazetowy z dodatkiem soli borowych. Dzięki takiemu zabezpieczeniu nie ulega on biodegradacji i równocześnie chroni konstrukcje drewniane przed rozwojem pleśni i grzybów. Nie ma więc obawy zawilgocenia, nie jest też konieczna folia paroizolacyjna – w domu panuje korzystny mikroklimat. O ile izolacje z włókien celulozowych są dostępne w Polsce, o tyle ocieplenie z włókien bawełnianych na razie trudno kupić lokalnie. W produkcji takiego materiału termoizolacyjnego do 80% surowca pochodzi z recyclingu. Jego wyprodukowanie nie jest energochłonne. Izolacje z bawełny są impregnowane przeciwogniowo oraz przeciwgrzybiczo związkami boru, nie zawierają szkodliwych substancji, w tym tak groźnych dla zdrowia formaldehydów. Nadają się do izolowania termicznego podłóg, ścian, sufitów i poddaszy. Znakomicie tłumią hałas i chronią przed dźwiękami powietrznymi.

Tworzywa sztuczne, jako surowce wtórne dla budownictwa

Wyroby z tworzyw sztucznych z recyclingu są powszechnie dostępne na rynku budowlanym. Chętnie stosowane są okna z profili z recyclingu PCW (będącego najpopularniejszym tworzywem sztucznym w budownictwie), a także rynny, rury i kratki trawnikowe z materiałów z odzysku. Ciekawostką jest izolacja z przetworzonych butelek PET. Powstaje ona ze zmielonych opakowań sklejonych ze sobą specjalnym lepiszczem, a następnie sprasowanych w płyty. Uzyskany materiał ma właściwości porównywalne do styropianu, a jednocześnie jest od niego bardziej wytrzymały. Są z niego produkowane płyty drenażowe, poleca się go też jako deskowanie tracone, termoizolację oraz warstwę dachów odwróconych. Współczynnik przewodzenia ciepła λ suchej płyty wynosi 0,065 (W/(m^.K)). Tworzywa sztuczne z odzysku pojawiły się również w materiałach wykończeniowych, na przykład wykładzinach dywanowych z włóknem powstającym w 100% z odbioru i recyclingu starej wykładziny, dodatkowo mocowanych do podłoża w sposób minimalizujący użycie kleju emitującego szkodliwe lotne związki organiczne (LZO). Na zewnętrzne posadzki proponowane bywają nawierzchnie z granulatu gumowego z recyklingowanych opon podobną do tych, które z powodzeniem stosuje się na boiskach sportowych oraz placach zabaw dla dzieci.

Zuzanna Podwysocka