Nowoczesna kostka, czyli funkcjonalny dom na XXI wiek

Dom kostka robi dzisiaj karierę – prosta bryła z płaskim dachem i oszczędnym detalem to dobry sposób na nowy miejski szyk

Po tę formę domu chętnie sięgają wielbiciele nowoczesnych budynków, a zarazem zwolennicy funkcjonalności. Budynek o prostej bryle, najczęściej z asymetrycznie rozmieszczonymi oknami i oszczędnym detalem podporządkowanym funkcjonalności wnętrz, to doskonały sposób na wykorzystanie niewielkiej miejskiej działki. Willa z płaskim dachem dobrze wpisze się nawet w bardzo gęstą zabudowę składającą się z podobnych domów jednorodzinnych. Ze względu na szczupłość działek dom kostka ma zazwyczaj więcej niż jedną kondygnację. Taka forma domu to również dobre rozwiązanie na dużą podmiejską parcelę wśród zieleni. Z jednej strony prostopadłościenna, najczęściej piętrowa bryła umożliwia zmieszczenie wszystkich funkcji w budynku o stosunkowo niewielkiej powierzchni zabudowy. Z drugiej – forma sześcianu pozwala na tworzenie rozłożystych budynków skomponowanych z kilku brył. Jednocześnie dom kostka stoi w opozycji do niezwykle dominującego w mijającym dwudziestoleciu stylu dworkowego. Dla wielu inwestorów atrakcyjność tej architektury polega na jej ponadczasowości i dyskretnej elegancji. Elewacje domu kostki dają także wiele możliwości wykończenia – pozwalają na niebanalną aranżację.

Zobacz galerię 2 zdjęcia

Autor: Andrzej Szandomirski

Wielką zaletą kostki jest możliwość takiego zaplanowania okien, by były one podporządkowane funkcji wnętrz. To zadanie trudne do wykonania w domu o korzeniach tradycyjnych, na przykład inspirowanym architekturą dworkową, gdzie założeniem stylu jest symetria elewacji

Korzenie domu kostki

Współczesny dom z płaskim dachem to nie żadna rewolucja – jego korzenie sięgają początków XX wieku, a w Polsce międzywojnia, okresu, w którym ukształtował się modernizm. To właśnie wtedy architekci wprowadzili na szeroką skalę do budownictwa jednorodzinnego płaskie dachy pełniące często funkcję tarasu oraz szerokie okna wpuszczające dużo światła. Moderniści odrzucili wszelki ornament typowy dla wcześniejszych epok. Wznosili ściany kurtynowe, niezwiązane funkcjonalnie z budynkiem. Wiele cech kostki modernistycznej było protestem przeciw formom architektury XIX wieku: kubiczna bryła budynku, zdyscyplinowane stosowanie wszelkiego detalu, duże, płaskie i jednolite powierzchnie elewacji – białe lub szare. Typowe dla tej architektury są okna zlicowane z elewacją, stosowanie surowych, wówczas nowoczesnych materiałów, takich jak beton czy stal, obszerne przeszklenia klatek schodowych, a czasem całych elewacji, oraz okrągłe okna, czyli oculusy.

Okres socrealizmu wypaczył estetykę modernistycznej kostki, sprowadzając ją do siermiężnej prostoty domów pudełek, które zapełniły krajobraz polskich miast i wsi. Ówczesne kostki miały być z założenia synonimem nowoczesności i awansu społecznego, stały się symbolem bylejakości i bezosobowości. Kiepskie, trudno dostępne materiały sprawiały, że trudno było zbudować trwały dach płaski. Również słabe wykonawstwo przyczyniło się do tego, że „nowoczesna” kostka, przeciwstawiająca się tradycji domów o dwuspadowych dachach traktowanych jako wyraz zacofania, stała się karykaturą modernistycznego domu z płaskim dachem.

Propozycja na dziś

Domy z płaskim dachem budowane dzisiaj opierają się na kanonie wypracowanym przez architekturę modernistyczną i korzystają z tych samych zasad. Nadal ważnym elementem jest kompozycja bryły. Przez ostatnie stulecie uniwersalny charakter zyskały typowe dla domów w tym stylu proste linie i kąty, brak ozdób, płaski dach i duże okna. Mimo prostoty form elewacje takiego domu łatwiej niż tradycyjnego ze spadzistym dachem zróżnicować i zindywidualizować. Brak wymogu symetrii sprawia, że panuje swoboda w doborze materiałów i kształtów okien czy drzwi. Kostka to doskonała forma do łączenia brył. Popularne stało się nie tylko przenikanie kilku prostych brył różnej wysokości przykrytych płaskimi dachami. Dzisiaj kostkę łączy się również z bryłami przekrytymi dachami kolebkowymi, pulpitowymi czy dwuspadowymi. Często kształt dachu dzieli dom funkcjonalnie. Najczęściej w bryle z dachem płaskim mieści się garaż (może to być też część domu służąca działalności gospodarczej), a inny kształt dachu kryje część mieszkalną. Prostopadłościenna bryła lub zestawienie kilku różnej wysokości brył krytych płaskimi dachami odpowiada wyobrażeniom o nowoczesnej przestrzeni utożsamianej z budownictwem współczesnego miasta.

Z płaskim dachem powiązane są takie elementy architektoniczne jak szeroki gzyms wieńczący ścianę oraz ścianka attykowa, czyli pas muru zbudowany nad gzymsem, obiegający dach wokół domu ze wszystkich stron. Attyka stanowi wykończenie górnej części budynku i sprawia, że budynek wydaje się wyższy, niż jest w rzeczywistości. Ścianka attykowa może być przedłużeniem ściany zewnętrznej – wówczas trudno ją wyróżnić na elewacji. Może być też zaznaczona kolorem tynku, okładziną z blachy lub innego materiału albo naśladować na przykład formę balustrady. Kiedy jest wyróżniona, trzeba uważać, by nie naruszyła proporcji elementów na elewacji.

Dom kostka z niewidocznym płaskim dachem jest przeciwieństwem domów z przykuwającymi uwagę dachami spadzistymi – w jego bryle dominują ściany. Dlatego taki dom łatwiej dopasować do otoczenia, niż uzyskać harmonię w gąszczu różnorodnych form i kolorów spadzistych dachów. 

Dom z płaskim dachem będzie również pasował do zabudowy wielorodzinnej. Kostka to dom najczęściej odwrócony od ulicy – zamiast wyeksponowanego wejścia od frontu projektuje się niewielkie okna, a drzwi wejściowe umieszcza z boku. Środkiem ułatwiającym takie schowanie domu są ściany parawanowe w postaci powiązanych z budynkiem przesłon. Najczęściej są to ściany w formie litych murów lub ażurowych przesłon zasłaniających tylko wejście lub cały front.

Więcej domach z płaskim dachem – m.in. o tajnikach wykonania takiego dachu, a także o zaletach dachu odwróconego – przeczytasz w grudniowym "Zbuduj dom".